Ο όρος "υπέρταση" υποδηλώνει ότι η αρτηριακή πίεση ενός ατόμου είναι σταθερά αυξημένη πάνω από τα φυσιολογικά όρια. Όλοι οι άνθρωποι, με υπέρταση ή χωρίς, μπορεί να έχουν αυξημένη πίεση σε συνθήκες άγχους, στεναχώριας ή πανικού. Όμως, υπέρταση έχουν μόνο τα άτομα που παρουσιάζουν σταθερή αύξηση της πίεσης σε συνθήκες ηρεμίας. Σήμερα θεωρούμε ότι η ιδανική πίεση είναι εκείνη στην οποία η συστολική πίεση είναι μικρότερη από 120mmHg και η διαστολική μικρότερη από 80mmHg.

Τα φυσιολογικά όρια της πίεσης και η ταξινόμηση της υπέρτασης στους ενήλικες

Ιδανική πίεση : Συστολική πίεση μικρότερη από 120mmHg και διαστολική πίεση μικρότερη από 80mmHg.

Φυσιολογική πίεση : Συστολική πίεση μεταξύ 120 και 129mmHg και διαστολική πίεση μεταξύ 80 και 84mmHg.

Οριακή υπέρταση : Συστολική πίεση μεταξύ 130 και 139mmHg, ή/και διαστολική πίεση μεταξύ 85 και 89mmHg.

Υπέρταση : Συστολική πίεση μεγαλύτερη από 140mmHg, ή/και διαστολική πίεση μεγαλύτερη από 90mmHg.

Η διάγνωση της υπέρτασης γίνεται με μετρήσεις της αρτηριακής πίεσης. Χρειάζονται συνήθως διαδοχικές μετρήσεις σε 2 έως 3 επισκέψεις στον γιατρό. Η διάγνωση της υπέρτασης τίθεται όταν η συστολική πίεση είναι σταθερά υψηλότερη από 140mmHg και η διαστολική υψηλότερη από 90mmHg, μεμονωμένα ή και οι δύο (συστολική και διαστολική) μαζί.

Η υπέρταση είναι συχνή σε ολόκληρο τον κόσμο, ιδιαίτερα όμως στους Ευρωπαίους και τους Αμερικανούς. Υπολογίζεται ότι περίπου ένας στους τέσσερις ενήλικες (25%) εμφανίζει υπέρταση. Τα υπερτασικά άτομα στη χώρα μας υπολογίζονται σε περίπου 2.000.000.

Είναι συχνό φαινόμενο η πίεση να είναι αυξημένη στην πρώτη επίσκεψη στον γιατρό. Σε επόμενες, όμως, επισκέψεις, στα φυσιολογικά άτομα, η πίεση υποχωρεί σε φυσιολογικά επίπεδα χωρίς θεραπεία. Ο γιατρός αφήνει συνήθως ένα περιθώριο μερικών ημερών για να επιβεβαιώσει το ύψος της πίεσης. Όσο πιο κοντά στο όριο των 140/90mmHg βρίσκεται η πίεση, τόσο μεγαλύτερο διάστημα παρακολούθησης χρειάζεται για να τεθεί με βεβαιότητα η διάγνωση της υπέρτασης.

Τα όρια της πίεσης για τη διάγνωση της υπέρτασης είναι τα ίδια στους ηλικιωμένους και στα νεότερα άτομα. Υπέρταση παρουσιάζουν και τα παιδιά και δυστυχώς συχνότερα από όσο παλαιότερα επιστεύετο. Το ποσοστό της υπέρτασης στους εφήβους φθάνει το 1% έως 2%. Κύρια αιτία υπέρτασης στα παιδιά και τους εφήβους είναι η παχυσαρκία.

Σε παιδιά η υπέρταση μπορεί να οφείλεται σε κάποιο συγκεκριμένο νόσημα που υφίσταται από τη γέννησή τους (π.χ. στένωση του ισθμού της αορτής), το οποίο όταν διαγνωσθεί από τον γιατρό και αντιμετωπισθεί, η πίεση ομαλοποιείται. Και στους ενήλικες, σε λίγες περιπτώσεις (περίπου 5%) η υπέρταση μπορεί να οφείλεται σε κάποιο συγκεκριμένο αίτιο (χρόνια νεφροπάθεια, ενδοκρινοπάθειες) και τότε καλείται δευτεροπαθής υπέρταση, και αντιμετωπίζεται με τη θεραπεία της αιτίας που την προκαλεί. Στη μεγάλη πλειοψηφία όμως (στο 95%) δεν προκαλείται από κάποια γνωστή αιτία, έτσι καλείται ιδιοπάθής υπέρταση, και αντιμετωπίζεται συμπτωματικά, με προσεγμένο τρόπο ζωής και με αντιϋπερτασικά φάρμακα.

Η υπέρταση κατά κανόνα δεν προκαλεί κανένα ενόχλημα Τα ενοχλήματα, όταν υπάρχουν, οφείλονται στις επιπλοκές της (εγκεφαλικό επεισόδιο, καρδιακή ανεπάρκεια, νεφρική ανεπάρκεια, βλάβες στα μάτια, κ.α.), που εμφανίζονται μετά από αρκετό καιρό (συνήθως μετά από αρκετά χρόνια). Ο πονοκέφαλος, η ζάλη, τα βουητά στα αυτιά και οι εξάψεις, δεν οφείλονται στην αυξημένη πίεση, ακόμη και αν αυτή είναι πολύ υψηλή. Το αντίθετο είναι πιθανόν να συμβεί. Δηλαδή, η ανησυχία από τα παραπάνω συμπτώματα μπορεί να αυξήσουν παροδικά την πίεση.

Η καλή ρύθμιση της πίεσης εξαλείφει τον κίνδυνο των επιπλοκών. Άριστη ρύθμιση της πίεσης σημαίνει πίεση χαμηλότερη από τα 140/90mmHg για όλες τις ηλικίες, ενώ στα άτομα που πάσχουν και από σακχαρώδη διαβήτη ή/και νεφρική ανεπάρκεια η θεραπευτική προσπάθεια είναι η πίεση να πέσει χαμηλότερα από τα 130/80mmHg.

Η πίεση μπορεί να ρυθμιστεί και χωρίς φάρμακα. Η προσπάθεια αυτή είναι σημαντική για όλους τους υπερτασικούς και σε πολλούς αρκεί από μόνης της για την καλή ρύθμιση της πίεσής τους, ενώ στους υπόλοιπους θα συμβάλει στη μείωση των απαιτούμενων αντιϋπερτασικών φαρμάκων.

Η ελάττωση του σωματικού βάρους, στους υπέρβαρους, είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για τη ρύθμιση της πίεσης χωρίς φάρμακα. Η δίαιτα με φρούτα και λαχανικά, η μείωση της πρόσληψης αλατιού με το φαγητό, ο περιορισμός της κατανάλωσης οινοπνευματωδών ποτών (μέχρι 2 ποτήρια κρασί για τους άνδρες και ένα για τις γυναίκες την ημέρα) μειώνουν την αρτηριακή πίεση.

Η σωματική άσκηση, όπως το γρήγορο περπάτημα, η ποδηλασία, ο χορός, το κολύμπι, για τουλάχιστον μισή ώρα την ημέρα, βοηθάει στη μείωση της πίεσης και γενικότερα προκαλεί ψυχική και σωματική ευεξία και μειώνει σημαντικά τη χοληστερόλη και το σάκχαρο του αίματος.

Το κάπνισμα επηρεάζει ελάχιστα την πίεση. Η διακοπή του όμως αποτελεί πρωταρχικό στόχο, γιατί μαζί, το κάπνισμα και η πίεση, αυξάνουν τον κίνδυνο για έμφραγμα της καρδιάς, εγκεφαλικό επεισόδιο και θάνατο.

Τα φάρμακα της πίεσης (αντιϋπερτασικά φάρμακα) είναι αποτελεσματικά στη μείωση της πίεσης και στην προστασία των οργάνων που βλάπτονται από την πίεση (αγγεία, καρδιά, νεφρά, εγκέφαλος, μάτια, κ.α.). Τα αντιϋπερτασικά φάρμακα είναι τα πιο καλά μελετημένα φάρμακα στην ιατρική επειδή έχουν χορηγηθεί σε πολλές χιλιάδες υπερτασικούς για πολλά χρόνια. Η φαρμακευτική αγορά κατακλύζεται από εκατοντάδες σκευάσματα διαφόρων εταιρειών, που ανήκουν, τα περισσότερα, σε πέντε κατηγορίες. Στις κατηγορίες αυτές ανήκουν τα φάρμακα της πρώτης επιλογής για την υπέρταση και είναι τα παρακάτω :

1. Δουρητικά

2. Βήτα αποκλειστές

3. Ανταγωνιστές του ασβεστίου

4. Αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτασίνης

5. Ανταγωνιστές των υποδοχέων της αγγειοτασίνης.

Η χορήγηση των φαρμάκων για την υπέρταση πρέπει να γίνεται μόνο από τον γιατρό. Η επιλογή του καταλληλότερου φαρμάκου καθορίζεται από πολλούς παραμέτρους μεταξύ των οποίων και η συνύπαρξη άλλων νοσημάτων, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, οι καρδιοπάθειες, η νεφρική ανεπάρκεια και οι πνευμονοπάθειες. Κατά κανόνα τα φάρμακα χορηγούνται για όλη τη ζωή. Αν διακοπούν η υπέρταση θα εμφανισθεί σύντομα. Άριστη ρύθμιση της πίεσης με ένα μόνο φάρμακο επιτυγχάνεται σε λιγότερους από τους μισούς υπερτασικούς. Στις περισσότερες περιπτώσεις για να επιτευχθεί η άριστη ρύθμιση χρειάζεται συνδυασμός δύο ή περισσότερων αντιϋπερτασικών φαρμάκων διαφόρων κατηγοριών.

Όταν η πίεση βρεθεί παροδικά αυξημένη, είναι απόλυτα λανθασμένη τακτική η άμεση χορήγηση φαρμάκων. Η παροδικά αυξημένη πίεση δε σημαίνει ότι υπάρχει άμεσος κίνδυνος εγκεφαλικού επεισοδίου ή άλλης επιπλοκής. Οι δυσμενείς επιδράσεις της πίεσης είναι μακροχρόνιες, όπως συμβαίνει και με το κάπνισμα.

Μιχάλης Κυριακίδης
Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών
Διευθυντής Καρδιολογικού Τμήματος Metropolitan

---

Διαβάστε περισσότερα άρθρα...