Βρίσκεται πέραν από κάθε αμφισβήτηση η άποψη ότι το stress και ειδικότερα το έντονο stress επηρεάζει σοβαρά την καρδιακή λειτουργία, ενώ σε ακραίες περιπτώσεις προκαλεί μέχρι και καρδιακή ανακοπή.

Όμως τι συμβαίνει με το πένθος; Το Πανεπιστήμιο του Σίντνεϋ με ανακοίνωσή του στο συνέδριο της American Heart Association απαντά. Μελέτησε τη συμπεριφορά της καρδιακής λειτουργίας των συγγενών (συζύγων ή γονιών) ασθενών που χάθηκαν. Αυτό που διαπιστώθηκε είναι ότι οι πενθούντες συγγενείς ζούσαν με υψηλότερους καρδιακούς παλμούς (σφύξεις). Παράλληλα οι ερευνητές παρατήρησαν και ριπές ταχυκαρδιών κατά τη διάρκεια του 24ώρου, που ενδεχομένως σε μία υγιή καρδιά να μην προκαλούν ιδιαίτερα προβλήματα, όχι όμως σε μία πάσχουσα καρδιά. Φαίνεται ότι ο καρδιοπαθής ανάλογα με το είδος της καρδιοπάθειάς του είναι επιρρεπής σε σοβαρές επιπλοκές που πυροδοτούνται από διάφορες αρρυθμίες ή από μία συνεχή ταχυκαρδία.

Οι ερευνητές σαν ενοχοποιητικό μηχανισμό των διαταραχών του ρυθμού ενοχοποιούν το άγχος και το εγκεφαλικό stress που προκαλεί η θλίψη του πένθους. Η διάρκεια των διαταραχών αυτών του ρυθμού ήταν περίπου 6 μήνες. Όμως μετά το εξάμηνο παρατηρήθηκε ομαλοποίηση του καρδιακού ρυθμού. Σαν πρακτικό συμπέρασμα όλων αυτών των παρατηρήσεων είναι ότι κατά τη διάρκεια του πένθους οι ασθενείς με καρδιολογικά προβλήματα πρέπει να επισκέπτονται το γιατρό τους με στόχο τη σωστότερη παρακολούθηση.
Τα ευρήματα της μελέτης αυτής ενισχύουν ανάλογα ευρήματα από άλλες μελέτες, που δημοσιεύθηκαν προ τριετίας σε ένα από τα πλέον σοβαρά ιατρικά περιοδικά το Lancet.
Μία από τις μελέτες που δημοσιεύθηκαν, ανεβάζει το ποσοστό των θανάτων των πενθούντων συγγενών κατά 21% για τους άνδρες και κατά 17% για τις γυναίκες. Στις μελέτες αυτές πέραν του ψυχολογικού stress οι ερευνητές ενοχοποιούν την αλλαγή του τρόπου ζωής των πενθούντων συγγενών μέσα στην απέραντη μοναξιά τους σε συνδυασμό με τη μεταβολή της καθημερινότητας στη ζωή τους, με την αυξημένη κατανάλωση οινοπνευματωδών, καπνού κλπ.

Το κεντρικό νευρικό σύστημα, δηλαδή ο εγκέφαλος με το νωτιαίο μυελό και τα νεύρα τους συνδέονται με όλα τα όργανα. Στην καρδιά καταλήγει το καρδιακό πλέγμα που φέρνει τις τελικές εντολές τους στην καρδιά. Εντολές που εκφράζονται σαν καρδιακό σκίρτημα (έκτακτες συστολές), σαν ταχυκαρδίες ή σαν βραδυκαρδίες. Όλα τα συναισθήματα που πάντα έχουν έδρα τον εγκέφαλο εκφράζονται και γίνονται αντιληπτά με τις μεταβολές του καρδιακού ρυθμού. Όσο πιο ισχυρά και ακραία είναι τα εγκεφαλικά ερεθίσματα τόσο πιο έντονη είναι η αντίδραση της καρδιάς. Τόσο η Ψυχιατρική όσο και η Καρδιολογία υποτίμησαν τη σχέση των ψυχικών φαινομένων με τη λειτουργία της καρδιάς και τις παθήσεις της. Ο αποπροσανατολισμός είχε φθάσει στην πλάνη, ότι η καρδιά είναι η έδρα της ψυχής και των ψυχικών φαινομένων.

Σήμερα γνωρίζουμε ότι ο εγκέφαλος είναι το όργανο άρχων της ψυχής και της ζωής, ενώ η καρδιά είναι το όργανο που κατοπτρίζει τις ψυχικές ή εγκεφαλικές μεταβολές.

Στην εποχή μας με την εκπληκτική εξέλιξη της τεχνολογίας μπορούμε να απεικονίσουμε με χρώματα τα συναισθήματά μας (μαγνητική τομογραφία και τομογραφία ποζιτρονίων) και τον ίδιο χρόνο να καταγράψουμε τις ηλεκτρικές και αιμοδυναμικές μεταβολές (Holter ηλεκτροκαρδιογράφημα, ηχωκαρδιογράφημα)που συμβαίνουν μέσα στην καρδιά.

Έτσι μπορούμε να μελετήσουμε μέχρι ποιού βαθμού οι μεταβολές του ψυχισμού μέσα στον εγκέφαλο μπορούν πραγματικά να απειλήσουν ακόμα και τη ζωή μας.

Συμπερασματικά, το πένθος μπορεί να αποδειχθεί ακόμα και μοιραίο για τη ζωή των καρδιοπαθών συγγενών.


Δημήτριος Θ. Κρεμαστινός
Καθηγητής Καρδιολογίας
Πανεπιστημίου Αθηνών
Πρόεδρος του Ελληνικού Κολλεγίου Καρδιολογίας