Η έλλειψη επικοινωνίας μεταξύ ανδρών και γυναικών θα μπορούσε να αποτελεί ανέκδοτο, αν δεν επηρέαζε την καθημερινότητα όλων των ανθρώπων και δεν γινόταν αιτία για παρανοήσεις, συγκρούσεις, ευτράπελα και καταθλιπτικά επεισόδια. Αν και μυριάδες συζητήσεις έχουν γίνει για την επίλυση του ακανθώδους αυτού ζητήματος και πολύ μελάνι έχει χυθεί στις σελίδες επιστημονικών και μη εντύπων, οι διχογνωμίες και οι έριδες των ειδικών, αλλά και η εντεινόμενη ασυνεννοησία μεταξύ των δύο φύλων, ειδικά στις μέρες μας, φαίνεται να μην διαφωτίζουν το ερεβώδες αίνιγμα.

Θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι η βαβέλ της επικοινωνίας είναι σκευωρία του πεπρωμένου ή συνομωσία των γονιδίων και ότι τα στερεότυπα ή οι ατεκμηρίωτες απόψεις για πάντα θα ταλανίζουν κάθε διάδραση άνδρα και γυναίκας. Ίσως οι θεοί πραγματικά να χώρισαν τον ανδρόγυνο τόσο αμετάκλητα, που η τέλεια συνεύρεση και επανένωση να είναι ουτοπική προσδοκία ή μυστικιστική εμπειρία.

Για να πιστοποιήσουμε το ανέφικτο της ομαλής συνδιαλλαγής των δύο φύλων ας εξετάσουμε ποιες είναι οι διαφορές εκείνες, που επηρεάζουν την ποιότητα και ποσότητα της επικοινωνίας και οξύνουν τα προβλήματα διαπραγμάτευσης.

-Πολλοί ψυχολόγοι διατείνονται ότι η αυτοεκτίμηση των ανδρών βασίζεται στην επίτευξη, τροφοδοτείται από στόχους, ενώ η αυτοπραγμάτωση των γυναικών, περισσότερο ανθρωποκεντρική, διασφαλίζεται από την ισορροπία των σχέσεων, την ασφάλεια και τη βαθύτητα της κατανόησης. Με άλλα λόγια ο άνδρας επιθυμεί να θαυμάζεται για τους άθλους του, ενώ η συνοδοιπόρος στο βίο του αναλώνει χρόνο και ενέργεια, για να του εξηγήσει πώς αισθάνεται. Αγάπη που αναλύεται, τεκμηριώνεται και εκφράζεται για τις γυναίκες σε αντιπαράθεση με το σεβασμό και την τιμή, που εξάπτει το ενδιαφέρον των ´ισχυρών´.

-Το αρσενικό φύλο μετά μανίας επιδιώκει τη διατήρηση του ελέγχου, δεν ζητά εύκολα βοήθεια, χρησιμοποιεί λιγότερες λέξεις από το θηλυκό, για να περιγράψει και να εξηγήσει και δύσκολα ερμηνεύει συναισθηματικές αποχρώσεις. Χειρότερη εμπειρία του να χαθεί και να επιτρέψει στην απελπισμένη ή εξαγριωμένη συνοδηγό να ζητήσει οδηγίες από έναν άγνωστο. Τα ερεθίσματα, που αναφέρονται σε εσωτερικές καταστάσεις, τείνει να τα κατηγοριοποιεί σε ευρεία διπολικά σχήματα: οι επιλογές, όσον αφορά το θυμικό κομμάτι, είναι διττές, άσπρο, μαύρο και μετά βίας γκρι. Ο κόσμος έτσι γίνεται πολύ απλός. Κάθε τι έχει το χρόνο και τον τόπο του.
Αντίθετα, το ωραίο φύλο μπορεί από πολύ μικρή ηλικία να εσωτερικεύει σύνθετα συναισθήματα, όπως η χαρμολύπη, ο κλαυσίγελως, το ανθοχαμόγελο, να αναγνωρίζει εύστοχα τις διακυμάνσεις και τις ανάγκες των άλλων και να μπαίνει με ακρίβεια στη θέση τους. Ίσως η προσωπικότητα αυτή να είναι αναγκαία για την τεκνοποίηση και τη μέριμνα των παιδιών. Οι εντάσεις ξεκινούν, όταν απαιτεί την ίδια συναισθηματική ευστροφία από το σύντροφο. Η εγγενής αδυναμία και αμηχανία του να χαρτογραφήσει τον καταιγισμό λέξεων και να επεξεργαστεί τις ψυχολογικές εκφάνσεις αποδίδεται λανθασμένα στην εγκληματική αδιαφορία του, κακούργημα που επισείει τρομερά αντίποινα και ζοφερές ματαιώσεις για την ίδια.

-Μία γυναίκα μπορεί να βεβαιώσει πως η ομορφιά έχει θλίψη, ο έρωτας απόγνωση και η οργή ελπίδα. Δεν διστάζει να επικαλεστεί βοήθεια, να παραχωρήσει τον έλεγχο (ξέροντας πως εκείνος, που τον διαχειρίζεται τον κατέχει πέραν πάσης αμφιβολίας), να αναζητήσει στήριξη, να αποδεχτεί προστασία. Συγκατανεύει στα δώρα για να κολακέψει το ναρκισσισμό της, ενώ υποσυνείδητα σκέπτεται πως αυτό αποτελεί προσπάθεια εξαγοράς από τον αφελή θαυμαστή της. Ο ανταγωνισμός είναι εσωτερική γυναικεία υπόθεση και πολυεπίπεδη. Γίνονται όμορφες, όχι για να προσελκύσουν τους άνδρες, αλλά για να προκαλέσουν τις υπόλοιπες. Η κάθε μία μπορεί να εκφέρει μια αδιαπραγμάτευτη άποψη περί αισθητικής και να εξαπολύσει μύδρους για τις ενδυματολογικές επιλογές της άλλης. Γνωρίζει πως εκ φύσεως έχει το προνόμιο της ερωτικής επιλογής, αφήνει, όμως τους άνδρες να υπερηφανεύονται για το αντίστροφο. Οι ορμόνες επηρεάζουν εμφανώς τη διάθεσή της, ενώ αφήνουν ανεπηρέαστους τους άρρενες, οι οποίοι καλούνται να αποκρυπτογραφήσουν τα σημάδια του σώματος, έτοιμοι να υποστούν τις συνέπειες στην πιθανότατη αστοχία πρόβλεψης. Η διάθεση ούτως ή άλλως είναι κυκλοθυμική και επιρρεπής σε ανερμήνευτες μεταβολές, χωρίς προφανή εξωτερικό λόγο. Μία αρνητική σκέψη, μία πικρή ανάμνηση, μία επιπόλαια λεκτική παρασπονδία ή επιπολαιότητα του συνοδού είναι αρκετή, για να προκαλέσει την μήνιν και το συνεπακόλουθο κολασμό του ενόχου. Όμως δεν θα απαγγείλει η ίδια την ετυμηγορία: Ο ακούσιος πταίστης θα εγκαταλειφθεί στο έλεος της σιωπής και της γκρίνιας, έως ότου η μάντιδα δάφνα σταθεί αρωγός σε επιτυχή χρησμό.

- Τα όρια στις γυναίκες είναι δυσδιάκριτα. Τα πάντα συσχετίζονται με όλα και η επίλυση των προβλημάτων εδράζεται στο συναισθηματικό τμήμα του εγκεφάλου, σε αντίθεση με την πανίσχυρη πλευρίωση και εξειδίκευση των ανδρών. Διορατικές και ευφάνταστες είναι γενετικά προικισμένες με μία ζηλευτή ικανότητα: Να μπορούν να επεξεργάζονται ταυτόχρονα πολλές καταστάσεις, να ασχολούνται παράλληλα με διαφορετικά πράγματα και να το πράττουν επιτυχώς, καταλείποντας στην έκπληξη τον μη έμπειρο παρατηρητή των θηλέων. Αντίθετα, το δυνατό προβάδισμα των ανδρών στην κατάτμηση, στην σύνοψη και στον επιμερισμό, στην επαγωγική λογική και στην ορθολογική εξαγωγή συμπερασμάτων, φαίνεται να μην βοηθά στα πολυπαραγοντικά μοντέλα επικοινωνίας των γυναικών.

- Η άρτια και ελκυστική εξωτερική εμφάνιση αποτελεί το μέγιστο διεγερτικό για τους άνδρες, όσον αφορά την ερωτική διέγερση. Η τεκμηρίωση της καλλονής εγγυάται πως όλα τα υπόλοιπα θα κριθούν με επιείκεια και συγκαταβατικότητα. Η συλλογιστική του ωραίου διέπει συνολικά την κουλτούρα της σεξουαλικής φιλολογίας σε συνδυασμό με ιεροτελεστίες και αγωνίσματα μύησης, που πρέπει επιτυχώς να υπερκεραστούν, για να πιστοποίησουν την αρρενωπότητα του επιδοξου κυνηγού. Στις γυναίκες, η καθολικότητα της εικόνας του άλλου παίζει ύψιστο ρόλο: Στην αδέκαστη ζυγαριά βαρύνει τόσο η εμφάνιση στην πιο απίθανη λεπτομέρειά της και ως ταύτιση με εσωτερικευμένα πρότυπα, όσο και η αίσθηση δύναμης, με τις πολυποίκιλες διαστάσεις της- εξουσία, χρήμα, αλήτικη και ατιθάσευτη συμπεριφορά, σωματική ρώμη, αλλά ακόμα και τα αντίθετά τους, αρκεί να διασφαλίζουν την αποκλειστικότητα και την φενάκη της διαχρονικότητας. Θελκτικότατος, απροσμάχητος αν και μη ρεαλιστικός εραστής εκείνος που θα πείσει ότι διαφέρει, που θα συνδυάσει ετερόκλητες ιδιότητες, όπως ευαισθησία με πυγμή, ενόραση με στρατηγικό σχεδιασμό, ανεξαρτησία και εθελούσια παράδοση, πρωτοβουλία και συναίνεση, ασφάλεια και αναστάτωση, αλλά πρωτίστως εκείνος, που θα κάνει μία γυναίκα να αισθανθεί μοναδική και αναντικατάστατη. Μα αριστεύς στις ερωτικές προτιμήσεις, εκείνος που θα αγνοήσει, θα πληγώσει, θα καθυποτάξει και θα ακυρώσει το είναι μιας γυναίκας, αυτός που θα την υποβιβάσει σε αντικείμενο και θα αγνοήσει την αξιοπρέπειά της. Μία γυναίκα ενδίδει μία μόνο φορά σε μία τέτοια ακρότητα. Οι άνδρες διαρκώς.

- Ευάλωτα θύματα της κατάθλιψης οι γυναίκες, αντιλαμβάνονται πιο επώδυνα το πέρασμα του χρόνου, ανάλογα με την απώλεια της ομορφιάς, και δεν έχουν τόσες διεξόδους εκτόνωσης, όσες οι άρρενες. Φτάνουν με πιο επικίνδυνο τρόπο στα όρια, σκηνοθετούν, σχεδιάζουν και αποκαλύπτουν σε όποιον θέλουν την πεμπτουσία τους. Και τις πιο πολλές φορές αγνοούν πως κάθε άνδρας γεννιέται και μεγαλώνει με μία βασική αρχετυπική οδηγία: Να υπακούει σε μία γυναίκα, είτε αυτή είναι η μητέρα του είτε ο εμπνευστής των πόθων του.


Ευστρατιος Παπάνης
Επικουρος Καθηγητής Κοινωνιολογίας Πανεπιστημίου Αιγαίου - Ψυχολόγος