Το ηλεκτρομυογράφημα (ΗΜΓ) είναι μία παρακλινική εξέταση που συμπληρώνει περί τα 45 έτη ύπαρξης και η χρησιμότητα της παραμένει διαχρονική παρά την εμφάνιση αρκετών άλλων νεότερων και πλέον εντυπωσιακών παρακλινικών εξετάσεων, συμπεριλαμβανομένων της αξονικής και της μαγνητικής τομογραφίας.

Με το ΗΜΓ εκτιμάται η λειτουργία των περιφερικών νεύρων, δηλαδή των νεύρων του σώματος που βρίσκονται εκτός του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού. Αυτό σημαίνει ότι βλάβες οιασδήποτε φύσεως στον νωτιαίο μυελό ή τον εγκέφαλο δεν αναδεικνύουν χαρακτηριστικά παθολογικά ευρήματα κατά τον ηλεκτρομυογραφικό έλεγχο. Επιπλέον, με την εξέταση αυτή, εκτός των περιφερικών νεύρων, μελετάται και η λειτουργία των μυών και της νευρομυϊκής σύναψης δηλ. του σημείου όπου το νεύρο «ενώνεται» με το μυ.

Το ΗΜΓ αποτελείται από αρκετές επιμέρους εξετάσεις:

• το κυρίως ΗΜΓ,
• την κινητική ταχύτητα αγωγής νεύρων,
• την αισθητική ταχύτητα αγωγής νεύρων,
• το F-κύμα,
• το H-reflex,
• τη δοκιμασία επαναληπτικών ερεθισμών (Desmedt).

Με το σύνολο των παραπάνω εξετάσεων είναι δυνατόν ο χειριστής του μηχανήματος να ξεχωρίσει εάν μία παθολογική κλινική εκδήλωση οφείλεται σε βλάβη των περιφερικών νεύρων, των μυών ή της νευρομυϊκής σύναψης. Ακόμη, μπορεί να διευκρινίσει εάν πρόκειται για διάσπαρτη ή περιορισμένης έκτασης βλάβη, την ακριβή εντόπιση της, εάν είναι πρόσφατη ή παλαιότερη, την βαρύτητα της και, κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις, τις πιθανότητες αλλά και τον χρόνο αποκατάστασης της. Όλα αυτά απαιτούν ειδική εκπαίδευση και ιδιαίτερη εμπειρία εκ μέρους του νευρολόγου δεδομένου ότι η εξέταση δεν είναι η ίδια σε κάθε ασθενή αλλά προσαρμόζεται στις ανάγκες του κάθε περιστατικού, στην υφιστάμενη διαφορική διάγνωση αλλά και στα ευρήματα που προκύπτουν κατά την εξέλιξη της εξέτασης. Είναι αρκετά συχνό ένα ΗΜΓ να ξεκινά με κάποιο σκεπτικό και κατά την διάρκεια της διερεύνησης το σκεπτικό αυτό να αλλάζει αρκετές φορές ανάλογα με τα δεδομένα που προκύπτουν. Πρέπει λοιπόν ο γιατρός, εκτός από άριστος γνώστης της τεχνικής της εξέτασης και της ανατομίας των περιφερικών νεύρων και των μυών, να είναι και ικανότατος κλινικός Νευρολόγος με μεγάλη ευελιξία σκέψης. Έτσι, οι έμπειροι διαγνώστες ηλεκτρομυογραφίας είναι λίγοι και περιζήτητοι. Συμπερασματικά, η εξέταση πρέπει να εκτελείται από γιατρό Νευρολόγο και όχι από γιατρούς άλλων ειδικοτήτων ή τεχνικούς, παρ’ όλο που στο εξωτερικό υπάρχουν και τέτοιοι τεχνικοί και χρησιμοποιούνται υπό ιατρική επίβλεψη στα περιστατικά ρουτίνας.

Οι νεότερες συσκευές ηλεκτρομυογραφίας καθιστούν την εξαγωγή συμπερασμάτων σαφώς ευκολότερη από ό,τι στο παρελθόν, αν και τεχνικά δεν έχει προκύψει κάποια σημαντική αλλαγή με την παρέλευση των ετών. Το Εργαστήριο Κλινικής Νευροφυσιολογίας της Ευρωκλινικής Αθηνών διαθέτει μία εξαιρετική συσκευή ηλεκτρομυογραφίας τελευταίας γενιάς που προσφέρεται για λεπτομερή και αξιόπιστη μελέτη, μια συσκευή που χαίρεται κανείς να τη χειρίζεται.

Το καθ’ εαυτό ΗΜΓ εκτελείται με την τοποθέτηση ειδικών λεπτών βελονοειδών ηλεκτροδίων μέσα σε κάποιους μυς που επιλέγονται ανάλογα με τον διαγνωστικό στόχο. Με τα βελονοειδή αυτά ηλεκτρόδια μπορεί ο γιατρός να ξεχωρίσει εάν υπάρχει βλάβη στους ίδιους τους μυς ή στα νεύρα που τους «τροφοδοτούν» καθώς και άλλα στοιχεία που έχουν σχέση με τον χρόνο από την εισβολή της βλάβης και την βαρύτητα της. Η ταχύτητα αγωγής νεύρων, κινητική και αισθητική, το F κύμα και το H-reflex εκτελούνται με την εφαρμογή ηλεκτρικών ερεθισμών πάνω σε νευρικούς κορμούς και την καταγραφή της αντίδρασης τους με επιφανειακά (κολλητά) ηλεκτρόδια σε άλλα σημεία των ίδιων κορμών ή πάνω σε μυς που δέχονται νεύρωση από τους νευρικούς αυτούς κορμούς. Με τον τρόπο αυτό μπορεί να ξεχωρίσει κανείς εάν η βλάβη αφορά σε ένα ή περισσότερα νεύρα, εάν αφορά στην κινητικότητα, την αισθητικότητα ή και στα δύο, εάν προσβάλλεται το «σύρμα του νεύρου» (άξονας) ή η «μόνωση» (μυελίνη). Τέλος, η δοκιμασία επαναληπτικών ερεθισμών που εκτελείται με την εφαρμογή ηλεκτρικών ερεθισμών πάνω σε έναν επιλεγμένο νευρικό κορμό και την καταγραφή των απαντήσεων από έναν μυ με επιφανειακά ηλεκτρόδια, μας επιτρέπει να διερευνήσουμε την λειτουργία της νευρομυϊκής σύσπασης. Οι μυς και τα νεύρα που επιλέγονται προς μελέτη μπορούν να εντοπίζονται στα άκρα, τον κορμό ή το κεφάλι.

Το ΗΜΓ λοιπόν είναι η ιδανική εξέταση για την εκτίμηση της λειτουργίας των περιφερικών νεύρων και των μυών. Αντίθετα, με τις υπερσύγχρονες απεικονιστικές μεθόδους όπως η αξονική και κυρίως η μαγνητική τομογραφία επιτυγχάνουμε άριστη εικόνα του επίμαχου σημείου της βλάβης αλλά καμία πληροφορία για την λειτουργικότητα του. Έτσι, ο συνδυασμός αυτών των δύο διαγνωστικών μεθόδων μπορεί να αποφέρει το μέγιστο δυνατό διαγνωστικό αποτέλεσμα. Π.χ. σε μία ισχιαλγία το ΗΜΓ θα μας πει ποιο ή ποια νεύρα της μέσης πάσχουν, πόσο πάσχουν, αν η βλάβη είναι πρόσφατη ή παλαιά. Αντίθετα, η μαγνητική τομογραφία οσφυϊκής μοίρας σπονδυλικής στήλης θα μας δείξει εάν η βλάβη του νεύρου προκαλείται από δισκοπάθεια, σπονδυλολίσθηση, όγκο ή κάτι άλλο. Τέλος, είναι σημαντικό να θυμάται κανείς ότι υπάρχουν αρκετές παθήσεις των οποίων η διάγνωση βασίζεται αποκλειστικά και μόνον στο ΗΜΓ και στις οποίες οι απεικονιστικές μέθοδοι παραμένουν φυσιολογικές.

Το ΗΜΓ έχει να προσφέρει διαγνωστικά σε παθήσεις που αφορούν σε πολλές ειδικότητες όπως στην νευρολογία, την ορθοπαιδική, την νευροχειρουργική, την παθολογία, την ενδοκρινολογία, την ρευματολογία, την ογκολογία κλπ.

Το φάσμα των παθήσεων που χρήζουν ηλεκτρομυογραφικού ελέγχου είναι ανεξάντλητο:
1. Οποιασδήποτε εντόπισης τραυματική, πιεστική, ισχαιμική, μεταβολική ή άλλης φύσεως βλάβη περιφερικών νεύρων ή νευρικών πλεγμάτων συμπεριλαμβανομένων του Συνδρόμου Καρπιαίου Σωλήνα, του Συνδρόμου Ωλενίου Αύλακος, της περιφερικής βλάβης του προσωπικού νεύρου, των βλαβών οσφυοϊερών ή αυχενικών νεύρων καθώς και ενός πλήθους σπανιότερων ή και σπανιότατων συνδρόμων.
2. Πολυνευροπάθειες, δηλαδή γενικευμένη προσβολή περιφερικών νεύρων, οιασδήποτε αιτιολογίας (αισθητικές, κινητικές, αισθητικοκινητικές, κληρονομικές, εκφυλιστικές, μεταβολικές, τοξικές, παρανεοπλασματικές κ.α.).
3. Πολλαπλή μονονευρίτις.
4. Μυοπάθειες, μυοσίτιδες, μυϊκές δυστροφίες, μυοτονίες.
5. Προσβολή προσθίων κεράτων νωτιαίου μυελού ή κινητικών πυρήνων στελέχους εγκεφάλου (πλαγία μυατροφική σκλήρυνση, πολιομυελίτιδα κ.λπ.)
6. Μυασθένεια και μυασθενικά σύνδρομα.

Που καταλήγουμε λοιπόν με βάση τα όσα ήδη γράφτηκαν;
Καταλήγουμε στο ότι, τα περισσότερα νευρολογικά, ορθοπαιδικά και νευροχειρουργικά περιστατικά, αλλά και πολλοί ασθενείς που πάσχουν από ποικίλες παθήσεις όπως διαβήτη, θυρεοειδοπάθειες, κολλαγονικά νοσήματα, αιματολογικά νοσήματα, κακοήθειες, ασθενείς που κάνουν κατάχρηση οινοπνεύματος ή άλλων τοξικών ουσιών, που λαμβάνουν χρόνιες φαρμακευτικές θεραπείες, μπορούν κάποια στιγμή της ζωής τους να χρειαστούν έλεγχο με ΗΜΓ.

Τελειώνοντας, θα ήθελα να τονίσω ότι πρακτικά κάθε ασθενής που εμφανίζει κάποια κινητικό ή αισθητικό έλλειμμα, μουδιάσματα, καψίματα, είτε αυτά είναι εντοπισμένα ή διάσπαρτα, χρήζει διερεύνησης και με ΗΜΓ κατά την κρίση πάντα του θεράποντος ιατρού. Το ΗΜΓ είναι μία δύσκολη εξέταση για τον Νευρολόγο που όπως προσφέρει σημαντικότατη βοήθεια και πραγματικά αξίζει τον κόπο.



Αφροδίτη Καπώνη
Νευρολόγος, Ευρωκλινική Αθηνών