Τι είναι έκζεμα ή ατοπική δερματίτιδα;
Η ατοπική δερματίτιδα είναι μια χρόνια, φλεγμονώδης κατάσταση του δέρματος με υφέσεις και εξάρσεις. Στα παιδιά με ατοπική δερματίτιδα ο φραγμός του δέρματος δυσλειτουργεί, πράγμα που προκαλεί δέρμα ξηρό, με φολίδες και κνησμό. Κάποια από τα παιδιά αυτά έχουν και σχετιζόμενες περιβαλλοντικές και τροφικές αλλεργίες. Από όλα τα παιδιά με ατοπική δερματίτιδα, 65% δείχνουν σημάδια κατά τον πρώτο χρόνο της ζωής και 90% κατά τα πρώτα 5 χρόνια της ζωής τους. Τα μισά από τα παιδιά με το νόσημα βελτιώνονται ανάμεσα στις ηλικίες 5 και 15 χρονών. Οι γονείς με ατοπική δερματίτιδα είναι πιο πιθανό να έχουν παιδιά με ατοπική δερματίτιδα.

Πόσο συχνή πάθηση είναι;

Πολύ συχνή. Τουλάχιστον 15 με 20% των παιδιών εμφανίζουν ατοπική δερματίτιδα κάποια στιγμή κατά την παιδική ηλικία, συνηθέστερα από τον πρώτο χρόνο της ζωής. Η συχνότητα τα τελευταία χρόνια είναι ολοένα αυξανόμενη στον πληθυσμό.
Είναι η ατοπική δερματίτιδα το ίδιο πράγμα με το έκζεμα;

Οι γιατροί συχνά χρησιμοποιούν τους όρους έκζεμα και ατοπική δερματίτιδα χωρίς διαφοροποίηση, για την ίδια κατάσταση, γιατί στις περισσότερες περιπτώσεις το έκζεμα προκαλείται από ατοπική δερματίτιδα. Το έκζεμα είναι ένας γενικός όρος για ξηρό και φλεγμονώδες δέρμα, που μερικές φορές προκαλείται από κάτι άλλο πέραν της ατοπικής δερματίτιδας.


Πως εκλύεται το έκζεμα;

Οι κύριοι εκλυτικοί παράγοντες της ατοπικής δερματίτιδα είναι ερεθιστικές ουσίες, στρες, αλλεργίες, λοίμωξη και θερμότητα/ εφίδρωση. Αυτοί οι παράγοντες δεν είναι η αιτία του προβλήματος, αλλά μπορεί να το χειροτερεύουν.

Ποιο συγκεκριμένα, πιθανοί εκλυτικοί παράγοντες που χειροτερεύουν το έκζεμα είναι:

• Το στρες
• Οι αλλεργίες
• Εφίδρωση
• Συγκεκριμένα σαπούνια, αφρόλουτρα και απορρυπαντικά
• Πολύ συχνό μπάνιο ή μακράς διάρκειας ζεστό μπάνιο
• Απότομες αλλαγές της θερμοκρασίας
• Ξηρασία
• Μάλλινα και συνθετικά ρούχα
• Σκόνη ή άμμος
• Ο καπνός του τσιγάρου
• Συγκεκριμένα τρόφιμα, όπως αυγά, γάλα, ψάρι, σόγια, γλουτένη
• Επιμόλυνση του δέρματος με μικρόβιο


Σχετίζεται η ατοπική δερματίτιδα με τροφική αλλεργία;

Μόνο το 25% των παιδιών με ατοπική δερματίτιδα έχουν και τροφική αλλεργία. Αυτό σημαίνει ότι στα περισσότερα βρέφη οι υφέσεις και εξάρσεις του εκζέματος δεν επηρεάζονται από τρόφιμα που καταναλώνουν, ούτε και από τρόφιμα που καταναλώνει οι μητέρες εάν τα θηλάζουν.


Ποια παιδιά κινδυνεύουν να εμφανίσουν ατοπική δερματίτιδα;

Παιδιά με οικογενειακό ιστορικό αλλεργιών, άσθματος και ατοπικής δερματίτιδας είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν το πρόβλημα. Κάποια γονίδια και μεταλλάξεις σε αυτά φαίνεται να παίζουν κάποιο ρόλο. Ο μητρικός θηλασμός ασκεί πιθανώς κάποια προστασία έναντι της εμφάνισης ατοπιών, για αυτό συστήνεται αποκλειστικός θηλασμός για έξι μήνες και εισαγωγή στερεών τροφών μετά τον έκτο μήνα, με παράλληλη συνέχιση του μητρικού θηλασμού.


Σχετίζεται η ατοπική δερματίτιδα με άλλες αλλεργίες όπως αλλεργική ρινίτιδα και άσθμα;

Πολλά παιδιά με έκζεμα έχουν μια γενικότερη ατοπία, δηλαδή ένα υπεραντιδραστικό ανοσοποιητικό σύστημα το οποία αντιδρά υπερβολικά προσπαθώντας να προστατεύσει τον οργανισμό από αλλεργιογόνες ουσίες. Σε κάποια παιδιά παρατηρείται η λεγόμενη «αλλεργική παρέλαση»: το έκζεμα της βρεφικής ηλικίας καλυτερεύει για να δώσει τη θέση του με την πάροδο των ετών στο άσθμα και αργότερα στην αλλεργική ρινίτιδα.


Ποια είναι τα συμπτώματα της ατοπικής δερματίτιδας;

1. Ξηρό δέρμα με αποφολίδωση, απολέπιση
2. Κοκκινίλα και πρήξιμο του δέρματος
3. Ροή υγρού και εφελκίδες
4. Παχύ και σκληρό δέρμα
5. Ευαίσθητο δέρμα με κνησμό


Πως φαίνεται η ατοπική δερματίτιδα;

Το δέρμα παρουσιάζεται ξηρό. Η ατοπική δερματίτιδα συχνά προκαλεί κνησμό (ξύσιμο του δέρματος), ο οποίος οδηγεί σε κόκκινο, πρησμένο δέρμα με φολίδες. Εάν συμβεί χρόνιος κνησμός, το δέρμα γίνεται πιο παχύ και σκληρό.

Σε ποια μέρη του σώματος εμφανίζεται συνήθως η ατοπική δερματίτιδα;

Παρουσιάζεται σε διαφορετικά μέρη του σώματος ανάλογα με την ηλικία του παιδιού. Σε βρέφη, συχνά προσβάλλει το πρόσωπο, ιδιαίτερα τα μάγουλα, ενώ μπορεί να επεκτείνεται και προς τον κορμό και τα άκρα, ιδιαίτερα στις εκτατικές (έξω) επιφάνειες των κνημών. Σε μεγαλύτερα παιδιά και ενήλικες, το έκζεμα τείνει να εμφανίζεται στις εσωτερικές πτυχές των χεριών (αγκώνες, καρποί), στις πτυχές των ποδιών (πίσω από τα γόνατα, ποδοκνημική), στο λαιμό και στη ράχη των χεριών.

Πως γίνεται η διάγνωση της ατοπικής δερματίτιδας;

Η διάγνωση είναι κλινική. Αυτό σημαίνει ότι ο γιατρός λαμβάνει υπόψη του το ιστορικό του παιδιού (οικογενειακό ιστορικό αλλεργιών και άσθματος, προσωπικό ιστορικό αλλεργιών και άσθματος), τα συμπτώματα του παιδιού και την κλινική εξέταση του δέρματος. Σε κάποιες περιπτώσεις, ιδιαίτερα σε έκζεμα επίμονο ή σοβαρό ή με συχνές υποτροπές, μπορεί να χρειαστεί να γίνουν τέστ αλλεργίας ώστε να εξακριβωθεί τυχόν αλλεργιογόνο που φέρνει έξαρση στο έκζεμα.


Τι μπορεί να συμβεί εάν το παιδί δεν σταματάει τον κνησμό στις προσβεβλημένες περιοχές;

Παρατεταμένο ξύσιμο του δέρματος μπορεί να οδηγήσει σε λειχηνοποίηση, το οποίο σημαίνει ότι το δέρμα γίνεται παχύ και τραχύ. Έντονος κνησμός μπορεί να κάνει αμυχές, και να οδηγήσει σε λοιμώξεις ή/ και μόνιμες ουλές. Αν και η ατοπική δερματίτιδα δεν είναι κατάσταση απειλητική για τη ζωή, πολλοί ασθενείς έχουν μια ανεπάρκεια στον υποκείμενο μηχανισμό προστασίας του δέρματος που απαιτεί να παίρνουν ειδικά μέτρα φροντίδας του δέρματός τους εφ’ όρου ζωής.


Πως επηρεάζει ο καιρός την ατοπική δερματίτιδα;

Έντονος καιρός μπορεί να προκαλέσει έξαρση της ατοπικής δερματίτιδας. Για παράδειγμα, απότομη έκθεση σε κρύο ξηρό αέρα μπορεί να χειροτερεύσει το δέρμα. Το ίδιο είναι πιθανό να συμβεί με τον πολύ ζεστό και υγρό καιρό του καλοκαιριού. Οι γονείς μπορούν να βρουν τρόπους να βοηθήσουν κατά τις αλλαγές του καιρού, πχ βάζοντας κλιματιστικό τις ζεστές μέρες του καλοκαιριού. Το θαλασσινό νερό συχνά βελτιώνει την εικόνα.


Πόσο σοβαρή κατάσταση είναι;

Η ατοπική δερματίτιδα δεν είναι κατάσταση απειλητική για τη ζωή. Ο πιο συνήθης λόγος ανησυχίας είναι μια σοβαρή λοίμωξη του δέρματος ως επιπλοκή. Σοβαρή ατοπική δερματίτιδα σε έξαρση μπορεί να επηρεάζει την διάθεση και την ποιότητα ζωής του παιδιού (ενόχληση στις δραστηριότητές του/ σχολείο, ενόχληση στον ύπνο του). Επιπλέον σοβαρές βλάβες μπορεί να οδηγήσουν σε δημιουργία ουλής.


Θεραπεύεται;

Δεν υπάρχει θεραπεία που να επιφέρει άμεση και μόνιμη ίαση. Ωστόσο, με κατάλληλη θεραπεία και φαρμακευτική αγωγή, η νόσος μπορεί να ελέγχεται ικανοποιητικά και να παραμένει σε ύφεση.


Μπορεί το παιδί να κολυμπάει σε πισίνα με χλώριο;

Ναι. Παρατεταμένη έκθεση στο χλώριο μπορεί να χειροτερεύσει την ατοπική δερματίτιδα του παιδιού. Ωστόσο, εάν πριν το κολύμπι το παιδί βάλει στο δέρμα ένα υποαλλεργικό αντιηλιακό, κάνει ντούζ αμέσως μετά το κολύμπι και απλώσει ενυδατική στο δέρμα του μετά την έξοδο από την πισίνα, η ατοπική του δερματίτιδα συνήθως δεν χειροτερεύει.


Πόσο συχνά πρέπει να κάνει μπάνιο το παιδί;

Το παιδί με ατοπική δερματίτιδα πρέπει να κάνει μπάνιο καθημερινά, και να ενυδατώνει συστηματικά το δέρμα του μετά το μπάνιο. Πιο συχνό μπάνιο όμως από μια φορά τη μέρα μπορεί να βλάψει και δεν συνιστάται.

Εάν περιορίσω την έκθεση του παιδιού σε αλλεργιογόνα, θα φύγει η ατοπική δερματίτιδα;
Τα περισσότερα παιδιά έχουν μια υποκείμενη διαταραχή του δέρματος, έτσι που το έκζεμά τους δεν πρόκειται να εξαφανιστεί ακόμα και αν περιοριστούν όλα τα πιθανά αλλεργιογόνα, όπως κάποιες τροφές κλπ.


Πως αντιμετωπίζεται η ατοπική δερματίτιδα;

Παρά το ότι δεν υπάρχει θεραπεία για την ατοπική δερματίτιδα, η σωστή αντιμετώπιση μπορεί να μειώσει την ξηρότητα και τον ερεθισμό του δέρματος, κάνοντας το παιδί να αισθάνεται πιο άνετα.

Η καθημερινή ενυδάτωση του δέρματος μπορεί να είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος ελέγχου του εκζέματος και πρέπει να γίνει μέρος της καθημερινής ρουτίνας του παιδιού. Τα μέτρα καθημερινής περιποίησης για γονείς παιδιού με ατοπική δερματίτιδα είναι:
• Μπάνιο του παιδιού καθημερινά με όχι πολύ ζεστό νερό και χρήση ενυδατικών κρεμών. Το μπάνιο προτιμάται από το ντούζ.
• Χρήση ήπιων σαπουνιών και περιορισμό της χρήσης κανονικών σαπουνιών.
• Χρήση λιπαρών ενυδατικών αλοιφών συχνά στην ημέρα (τουλάχιστον 2 με 3 φορές) κατά της περιόδους ξηρότητας του δέρματος. Αποφυγή λαδιών (βρεφικό κλπ).
• Σωστή συχνή περιποίηση και κόψιμο των νυχιών του παιδιού, ώστε να μην χειροτερεύσει το δέρμα του με το ξύσιμο.
• Ντύσιμο με ελαφρά ρούχα για να αποφεύγεται η εφίδρωση.
• Κάλυψη του δέρματος του παιδιού με μακριά μανίκια και μακριά παντελόνια, ώστε το παιδί να μην ξύνει τις προσβεβλημένες περιοχές.
• Αποφυγή μάλλινων και συνθετικών ρούχων σε άμεση επαφή με το δέρμα του παιδιού. Χρήση βαμβακερών ρούχων.
• Εφαρμογή κρύων υγρών κομπρεσσών και επιθεμάτων στις προσβεβλημένες περιοχές.
• Να αφήνεται το παιδί να παίζει έξω στον ήλιο, αλλά όχι υπερβολικά για να μην αυξηθεί ο κίνδυνος καρκίνου του δέρματος.
• Υγρασία στο σπίτι περίπου 40% αλλά όχι παραπάνω, με χρήση υγραντήρα αν χρειάζεται σε ξηρό καιρό.
• Χρήση κλιματιστικού τις ζεστές μέρες του καλοκαιριού, ώστε να αποφεύγεται η έντονη εφίδρωση.
Σε σοβαρές περιπτώσεις, ο γιατρός μπορεί να προτείνει φαρμακευτικά σκευάσματα για να κατευνάσουν τα συμπτώματα του παιδιού. Συχνά φάρμακα είναι:
• Κορτιζονούχες κρέμες και αλοιφές, ώστε να μειωθεί η φλεγμονή του δέρματος, για μικρή διάρκεια και για καταστολή της έξαρσης. Πρώτα απλώνεται η κορτιζονούχος κρέμα και από πάνω η ενυδατική κρέμα.
• Αντιβιοτικά
• Τοπικοί αναστολείς της καλσινευρίνης (tacrolimus) για πιο μακροχρόνια αντιμετώπιση
• Αντιισταμινικά για να μειωθεί ο κνησμός
• Ανοσοτροποποιητικά από του στόματος συνιστούν την τελευταία επιλογή θεραπείας που μπορεί να μειώσει τα συμπτώματα του εκζέματος, αλλά πρέπει να χρησιμοποιούνται περιορισμένα και με περίσκεψη.
• Κορτιζονούχα από του στόματος, μόνο ως βραχυχρόνια λύση, γιατί έχουν δυνητικά σοβαρές παρενέργειες, όπως καταρράκτη, οστεοπόρωση, υπέρταση και λέπτυνση του δέρματος.

Τέλος, σε περιπτώσεις όπου πιθανολογείται συσχέτιση με τροφική αλλεργία μπορεί να γίνει αποκλεισμός συγκεκριμένων αλλεργιογόνων τροφίμων από τη διατροφή του παιδιού. Σε τέτοιες περιπτώσεις, εάν το παιδί δεν θηλάζει μπορεί να χρησιμοποιηθεί υποαλλεργικό βρεφικό γάλα.


Πόσο πρέπει να διαρκέσει η θεραπεία;

Πολλά παιδιά με ατοπική δερματίτιδα έχουν υποκείμενη ανεπάρκεια στον φραγμό του δέρματος που απαιτεί να φροντίζουν με ειδικό τρόπο το δέρμα τους εφ’ όρου ζωής. Θα πρέπει να αποφεύγουν συγκεκριμένους ερεθιστικούς παράγοντες και μπορεί να χρειάζονται ενυδατικές κρέμες καθημερινά. Η διάρκεια της θεραπείας εξαρτάται από την σοβαρότητα της περίπτωσης. Παιδιά με σοβαρή ατοπική δερματίτιδα είναι πιο πιθανό να έχουν ατοπική δερματίτιδα και ως ενήλικες.

Πότε πρέπει να δείτε γιατρό;

• Εάν το παιδί είναι ευερέθιστο και φαίνεται να ενοχλείται πολύ με το δέρμα του
• Εάν το παιδί δεν μπορεί να κοιμηθεί καλά εξαιτίας του δέρματός του
• Εάν οι βλάβες επεκτείνονται
• Εάν το παιδί ανεβάσει πυρετό
• Εάν οι βλάβες φαίνονται μολυσμένες (με υγρό να ρέει, πύον ή κίτρινη κρούστα, πόνο)


Στέλιος Παπαβέντσης MRCPCH DCH IBCLC 2011

---

Διαβάστε περισσότερα άρθρα...