Τα άτομα με διαβήτη, πέραν της αντιδιαβητικής τους αγωγής, συχνά λαμβάνουν επιπρόσθετα φαρμακευτικά σκευάσματα για την αντιμετώπιση συνοδών παθολογικών καταστάσεων του διαβητικού τους συνδρόμου. Πολλά από αυτά τα ευρέως συνταγογραφούμενα φάρμακα τροποποιούν σε σημαντικό βαθμό τις μεταβολικές διεργασίες της άσκησης. Οι επιδράσεις στον αυξημένο μεταβολικό ρυθμό λόγω της άσκησης, των θεραπευτικών σκευασμάτων για τα καρδιαγγειακά νοσήματα, την υπέρταση, τη νεφροπάθεια ή τη νευροπάθεια μπορεί να οδηγήσουν σε ανεπιθύμητες εξελίξεις για την υγεία των ασθενών. Απαιτείται να εκτιμώνται λεπτομερώς όλοι οι παράγοντες κινδύνου από την εκάστοτε φαρμακευτική αγωγή και να εξατομικεύεται τόσο το είδος της άσκησης όσο και οι συστάσεις προφύλαξης πριν την ένταξη των ασθενών σε προγράμματα αυξημένης φυσικής δραστηριότητας. Στον πίνακα 2 παρουσιάζονται επιγραμματικά οι επιδράσεις των φαρμάκων αυτών στο μεταβολισμό των υδατανθράκων.

Διουρητικά

Είναι γνωστό ότι η χορήγηση διουρητικών (thiazides, chlorthalidone) σε υψηλές δόσεις οδηγεί σε υποκαλιαιμία αλλά και σε υπεργλυκαιμία που φαίνεται να οφείλεται στον συνδυασμό μειωμένης ινσουλινοέκκρισης και αυξημένης ινσουλινοαντίστασης. Στους διαβητικούς που συμμετέχουν σε προγράμματα άσκησης θα πρέπει να παρακολουθείται το ισοζύγιο υγρών και ηλεκτρολυτών. Άλλες ανεπιθύμητες καταστάσεις που μπορεί να εμφανισθούν είναι η υπονατριαιμία, η υπομαγνησαιμία, η υπερουριχαιμία, η μέτρια αύξηση της LDL και των τριγλυκεριδίων με παράλληλη μικρή μείωση της HDL χοληστερίνης. Σημειώνεται ότι η μακροχρόνια και σε υψηλές δόσεις θεραπεία είναι υπόλογη για την εμφάνιση των προαναφερθέντων ανεπιθύμητων επιδράσεων σε σημαντικό βαθμό.

β-Αδρενεργικοί ανταγωνιστές

Τα σκευάσματα αυτά συχνά χορηγούνται σε στηθάγχη ή μετεμφραγματικά και μειώνουν την αντοχή, τον μέγιστο καρδιακό ρυθμό, την αρτηριακή πίεση ενώ βελτιώνουν τις ισχαιμικές διαταραχές στη δοκιμασία κόπωσης. Ασθενείς με στηθάγχη που λαμβάνουν τα σκευάσματα αυτά, επειδή προκαλείται ανακούφιση της σημειολογίας τους, συχνά αναφέρουν αίσθημα βελτιωμένης απόδοσης στην προσπάθεια. Οι β-αναστολείς ασκούν σημαντικές επιδράσεις στην ομοιοστασία των υδατανθράκων επειδή επεμβαίνουν στην ινσουλινοέκκριση, στην πρόσληψη γλυκόζης από το ήπαρ αλλά και τον μυϊκό ιστό, στην λιπόλυση και στον μεταβολισμό των λιποπρωτεϊνών. Γενικά οι μη καρδιοεκλεκτικοί ανταγωνιστές (propranolol, nadolol, timolol) σε σύγκριση με τους καρδιοεκλεκτικούς (atenolol, metoprolol), αναστέλλουν σε μεγαλύτερο βαθμό την ινσουλινοέκκριση και την πρόσληψη της γλυκόζης από τους ιστούς με αποτέλεσμα την εμφάνιση υπεργλυκαιμίας. Εντούτοις σε ινσουλινοεξάρτώμενους ασθενείς οι β-αναστολείς μπορεί να προκαλέσουν υπογλυκαιμία επειδή αναστέλλουν την γλυκογονόλυση στους μύες και στο ήπαρ όπως επίσης δυσχεραίνουν την ανάνηψη από την υπογλυκαιμία λόγω αναστολής της επίδρασης της επινεφρίνης στους β2-υποδοχείς στο ήπαρ για την απελευθέρωση γλυκόζης. Επίσης αναστέλλουν την εμφάνιση των συμπτωμάτων της υπογλυκαιμίας εκτός της εφίδρωσης. Όσον αφορά τις επιδράσεις των φαρμάκων αυτών στην άσκηση, θα πρέπει να σημειωθεί ότι επιδεινώνουν την συμπτωματολογία της περιφερικής αγγειακής νόσου, επιτείνουν το αίσθημα κόπωσης, μειώνουν την πρόσληψη καλίου από τους σκελετικούς μύες και σε συνυπάρχουσα νεφρική ανεπάρκεια ή συγχορήγηση μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών παραγόντων, είναι πιθανή η πρόκληση υπερκαλιαιμίας



Αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου, Ανταγωνιστές ασβεστίου και α-Αδρενεργικοί αναστολείς

Οι ανταγωνιστές ασβεστίου βελτιώνουν την απόδοση στην άσκηση και την ισχαιμία σε στεφανιαίους ασθενείς. Μερικά σκευάσματα (verapamil, diltiazem) έχουν ουδέτερη δράση στον μεταβολισμό των υδατανθράκων, άλλα (nifedipine) επιδεινώνουν την ινσουλινοανίσταση ή την βελτιώνουν (amlodipine). Αντίθετα οι αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου και οι α-αδρενεργικοί αναστολείς βελτιώνουν την ινσουλινοευαισθησία. Οι αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου σχετίζονται με αυξημένη απόδοση στην άσκηση και αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης μετεμφραγματικά.

Γλυκοκορτικοειδή και Αναβολικά Στεροειδή

Είναι γνωστό ότι η χορήγηση γλυκοκορτικοειδών θεραπευτικά οδηγεί σε ανάπτυξη ινσουλινοαντίστασης και σε αντιρροπιστική υπερινσουλιναιμία οπότε η χορήγησή τους επιδεινώνει και την προϋπάρχουσα υπεργλυκαιμία. Η χρόνια λήψη τους προκαλεί επίσης διαφοροποίηση στην κατανομή του λίπους σώματος αλλά και την εμφάνιση της εγγύς μυοπάθειας που επηρεάζουν την απόδοση στην άσκηση. Παράλληλα τα γλυκοκορτικοειδή όπως και τα αναβολικά στεροειδή προκαλούν υπερτριγλυκεριδαιμία, αύξηση της LDL και μείωση της HDL που συχνά παρατηρείται σε νέους αθλητές. Όμως εκτός από την πιθανή εμφάνισης αθηρωμάτωσης πρώιμα τα αναβολικά είναι γνωστό ότι προκαλούν ηπατοτοξικότητα, διαταραχή της σπερματογένεσης και στις γυναίκες υπερτρίχωση με ανδροειδή χαρακτηριστικά. Επομένως η πιθανή ωφέλεια των αναβολικών ως προς την αύξηση στην απόδοση αντισταθμίζεται δραματικά από τις σοβαρές παρενέργειες τους.


Αυξητική ορμόνη

Η αυξητική ορμόνη όπως και τα γλυκοκορτικοειδή παρουσιάσει διαβητογόνες ιδιότητες με επιδράσεις τόσο στο μεταβολισμό των υδατανθράκων όπως και των λιπιδίων και πρωτεϊνών. Τα επίπεδα της αυξητικής ορμόνης μειώνονται προοδευτικά με την ηλικία, γεγονός που συσχετίζεται με την σχετική μείωση τόσο της μυϊκής όσον και της οστικής μάζας κατά την διαδικασία της γήρανσης. Εντούτοις αν και επιχειρήθηκε η χορήγησή της με στόχο την βελτίωση στην απόδοση κατά την άσκηση, θεραπευτικά συνιστάται μόνο σε καταστάσεις που σχετίζονται με παθολογική ανεπάρκεια της έκκρισής της.


Υπολιπιδαιμικά φάρμακα

Οι φιμπράτες ενοχοποιούνται για την εμφάνιση οξείας ή υποξείας ραβδομυόλυσης. Ασθενείς με νεφρική ανεπάρκεια, υποθυρεοειδισμό ή σε συγχορήγηση στατινών βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης αυτής της επιπλοκής. Η κυκλοσπορίνη που ανήκει στην κατηγορία των ανοσοκατασταλτικών και αποτελεί σημαντικό θεραπευτικό σκεύασμα στις μεταμοσχεύσεις εκτός από τις διαβητογόνες του δράσεις φαίνεται ότι προκαλεί μυοσίτιδα και ραβδομυόλυση ιδιαίτερα μετά από κοπιώδη άσκηση ή όταν συγχορηγείται με στατίνες.



Κινίνη

Η κινίνη που είναι ένα ανθελονοσικό σκεύασμα ενίοτε χορηγείναι ως αναλγητικό για την ανακούφιση από τις μυϊκές κράμπες. Επειδή ως παρενέργεια μπορεί να έχει την εμφάνιση υπογλυκαιμιών, θα πρέπει να λαμβάνεται με προσοχή από τα διαβητικά άτομα.

Σαλικυλικά

Τα σαλυκιλικά σε υψηλές δόσεις μπορεί να προκαλέσουν υπογλυκαιμία και ως εκ τούτου θα πρέπει να λαμβάνονται με προσοχή στον διαβήτη.


Παναγιώτης Χαλβατσιώτης
Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας
Β΄Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική & Διαβητολογικό Κέντρο
Πανεπιστημίου Αθηνών
Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «Αττικόν»

---

Διαβάστε περισσότερα άρθρα...