Υπάρχουν περιπτώσεις που εξαιτίας ανεπάρκειας της υπερώας, η οποία μπορεί να εκδηλώνεται φανερά με σχιστία (λυκόστομα) ή μη φανερά με υποβλενογόνιο σχιστία (όπου η υπερώα δίνει τη ψευδή εντύπωση ακεραιότητας), τότε, ο ασθενής μιλά και η φωνή του μοιάζει να «βγαίνει από τη μύτη». Υπάρχουν και περιπτώσεις που χωρίς την ύπαρξη σχιστίας, η λειτουργικότητα της υπερώας, τόσο κατά το «πόσο» ανοίγει και κλείνει, όσο και κατά το «πόσο γρήγορα» το κάνει αυτό είναι μειωμένη.

Και σ’ αυτή την περίπτωση η φωνή μοιάζει να «βγαίνει από τη μύτη».

Εδώ βέβαια δεν θα εξετάσουμε τα διάφορα είδη σχιστίας και προβλημάτων της υπερώας ούτε το πότε και πώς παρεμβαίνει η παιδοχειρουργική.

Θα σταθούμε στο φωνητικό αποτέλεσμα μιας υπερώας που για οποιονδήποτε λόγο δεν λειτουργεί σωστά. Αυτό σημαίνει, ότι ο αέρας που, κατά τη φώνηση, κατευθύνεται από τους πνεύμονες προς τη στοματική κοιλότητα για να αρθρωθούν κατάλληλα οι φθόγγοι, ξεφεύγει από την κακώς ανοικτή υπερώα και βγαίνει από τη μύτη.

Έτσι, στη στοματική κοιλότητα δεν υπάρχει η απαιτούμενη ποσότητα αέρα για την παραγωγή των φθόγγων.

Όπως ξέρουμε, στα ελληνικά, οι μόνοι φθόγγοι που έχουν ρινική εκφορά είναι τα [μ, ν]. Όλοι οι άλλοι φθόγγοι απαιτούν περισσότερη ή λιγότερη στοματική πίεση αέρα. Όταν αυτό δεν συμβαίνει, τα ίδια τα αρθρωτικά όργανα (γλώσσα, χείλια, δόντια) εργάζονται μη σωστά και με μικρό μυϊκό τόνο.

Στην περίπτωση της σχιστίας, ούτως ή άλλως, τα αρθρωτικά όργανα μπορεί καταρχήν να υπολείπονται κατασκευαστικά (π.χ. γλώσσα μικρή ή κακοσχηματισμένη, κακή σύγκλειση της οδοντοστοιχίας, πιθανό συνοδευτικό λαγόχειλο).

Στην εγχειρισμένη σχιστία το «άνοιγμα» της υπερώας έχει κλείσει,

Ωστόσο, η από την εγχείρηση καινούργια κατασκευή έχει δυσκολία να κινηθεί σωστά και έγκαιρα.

Συχνά δε, το από την εγχείρηση κλείσιμο δεν είναι πλήρες και συχνά χρειάζονται επόμενες διορθωτικές επεμβάσεις.

Ένα παιδί με ιστορικό σχιστίας συχνά παρουσιάζει επεισόδια ωτίτιδας τα οποία, χρήζουν άμεσης παρέμβασης ωτορινολαρυγγολόγου και τα οποία περαιτέρω, δυσχεραίνουν τον ομαλή μαθησιακή εξέλιξη του παιδιού. Η ανεπάρκεια της υπερώας είναι κάτι που σήμερα αντιμετωπίζεται με άμεση και πλήρη ιατρική παρέμβαση.

Ωστόσο, σαφώς, οι επανειλημμένες ιατρικές επισκέψεις είναι μέσα στη ζωή ενός παιδιού με σχιστία.

Αν λάβει δε κανείς υπόψη του τα παρεπόμενα προβλήματα λόγου από τη σχιστία, τις συχνές ενοχλήσεις στα αυτάκια του και τις αρκετές απαραίτητες και ποικίλες επισκέψεις σε διάφορους γιατρούς και, ενίοτε, την παραμονή στο νοσοκομείο, φαντάζεται το μέγεθος των δυσκολιών στην εξέλιξη του λόγου και στη μαθησιακή πορεία αυτού του παιδιού.

Στις περιπτώσεις με λυκόστομα διαφέρει η ποσότητα και η ποιότητα της ρινολαλίας καθώς και οι λανθασμένα εκφερόμενοι φθόγγοι ανάλογα με: το είδος, το μέγεθος του λυκοστόματος, τη χειρουργική του αποκατάσταση, το ίδιο το παιδί και τις ικανότητες του, το περιβάλλον που μεγαλώνει, το πόσο έγκαιρα λαμβάνει κατάλληλη βοήθεια σε όλα τα στάδια απαιτούμενης παρέμβασης.

Ένα παιδί με λυκόστομα έχει ιδιαίτερη ανάγκη να επικοινωνήσει, καθώς συχνά είναι ένα ταλαιπωρημένο παιδί που έχει δυσκολία να αποδεχτεί τα σημαδάκια του, τις εγχειρήσεις του, τα προβλήματα της εμφάνισης του και της προσαρμογής του κυρίως σε νέους χώρους και περιβάλλοντα.

Σαφώς, οι κακώς εκφερόμενοι φθόγγοι στις περιπτώσεις ρινολαλίας χαρακτηρίζονται από: μικρή στοματική πίεση, κακή σύγκλιση της οδοντοστοιχίας, κακή τη προς τα άνω κίνηση της γλώσσας, υπερλειτουργία της βάσης της γλώσσας.

Αυτά σημαίνουν ότι οι φθόγγοι [σ,ζ,ψ,ξ, τς, τζ], [π,τ,κ], [ρ] σίγουρα εκφέρονται λάθος. Αυτό μπορεί να συμβαίνει και σε πολλούς άλλους φθόγγους βέβαια, αλλά αυτοί είναι οι συνηθέστεροι. Επίσης καθ’ όλη τη διάρκεια της ομιλίας βγαίνει αέρας από τη μύτη κι όλα τα φωνήεντα έχουν έρρινη χροιά.

Το λεξιλόγιο σε μια τέτοια περίπτωση είναι περιορισμένο και η δομή της πρότασης είναι μικρή και ελλιπής. Είναι επόμενο λοιπόν ότι η προετοιμασία του λόγου σε μια τέτοια περίπτωση πρέπει να είναι καθολική σε όλα τα επίπεδα (φθογγολογία, λεξιλόγιο, σύνταξη, γραμματική, πραγματολογία) και βέβαια, έγκαιρα, πριν την ένταξη του παιδιού στο σχολικό περιβάλλον.

Το παιδί πρέπει να μάθει κι έγκαιρα να συνηθίσει να αναπνέει σωστά, να χρησιμοποιεί τα αρθρωτικά του όργανα κατάλληλα ώστε να εκφέρει τους φθόγγους όπως πρέπει και να χρησιμοποιεί φωνή με κατάλληλη χρήση συχνότητας κι έντασης.

Επίσης, η ακουστική διάκριση της σωστής ή μη σωστής εκφοράς από το παιδί είναι ιδιαίτερα σημαντική, ειδικά εφόσον τα επεισόδια ωτίτιδας από τα οποία υποφέρει μπορεί να είναι συνήθη.

Μαρία Ρουσοχατζάκη
Λογοπαθολόγος M.S., C.C.C. – Συγγραφέας παιδικών βιβλίων

---

Διαβάστε επίσης:

- Τι είναι ο Τραυλισμός;
- Συσχετισμοί λέξεων - εννοιών. Το παλιό και το καινούργιο