Το προκάρδιο άλγος στους ενήλικες συνήθως οφείλεται σε προβλήματα των στεφανιαίων και αποτελεί πρελούδιο αυτών που θα ακολουθήσουν όπως στηθάγχη, έμφραγμα, αιμοδυναμική μελέτη, στεφανιογραφία, «μπαλονάκι», τοποθέτηση στεντ, χειρουργική αντιμετώπιση (Bypass), φάρμακα, τακτική παρακολούθηση κτλ.

Στα παιδιά, το προκάρδιο άλγος στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων οφείλεται σε διαφορετικά αίτια, τα οποία στις περισσότερες περιπτώσεις είναι αθώα, έως εντελώς αθώα. Ίσως αυτό να αποτελεί και ένα τρανταχτό παράδειγμα για το ότι η παιδιατρική καρδιολογία είναι τελείως διαφορετική από την καρδιολογία των ενηλίκων.

Οποιοσδήποτε πόνος στο θώρακα ενός παιδιού και κυρίως στην περίπτωση που εντοπίζεται στο προκάρδιο είναι λογικό να φοβίζει και να προβληματίζει το περιβάλλον. Το άγχος των γονέων, νηπιαγωγών, δασκάλων, καθηγητών και ιδιαίτερα όσων ασχολούνται με τη σωματική άσκηση είναι απόλυτα δικαιολογημένο. Ο μικρός αλλά όχι ευκαταφρόνητος αριθμός αιφνιδίων θανάτων στα παιδιά, κυρίως κατά τη διάρκεια της άθλησης, που γίνεται κάθε χρόνο με ιδιαίτερη δημοσιότητα γνωστός, επιτείνει την αγωνία και αυξάνει τους προβληματισμούς.

Οι παιδίατροι όμως μετά από τη λήψη ενός καλού ιστορικού και μια προσεκτική κλινική εξέταση δεν υπάρχει λόγος να άγχονται και να τρομοκρατούνται, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι δεν είναι απαραίτητο να προβληματίζονται. Εξ’ άλλου η σημασία και η αξία αυτού του γραπτού βρίσκεται στο να υπενθυμίσει τα συχνότερα αίτια του προκάρδιου άλγους στα παιδιά, ούτως ώστε να αποφεύγονται οι δυσάρεστες καταστάσεις τόσο για τους γιατρούς, όσο και για όλους όσους έχουν σχέση με το παιδί.

Το ότι όπως φαίνεται και στον παρακάτω πίνακα τα αίτια στην πλειονότητά τους δεν είναι καρδιολογικά (μέση συχνότητα καρδιολογικής αιτιολογίας, μικρότερη του 5%, υπάρχουν και εργασίες που αναφέρονται σε υψηλότερα νούμερα έως 12%) σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να προκαλεί εφησυχασμό που παραπέμπει στις αφελείς και επικίνδυνες απόψεις του «δεν είναι τίποτα» ή στην απόδοση σε ψυχολογικά αίτια. Αρκεί να αναφερθεί ότι το 1/3 των αιφνιδίων θανάτων στους εφήβους οφείλονται σε αδιάγνωστες καρδιοπάθειες. Όπως και το ότι από τα αίτια που προκαλούν προκάρδιο άλγος σχεδόν τα μόνα που μπορεί να βάλουν σε κίνδυνο τη ζωή του παιδιού είναι τα καρδιολογικά και για αυτό είναι τα πρώτα που θα πρέπει να αποκλειστούν. Φυσικά και σε πολλές περιπτώσεις τα συμπτώματα μπορεί να οφείλονται σε ψυχολογικά αίτια, πριν όμως καταλήξουμε σε αυτή τη διάγνωση θα πρέπει να αποκλειστεί κάθε τι το οργανικό.

Αίτια του προκάρδιου άλγους

Καρδιακά
Διαταραχές του καρδιακού ρυθμού
Στένωση αορτής
Πρόπτωση μιτροειδούς βαλβίδας
Μυοκαρδίτιδα (πάντα με ταχυκαρδία)
(Δρεπ.Αναιμία)
Περικαρδίτιδα
Σύνδρομο Marfan
Ανωμαλίες στεφανιαίων
Νόσος Kawasaki
Στηθάγχη (βαριά υπερχοληστερολαιμία)

Πνευμονικά
Άσθμα (στην κόπωση)
Πνευμονία
Πλευρίτιδα
Έμφρακτο

Γαστρεντερικά
Οισοφαγίτιδα (ΓΟΠ)
Σπασμός Οισοφάγου
Πεπτικό έλκος

Μυοσκελετικά
Τραύμα (ατύχημα, κακοποίηση)
Κύφωση, σκολίωση, ανωμαλίες πλευρών
Εξάσκηση, υπερκόπωση (υπερένταση)
Σύνδεσμοι, τένοντες
Πλευροχονδρίτιδα, Πλευροδυνία

Ψυχολογικά Αίτια
Μαστός (κορίτσια- αγόρια εφηβικής ηλικίας)
Κατάχρηση Κοκαΐνης


Επίσης, θα πρέπει να ληφθεί ιδιαίτερα υπόψη ότι στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων διακόπτεται κάθε αθλητική δραστηριότητα είτε από το ίδιο το παιδί, είτε με την επιβολή των γονέων, των γυμναστών, προπονητών, δασκάλων, μέχρι την γνωμάτευση του παιδοκαρδιολόγου.
Για τη σωστή διερεύνηση του προκάρδιου άλγους είναι απαραίτητος ο πλήρης παιδοκαρδιολογικός έλεγχος. Οποιοσδήποτε άλλος έλεγχος από μη ειδικούς, αλλά και η πολύ συχνή και δραματικά λανθασμένη τακτική της εκτέλεσης μόνο ενός υπερηχοκαρδιογραφήματος Triplex (πολύ συχνά από άσχετους με παιδιά γιατρούς που εργάζονται σε διάφορα κέντρα) χωρίς τη λήψη ιστορικού, κλινική εξέταση, έλεγχο της αρτηριακής πίεσης (με τη σωστή περιχειρίδα), ηλεκτροκαρδιογράφημα (με τις σωστές απαγωγές) και υπερηχοκαρδιογράφημα, με την κατάλληλη κεφαλή και οπωσδήποτε τις απαραίτητες γνώσεις, μπορεί να βάλει τη ζωή του παιδιού σε κινδύνους.

Σε ότι αφορά τη θεραπεία στα περιστατικά που διαγιγνώσκεται κάποιο οργανικό καρδιολογικό αίτιο, όπως είναι ευνόητο ακολουθεί η κατάλληλη αντιμετώπιση (όπως, άλλωστε, ισχύει και για τα παιδιατρικά αίτια). Σε κάθε άλλη περίπτωση θα πρέπει ο γιατρός να πείσει πρώτα από όλους το ίδιο το παιδί αλλά και τους γονείς του, για το ότι δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος, ακόμα και αν επανεμφανιστεί το άλγος, ότι έχει γίνει πλήρης και σωστή διερεύνηση και τέλος ότι το σύμπτωμα αυτό θα πρέπει να τους τρομάξει όταν εμφανιστεί μετά από πολλές πολλές δεκαετίες.

Στέλιος Χ. Αντωνιάδης
Καθηγήτης ΤΕΙ Αθηνών
Διευθυντής Παιδοκαρδιολογικού Τμήματος, Ευρωκλινική Παίδων

      Στην κορυφή