Η ενδοκαρδίτιδα είναι μια σοβαρή πάθηση που οφείλεται στην προσβολή των βαλβίδων και των κοιλοτήτων της καρδιάς από βακτήρια, μύκητες ή άλλους μικροοργανισμούς, οι οποίοι μπαίνουν στην κυκλοφορία του αίματος. Οι μικροοργανισμοί αυτοί, αφού εισχωρήσουν στο αίμα, εγκαθίστανται σε θρόμβους που βρίσκονται πάνω στις καρδιακές βαλβίδες. Σταδιακά, πολλαπλασιάζονται και σχηματίζουν ανώμαλες δομές, τις εκβλαστήσεις. Η ενδοκαρδίτιδα προσβάλλει, κυρίως, άτομα με παθολογικές καρδιακές βαλβίδες ή με ιστορικό καρδιακής εγχείρησης τα οποία υποβλήθηκαν σε οδοντιατρικές ή άλλου είδους επεμβάσεις. Σπανιότερα, μπορεί να παρατηρηθεί και σε άτομα χωρίς καρδιακή νόσο. Τα άτομα εκείνα που είναι υψηλού κινδύνου για ενδοκαρδίτιδα πριν από συγκεκριμένες επεμβάσεις πρέπει να λαμβάνουν προφυλακτικά αντιβίωση (χημειοπροφύλαξη).

Σύμφωνα με τις τελευταίες οδηγίες των Ευρωπαϊκών και Αμερικανικών Καρδιολογικών Εταιρειών, υψηλού κινδύνου για ενδοκαρδίτιδα θεωρούνται οι παρακάτω ομάδες: (i) άτομα με προσθετική, μηχανική βαλβίδα (ii) άτομα με προσθετική, βιολογική βαλβίδα, (iii) άτομα με επιδιορθωμένη βαλβίδα όπου τέθηκε προσθετικό υλικό, (iν) άτομα με ιστορικό ενδοκαρδίτιδας (ν) άτομα με συγγενείς καρδιοπάθειες (μονήρη κοιλία, μετάθεση των μεγάλων αγγείων, τετραλογία Fallot) ακόμα και αν η καρδιοπάθεια έχει διορθωθεί. Οι υψηλού κινδύνου ομάδες πρέπει, οπωσδήποτε, να λαμβάνουν προφυλακτικά αντιβίωση πριν από κάποιες επεμβάσεις. Μετρίου κινδύνου είναι τα άτομα με επιδιορθωμένη βαλβίδα όπου δεν τέθηκε προσθετικό υλικό, τα άτομα με υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια, τα άτομα με πρόπτωση της μιτροειδούς βαλβίδας συνοδευόμενη από ανεπάρκεια και πάχυνση των πτυχών της, τα άτομα με βαλβιδική ανεπάρκεια και όλα εκείνα τα άτομα με συγγενή καρδιοπάθεια που δεν αναφέρονται στην υψηλού κινδύνου λίστα. Γενικά, στα μετρίου κινδύνου άτομα δεν συνιστάται η χορήγηση προεγχειρητικής προφυλακτικής αντιβίωσης.

Επίσης, πρέπει να αναφερθεί ότι η χορήγηση προφυλακτικής αντιβίωσης δεν συνιστάται σε όλες τις επεμβάσεις, αλλά μόνο σε εκείνες που θεωρούνται υψηλού κινδύνου για πρόκληση ενδοκαρδίτιδας. Αυτές είναι οι επεμβάσεις στα δόντια, στη στοματική κοιλότητα και στο ανώτερο αναπνευστικό. Αντίθετα, οι επεμβάσεις στο ουροποιογεννητικό και στο γαστρεντερικό σύστημα δεν θεωρούνται υψηλού κινδύνου, γι' αυτό δεν συνιστάται η λήψη χημειοπροφύλαξης.

Τα υψηλού κινδύνου άτομα που υποβάλλονται σε μια υψηλού κινδύνου για ενδοκαρδίτιδα επέμβαση πρέπει να λαμβάνουν αντιβίωση μία ώρα πριν από την επέμβαση. Η επαναληπτική δόση δεν είναι απαραίτητη. Στα άτομα που είναι αλλεργικά στην πενικιλίνη μπορεί εναλλακτικά να δοθεί άλλης κατηγορίας αντιβιοτικό. Τέλος, αν δεν είναι δυνατή η από του στόματος χορήγηση αντιβίωσης, μπορεί να δοθεί ενδοφλεβίως 30 λεπτά πριν από την επέμβαση. Όσον αφορά στην εγκυμοσύνη, οι έγκυες γυναίκες που ανήκουν στις υψηλού κινδύνου ομάδες πρέπει να λαμβάνουν χημειοπροφύλαξη, όταν υποβάλλονται σε μια υψηλού κινδύνου επέμβαση. Ο τοκετός δεν θεωρείται υψηλού κινδύνου επέμβαση, αλλά μπορεί να χορηγηθούν αντιβιοτικά για την πρόληψη επιπλοκών που σχετίζονται με την προσβολή από σταφυλόκοκκο. Στα παιδιά με μεγάλο ή μέτριο κίνδυνο για ενδοκαρδίτιδα δίνεται συνήθως χημειοπροφύλαξη για κάποιες οδοντιατρικές και χειρουργικές επεμβάσεις.

Εκείνο, όμως, που είναι σημαντικό για την προφύλαξη από ενδοκαρδίτιδα είναι η διατήρηση καλής υγιεινής στόματος. Αυτό σημαίνει βούρτσισμα των δοντιών δύο φορές την ημέρα και χρήση οδοντικού νήματος μία φορά την ημέρα. Επίσης, είναι απαραίτητος ο καθαρισμός των δοντιών από οδοντίατρο κάθε έξι μήνες. Τα μέτρα αυτά εμποδίζουν τη συσσώρευση των μικροβίων στα δόντια και στα ούλα και μειώνουν έτσι την πιθανότητα εισόδου τους στην κυκλοφορία.

Χριστόδουλος Ι. Στεφανάδης
Καθηγητής Καρδιολογίας
Πρόεδρος Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών