Οταν η θερμοκρασία του περιβάλλοντος αρχίζει να ξεπερνά τους 35° Κελσίου τότε το σώμα του ανθρώπου που φυσιολογικά έχει θερμοκρασία 36° με 37° αρχίζει να προσαρμόζεται, για να αντιμετωπίσει αυτήν τη μεταβολή. Τα αγγεία (αρτηρίες και φλέβες) διαστέλλονται και αρχίζει η εφίδρωση. Υπεύθυνο όργανο για τη διατήρηση σταθεράς της θερμοκρασίας του σώματος είναι το θερμορρυθμιστικό σύστημα που βρίσκεται στον εγκέφαλο. Με την αντίδραση αυτή του οργανισμού αποβάλλεται θερμότητα από το σώμα καθώς ο ιδρώτας εξατμίζεται. Ομως όταν υπάρχει υψηλή υγρασία στην ατμόσφαιρα, η εξάτμιση του ιδρώτα γίνεται δυσκολότερη και η ελάττωση της θερμοκρασίας του ανθρωπίνου σώματος δυσχεραίνεται. Η αύξηση της ατμοσφαιρικής υγρασίας δημιουργεί αποπνικτική ατμόσφαιρα έτσι ώστε και χαμηλότερες θερμοκρασίες των 35° Κελσίου μπορούν να δημιουργήσουν προβλήματα σε άτομα προβληματικά από πλευράς υγείας.

Η έννοια του καύσωνα που τόσο εύκολα αναγγέλλεται από τα μέσα ενημέρωσης κάθε καλοκαίρι δεν είναι κάτι απλό. Οι συνθήκες καύσωνα απαιτούν υψηλή θερμοκρασία σε συνδυασμό με άπνοια και υψηλή ατμοσφαιρική υγρασία. Άλλωστε είναι γνωστό ότι κατά τη διάρκεια του θέρους όλες σχεδόν οι αραβικές χώρες ζουν με θερμοκρασίες σταθερά άνω των 40° Κελσίου χωρίς να παρατηρούνται ιδιαίτερα προβλήματα.

Κάθε άνθρωπος μεγάλης ηλικίας μπορεί να παρουσιάσει σοβαρά προβλήματα υγείας γιατί το θερμορρυθμιστικό του σύστημα υπολειτουργεί. Κάθε άρρωστος που παίρνει αγγειοδιασταλτικά φάρμακα ή διουρητικά είναι ιδιαίτερα ευαίσθητος στις υψηλές θερμοκρασίες. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν τα άτομα με υπέρταση (υψηλή πίεση) και ορισμένες καρδιοπάθειες όπως η καρδιακή ανεπάρκεια και η στεφανιαία νόσος.

Επειτα από μία παρατεταμένη δυσφορία που τα ευαίσθητα άτομα μπορεί να αισθανθούν, εάν δεν αντιμετωπιστούν σωστά, οδηγούνται στη θερμοπληξία. Τα συμπτώματα που υποδηλώνουν την εκδήλωση της θερμοπληξίας είναι η εμφάνιση σύγχυσης με δυσκολίες προσανατολισμού στον τόπο και το χρόνο (το πού βρίσκονται τοπικά και χρονικά). Τα συμπτώματα αυτά εξελίσσονται σε τέτοιο βαθμό ώστε ο θερμόπληκτος μοιάζει με τον άρρωστο που πάσχει από εγκεφαλικό επεισόδιο.

Η εικόνα αυτή μπορεί να συνοδεύεται από υπόταση (πτώση της αρτηριακής πίεσης κάτω του 80 mmHg). Γι' αυτό οι άρρωστοι που παίρνουν αγγειοδιασταλτικά φάρμακα ή διουρητικά, τις ζεστές μέρες του καλοκαιριού πρέπει οπωσδήποτε να συμβουλεύονται το γιατρό τους ούτως ώστε να ελαττώνουν τη δοσολογία των φαρμάκων που παίρνουν κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Η υπόταση χειροτερεύει όταν ο άρρωστος εκτίθεται επί πολλή ώρα στον ήλιο.

Γενικά, πρόδρομα, προειδοποιητικά συμπτώματα της θερμοπληξίας θεωρούνται η υπόταση σε συνδυασμό με την ελάττωση των ούρων. Κατά συνέπεια για όλους αυτούς τους λόγους η ηλιοθεραπεία δεν πρέπει να παρατείνεται πέραν των 15 λεπτών. Η παρατεταμένη ηλιοθεραπεία μπορεί να οδηγήσει σε θερμοπληξία.

Σαν απλή συμβουλή για κάθε ευαίσθητο άτομο υψηλού κινδύνου (ηλικιωμένοι, υπερτασικοί, καρδιοπαθείς, διαβητικοί) θα μπορούσε να ήταν η αποφυγή άσκοπων εξόδων τις μέρες με υψηλή ατμοσφαιρική θερμοκρασία άνω των 35° Κελσίου. Ιδιαίτερα τις μεσημβρινές και πρώτες απογευματινές ώρες. Το σπίτι που διαμένουν θα πρέπει να διαθέτει κλιματισμό. Τα ευαίσθητα άτομα θα πρέπει να προτιμούν τις υγρές τροφές, τους χυμούς και το κρύο νερό. Θα πρέπει να ντύνονται με φαρδιά, λευκά ρούχα ώστε το σώμα τους να διατηρείται δροσερό καθώς τα λευκά ρούχα δεν απορροφούν θερμότητα.

Το καλοκαίρι ήλθε. Η κοινωνία της Αθήνας είναι ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένη όταν θυμάται τις αρχές της δεκαετίας του '80. Τότε πολλοί ηλικιωμένοι είχαν χάσει τη ζωή τους μέσα στην Αθήνα όταν επεκράτησαν για ένα τριήμερο συνθήκες πραγματικού καύσωνα.

Σήμερα δεν αντιμετωπίζουμε τέτοιους κινδύνους, ιδιαίτερα όταν γνωρίζουμε πώς πρέπει να αντιδρούμε εάν κάποια φορά επικρατήσουν ανάλογες μετεωρολογικές συνθήκες.

Δημήτριος Θ. Κρεμαστινός
Καθηγητής Καρδιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών