Είναι Κυριακή πρωί. Ψάχνοντας το Internet διαβάζω την πρώτη είδηση: «Απεβίωσε ξαφνικά το Σάββατο βράδυ ο Τομάζο Σκιόπα, πρώην υπουργός Οικονομίας της Ιταλίας και νυν σύμβουλος του πρωθυπουργού Γιώργου Παπανδρέου σε μια κοινωνική εκδήλωση μπροστά στα έκπληκτα μάτια των συνδαιτυμόνων του».

Αυτή είναι η κλασική περιγραφή του αιφνιδίου θανάτου που οφείλεται συνήθως σε μια θανατηφόρα αρρυθμία, όπως είναι η κοιλιακή ταχυκαρδία που εξελίσσεται σε κοιλιακή μαρμαρυγή. Η συνηθέστερη αιτία σε τέτοιες περιπτώσεις είναι το έμφραγμα του μυοκαρδίου στα πρώτα λεπτά της εγκατάστασής του, προτού καν εκδηλωθούν τα τυπικά συμπτώματα του εμφράγματος, όπως είναι έντονος πόνος στο κέντρο του στήθους. Ο άρρωστος αισθάνεται μια δυσφορία και αμέσως μετά χάνει τις αισθήσεις του. Με αυτό τον τρόπο χάνονται 2 στους 10 ανθρώπους που παθαίνουν έμφραγμα του μυοκαρδίου κατά την εγκατάστασή του.

Τώρα εάν αυτός ο άρρωστος έχει την ευτυχία να έχει εμφυτευμένο απινιδωτή, τότε θα αισθανθεί ένα έντονο τράνταγμα στο στήθος και θα επανέλθει σαν να είχε λιποθυμήσει. Τι συμβαίνει, όμως, όταν δεν έχει εμφυτευμένο απινιδωτή; Είναι τελικά ανυπεράσπιστος; Η απάντηση είναι σαφώς «όχι». Η τύχη του εξαρτάται από το ποιοι βρίσκονται δίπλα του και πόση ψυχραιμία διαθέτουν.

Μέχρι τώρα σε τέτοιες περιπτώσεις αιφνιδίου θανάτου το ζητούμενο ήταν η αναπνοή στόμα με στόμα, το περίφημο φιλί της ζωής, και τα ισχυρά κτυπήματα στο κέντρο του στήθους με γροθιές, με ένταση γροθιάς ενός επαγγελματία πυγμάχου. Τελευταία υιοθετήθηκε η διαδικασία της καρδιοαναπνευστικής ανάνηψης και η οποία, για να είναι επιτυχημένη, χρειάζεται συγκροτημένη εκπαίδευση.

Ομως όλα αυτά σήμερα έχουν πολύ απλοποιηθεί.

Σε ένα τεύχος του Οκτωβρίου του αδιαμφισβήτητου κύρους περιοδικού Lancet δημοσιεύθηκε μια μεταανάλυση των 3 μεγαλυτέρων μελετών που έγιναν με αντικείμενο την καρδιοαναπνευστική ανάνηψη, δηλαδή τη διαδικασία αποκατάστασης της λειτουργίας της καρδιάς και της αναπνοής στα πρώτα λεπτά του αιφνιδίου θανάτου. Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον αυτής της μεταανάλυσης υπήρξε το ότι η συμπίεση στο κέντρο του στήθους αποδεικνύεται αποτελεσματικότερη ακόμα και από την κλασική καρδιοαναπνευστική ανάνηψη. Αυτό πραγματοποιείται από ένα άτομο με τους αγκώνες ευθειασμένους έτσι ώστε το βάρος του σώματος να είναι η κινητήρια δύναμη για να υποχωρήσει το κέντρο του στήθους του ασθενούς κατά 5 τουλάχιστο εκατοστά. Ετσι η καρδιά, εγκλωβισμένη μεταξύ του στέρνου και της σπονδυλικής στήλης, όπως ακριβώς συμβαίνει στην άμεση μάλαξη, υποχρεώνεται να ξαναλειτουργήσει. Σταματά δηλαδή το ηλεκτρικό βραχυκύκλωμα που δημιουργήθηκε από τη θανατηφόρο αρρυθμία και επανέρχεται η φυσιολογική ηλεκτρική λειτουργία της καρδιάς. Οι συμπιέσεις αυτές πρέπει να είναι αλλεπάλληλες, με στόχο να επανέλθει η ηλεκτρική λειτουργία της καρδιάς μέσα σε ένα λεπτό.

Το ίδιο μήνυμα σχετικά με τις αλλεπάλληλες συμπιέσεις δόθηκε και στο τελευταίο συνέδριο, τον Νοέμβριο, της Αμερικανικής Καρδιολογικής Εταιρείας (ΑΗΑ). Εξυπακούεται βέβαια ότι αν σε εκείνο το χώρο που θα συμβεί το τραγικό σύμβαμα υπάρχει απινιδωτής, τότε θα πρέπει άμεσα να χρησιμοποιηθεί και η συσκευή αυτή, της οποίας η χρήση είναι απλούστερη και από τη λειτουργία μιας συσκευής τηλεόρασης.

Ετσι, για τις πρώτες ουσιαστικές βοήθειες προς τον άρρωστο δεν χρειάζεται να αναμένουμε την κινητή μονάδα, γιατί εδώ ο χρόνος μεταφράζεται σε ζωή. Εάν περάσουν τα 3 έως 5 πρώτα λεπτά μετά το σταμάτημα της λειτουργίας της καρδιάς (cardiac arrest), τότε αρχίζει η διαδικασία του θανάτου, με πρώτο όργανο που πλήττεται τον εγκέφαλο. Εάν επανέλθει η καρδιακή λειτουργία μετά από μερικά λεπτά, είναι δυνατόν ο άνθρωπος να ζήσει για πολλά χρόνια, αλλά θα είναι εγκεφαλικά ανάπηρος, δηλαδή θα είναι ένας άλλος άνθρωπος με διαφορετικές δυνατότητες και προσωπικότητα.

Μετά από όλα αυτά είναι αυτονόητο ότι οι υπηρεσίες Υγείας του υπουργείου Υγείας θα πρέπει να κινητοποιηθούν για την εκπαίδευση του πληθυσμού με στόχο να σώζονται 1.000 τουλάχιστον ζωές το χρόνο, οι οποίες χάνονται αδικαιολόγητα. Η εκπαίδευση θα μπορούσε να γίνει ακόμη και με τηλεοπτικά ειδικά σποτ, γιατί η ανάνηψη με αλλεπάλληλες συμπιέσεις του θώρακα είναι απλούστατη διαδικασία.


Δημήτριος Θ. Κρεμαστινός
Καθηγητής Καρδιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών