Το άγχος μας αρρωσταίνει; Σε παλαιότερες εποχές αλλαγές στον οργανισμό σαν απόκριση στο stress αποτελούσαν προσαρμογές του σώματος για να αντιμετωπίζει φυσικές απειλές. Στη σύγχρονη εποχή, η απόκριση στο stress προσδίδει ένα πλεονέκτημα για υψηλότερου επιπέδου αποδόσεις σε κρίσιμες εκδηλώσεις, πχ αθλητικές δραστηριότητες, σημαντικές συναντήσεις ή καταστάσεις κινδύνου ή κρίσης.

Όταν το stress παραμένει επίμονο, ακόμα και σε χαμηλά επίπεδα, οδηγεί όλα τα όργανα που σχετίζονται με αυτό (εγκέφαλο, καρδιά, πνεύμονες, μυς) σε μια χρόνια υπέρ-ενεργοποίηση ή υπό-ενεργοποίηση. Το χρόνια εγκατεστημένο stress δυνατόν μακροπρόθεσμα να αποβεί σωματικά και ψυχολογικά επιζήμιο. Το οξύ stress δυνατόν να αποβεί επίσης επιβλαβές σε άτομα με προϋπάρχοντα καρδιαγγειακά προβλήματα.

Καρδιά

Το stress ενεργοποιεί το αυτόνομο νευρικό σύστημα και δυνατόν να επηρεάσει αρνητικά τη δραστηριότητα της καρδιάς με πολλούς τρόπους:

- αυξάνει τόσο τον όγκο αίματος που «σπρώχνει» η καρδιά, όσο και το ρυθμό με τον οποίο αυτή πάλλεται, ενώ παράλληλα προκαλεί σύσπαση των αρτηριών, περιορίζοντας την αιμάτωση της καρδιάς
- μεταβάλει τον καρδιακό ρυθμό, προδιαθέτοντας σε σοβαρές αρρυθμίες σε ευάλωτα άτομα.
- καθιστά το αίμα περισσότερο κολλώδες (πιθανός μηχανισμός προετοιμασίας για επερχόμενο τραυματισμό)
- διαταράσσει την κάθαρση λιποσωματίων από το σώμα
- σχετίζεται με αυξημένο πάχος του μέσου-έσω χιτώνα των αρτηριών, σηματοδοτώντας μια επιδεινούμενη αγγειακή νόσο
- προκαλεί την απελευθέρωση μορίων δεικτών φλεγμονής στο αίμα. Οι δείκτες αυτοί δυνατόν να επιδεινώνουν την καρδιαγγειακή νόσο ή να υποδηλώνουν αυξημένο κίνδυνο για καρδιακό ή εγκεφαλικό επεισόδιο.
- σχετίζεται με αυξημένη αρτηριακή πίεση, περισσότερο σημαντικά στους άνδρες. Μελέτες υποστηρίζουν πως άτομα με συχνές αιχμές στην αρτηριακή τους πίεση, προκαλούμενες από stress, μακροπρόθεσμα αναπτύσσουν βλάβες στην επένδυση των αγγείων τους.

Περισσότερα στοιχεία απαιτούνται για να επιβεβαιωθεί μια ξεκάθαρη συσχέτιση του stress με τα καρδιακά νοσήματα, ιδιαίτερα στις γυναίκες που τα μέχρι τώρα στοιχεία είναι ασθενέστερα. Η καρδιομυοπάθεια Takotsubo αποτελεί μια κατάσταση που το έντονο stress προκαλεί μια σοβαρή, αλλά αναστρέψιμη καρδιακή δυσλειτουργία. Ο ασθενής παρουσιάζει πόνο στο στήθος και αλλοιώσεις στο καρδιογράφημα και στον υπέρηχο συμβατές με έμφραγμα, αλλά η περεταίρω διερεύνηση δεν αποδεικνύει αποφρακτική στεφανιαία νόσο.

Το stress αναγνωρίζεται ως πιθανό αίτιο οξέων στεφανιαίων συνδρόμων. Μελέτες δείχνουν πως δυνατόν να πυροδοτήσει καρδιακά επεισόδια, ιδιαίτερα σε άτομα με υποκείμενη καρδιακή νόσο. Ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος αμέσως μετά το στρεσογόνο συμβάν, παρά κατά τη διάρκεια του.
Θεραπείες που ελαττώνουν το ψυχολογικό stress δυνατόν να βελτιώνουν την μακροχρόνια πρόγνωση σε ασθενείς με καρδιακά νοσήματα, συμπεριλαμβανομένων αυτών μετά από καρδιακά επεισόδια. Προγράμματα διαχείρισης του stress δυνατόν να ελαττώσουν σημαντικά τον κίνδυνο καρδιακών επεισοδίων σε ασθενείς με καρδιακά νοσήματα.

Αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια

Το επίμονο και συχνό stress προκαλεί μια υπερβολική αύξηση στην αρτηριακή πίεση, έναν παράγοντα κινδύνου για εγκεφαλικά επεισόδια.
Επίδραση στο ανοσοποιητικό

Το χρόνιο stress επηρεάζει το ανοσοποιητικό με πολύπλοκους τρόπους και δυνατόν να προκαλεί μια ευαλωτότητα σε λοιμώξεις. Άτομα με χρόνιο stress έχουν χαμηλότερα επίπεδα λευκών αιμοσφαιρίων και είναι περισσότερο ευάλωτα στο κοινό κρυολόγημα. Σε περίπτωση λοίμωξης συχνά παρουσιάζουν περισσότερο έντονα συμπτώματα. Ασθενείς φορείς ερπητο-ιών είναι περισσότερο ευαίσθητοι στην ενεργοποίηση των ερπητικών λοιμώξεων, όταν εκτίθενται σε stress.

Καρκίνος

Δεν έχει αποδειχθεί συσχέτιση μεταξύ υπερβολικού stress και καρκίνου. Παρόλα αυτά είναι πιθανή η σύνδεση μεταξύ stress και επιβίωσης από καρκίνο. Ασθενείς που αποχωρίστηκαν τον σύντροφο τους είχαν χαμηλότερα ποσοστά επιβίωσης από παντρεμένους καρκινοπαθείς. Παρόλο που οι τεχνικές χαλάρωσης δεν επηρεάζουν τα ποσοστά επιβίωσης από καρκίνο, δυνατόν να είναι πολύ ωφέλιμες στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των καρκινοπαθών.

Γαστρεντερικά προβλήματα

Εγκέφαλος και γαστρεντερικός σωλήνας είναι πολύ στενά συνδεδεμένοι. Το παρατεταμένο stress διαταράσσει το γαστρεντερικό σύστημα, ερεθίζοντας το παχύ έντερο, προκαλώντας διάρροια, δυσκοιλιότητα, κράμπες, μετεωρισμό. Η υπερπαραγωγή γαστρικού οξέος στο στομάχι προκαλεί καυστικό άλγος.

Σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (σπαστική κολίτιδα). Σχετίζεται ισχυρά με το stress. To παχύ έντερο ερεθίζεται και οι μυϊκές συσπάσεις του γίνονται περισσότερο σπαστικές, παρά απαλές και κυματοειδείς. Η κοιλιά διατείνεται με αέρα και οι ασθενείς παρουσιάζουν κράμπες και εναλλασσόμενες περιόδους δυσκοιλιότητας και διάρροιας.

Πεπτικό έλκος. Αν και τα περισσότερα πεπτικά έλκη προκαλούνται από το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού ή από τη χρήση Μη Στεροειδών Αντιφλεγμονωδών Φαρμάκων (πχ ασπιρίνη, ιβουπροφένη κλπ), το stress δυνατόν να προδιαθέτει σε ανάπτυξη ελκών.

Φλεγμονώδης νόσος του εντέρου. Παρόλο που το stress δεν αποτελεί αίτιο φλεγμονώδους νόσου του εντέρου (Νόσος Crohn και Ελκώδης Κολίτις), αναφορές συνδέουν το stress με τις εξάρσεις της νόσου.

Πρόσληψη βάρους

Το stress συνδέεται με την πρόσληψη βάρους και την παχυσαρκία. Πολλοί επιζητούν αλάτι, λίπος και ζάχαρη για να αντιμετωπίζουν την ένταση, με αποτέλεσμα την πρόσληψη βάρους. Ειδικότερα οι υδατάνθρακες φαίνεται πως αυξάνουν την έκκριση της σεροτονίνης, ενός νευρομεταβιβαστή του εγκεφάλου, που βελτιώνει τη διάθεση. Το επιπλέον βάρος συχνά συσσωρεύεται ως κοιλιακό λίπος, αυξάνοντας τον κίνδυνο για διαβήτη και καρδιαγγειακά νοσήματα. Η έκκριση κορτιζόλης, της κύριας ορμόνης του stress, φαίνεται να ευοδώνει την ανάπτυξη κοιλιακού λίπους και βρίσκεται πίσω από τη συσχέτιση stress και πρόσληψης βάρους.

Διαβήτης

Το stress συχνά επιδεινώνει τον έλεγχο του διαβήτη, διαταράσσοντας την ικανότητα του ασθενούς να διαχειρίζεται την νόσο του αποτελεσματικά.

Πόνος

Το stress οξύνει τον χρόνιο πόνο της αρθρίτιδας και άλλων επώδυνων καταστάσεων. Συμβάλλει στην ανάπτυξη πονοκεφάλων ή στη συχνότερη εμφάνιση τους. Η κεφαλαλγία τάσης σχετίζεται ισχυρά με το stress. Βρίσκεται επίσης ανάμεσα στα πιθανά ερεθίσματα για έκλυση ημικρανιών (συχνά εμφανίζονται, αφού το stress έχει χαλαρώσει).

Διαταραχές ύπνου

Το επίμονο stress συχνά προκαλεί αϋπνία, δυσκολία έλευσης του ύπνου, αφύπνιση στη μέση της νύχτας.

Σεξουαλική- αναπαραγωγική δυσλειτουργία

Το stress ελαττώνει τη σεξουαλική διάθεση και δεν επιτρέπει στις γυναίκες να πετύχουν οργασμό. Η απόκριση στο stress δυνατόν να οδηγήσει σε πτώση των ανδρογόνων, προκαλώντας παροδική διαταραχή στύσης στους άνδρες.

Υπογονιμότητα. Το χρόνιο stress δυνατόν να επηρεάζει τη γονιμότητα. Οι ορμόνες του stress επιδρούν στον υποθάλαμο, την περιοχή του εγκεφάλου που παράγονται γεννητικές ορμόνες, προκαλώντας μεταβολές στον κύκλο της γυναίκας, καθώς και ελαττωμένο αριθμό σπερματοζωαρίων στο σπέρμα του άντρα.

Κύηση. Αυξημένο stress της μητέρας κατά την εγκυμοσύνη συσχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο αποβολών, χαμηλότερο βάρος γέννησης και αυξημένη επίπτωση πρόωρων γεννήσεων.

Δερματολογικές διαταραχές

Το stress επιδεινώνει πολλές δερματολογικές παθήσεις, όπως τη ψωρίαση, τη ροδόχρου νόσο, την ακμή, την κνίδωση και αποτελεί ένα από τα συχνότερα αίτια εκζέματος. Επίσης παίζει σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση γυροειδούς αλωπεκίας (απώλεια μαλλιών σε εντοπισμένες περιοχές του τριχωτού της κεφαλής).

Κατάχρηση ουσιών

Άτομα υπό χρόνιο stress συχνά καταφεύγουν στο αλκοόλ ή στον καπνό για να το απαλύνουν. Το αλκοόλ επιδρά σε υποδοχείς του εγκεφάλου που ελαττώνουν το stress. H έλλειψη νικοτίνης αυξάνει το stress στους καπνιστές, δημιουργώντας έναν κύκλο εξάρτησης από τον καπνό.

Ευάγγελος Φραγκούλης, MD, MSc
Γενικός/ Οικογενειακός Γιατρός
Γενικός Γραμματέας της Ελληνικής Ένωσης Γενικής Ιατρικής

---

Διαβάστε περισσότερα άρθρα...