Η παιδική παχυσαρκία και γενικότερα τα διατροφικά προβλήματα, αποτελούν ένα πολύπλευρο πρόβλημα και η αντιμετώπιση τους απαιτεί τη συνεργασία και παράλληλη δράση παιδοενδοκρινολόγου, ειδικευμένου παιδιάτρου, κλινικού διαιτολόγου και ψυχολόγου.

Παιδική παχυσαρκία - η νέα παγκόσμια απειλή

Η επίπτωση της παχυσαρκίας στην παιδική ηλικία συνεχίζει να αυξάνεται σε παγκόσμιο επίπεδο , παίρνοντας πλέον διαστάσεις πανδημίας. Στις Ηνωμένες πολιτείες το 15% των παιδιών είναι παχύσαρκα. Το ποσοστό αυτό διπλασιάστηκε μέσα σε 20 χρόνια Η ίδια τάση παρατηρείται στις περισσότερες χώρες με την παιδική παχυσαρκία να κυμαίνεται μεταξύ 4% και 15%. Δύο με τρεις φορές περισσότερα παιδιά είναι υπέρβαρα, αναδεικνύοντας πλέον την παιδική παχυσαρκία στη νέα παγκόσμια απειλή της δημόσιας υγείας. Αν τα παιδιά μας συνεχίσουν να αυξάνουν το βάρος τους με τους σημερινούς ρυθμούς, πολύ σύντομα η παχυσαρκία θα αποτελεί την 1η αιτία θανάτου που είναι δυνατόν να προληφθεί, με το κάπνισμα να περνάει πλέον σε 2η μοίρα.

Η Ελλάδα δυστυχώς φαίνεται ότι διεκδικεί με αξιώσεις την 1η θέση στο «παγκόσμιο πρωτάθλημα υπέρβαρων και παχύσαρκων παιδιών». Με στοιχεία που συγκεντρώθηκαν σε σχολεία το 1997-98 και αφορούν εφήβους 15 ετών μεταξύ 13 ευρωπαϊκών χωρών, Ισραήλ και Η.Π.Α., η χώρα μας έρχεται 1η στα υπέρβαρα (28,9%) και 2η στα παχύσαρκα αγόρια (10,8%), 3η στα υπέρβαρα (16,4%) και 6η στα παχύσαρκα κορίτσια (5,5%). Πρόσφατη μελέτη στην βόρειο-ανατολική Αττική), επιβεβαίωσε τα νούμερα αυτά και σε παιδιά δημοτικού σχολείου 6-11 ετών, ενώ κατέγραψε και την αυξητική τάση μέσα σε 10 χρόνια: το 27,8% των αγοριών είναι υπέρβαρα (+4,2%) και το 12,3% παχύσαρκα (+2,9%), ενώ για τα κορίτσια τα ποσοστά ήταν 26,5% (+3,8%) και 9,9% (+1,6%) αντίστοιχα.

Αιτιολογία

Η καθιστική ζωή (τηλεόραση, υπολογιστές, ηλεκτρονικά παιχνίδια), και η κατανάλωση «ενεργειακά πυκνών» τροφών και αναψυκτικών είναι οι κύριοι περιβαλλοντικοί παράγοντες, που σε συνδυασμό με την γενετική προδιάθεση του ανθρώπου να αποθηκεύει λίπος, οδηγούν στην διαρκή αύξηση της παχυσαρκίας ήδη από την πρώτη παιδική ηλικία. Την ίδια στιγμή, λιγότερο από 5% των περιπτώσεων παχυσαρκίας μπορεί να αποδοθεί σε καθαρά ενδοκρινολογικά ή γενετικά αίτια.

Κίνδυνοι και επιπλοκές της παχυσαρκίας

Η παχυσαρκία στους ενήλικες έχει επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής, καθώς μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές επιπλοκές και αύξηση της νοσηρότητας. Τα παχύσαρκα παιδιά έχουν υψηλό κίνδυνο να γίνουν παχύσαρκοι ενήλικες. Η παιδική παχυσαρκία αποτελεί ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου για αυξημένη νοσηρότητα στην ενήλικο ζωή. Χωρίς την κατάλληλη παρέμβαση είναι βέβαιο ότι η νοσηρότητα αυτή θα μετακομίσει στην εφηβική και παιδική ηλικία. Ήδη υπάρχουν ισχυρά επιδημιολογικά δεδομένα για την εμφάνιση όλο και σε μικρότερες ηλικίες του Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2. Άλλες σοβαρές επιπλοκές της είναι το μεταβολικό σύνδρομο, η καρδιαγγειακή νόσος, η υπέρταση, η υπερανδρογοναιμία, ορθοπεδικά προβλήματα, δερματολογικές και νευρολογικές εκδηλώσεις, λιπώδης διήθηση του ήπατος και χολολιθίαση, καθώς και επιπλοκές από το αναπνευστικό σύστημα.


Αντιμετώπιση της παχυσαρκίας

Η συνεργασία και παράλληλη δράση παιδοενδοκρινολόγου, ειδικευμένου παιδιάτρου, κλινικού διαιτολόγου και ψυχολόγου για την αντιμετώπιση των προβλημάτων της παχυσαρκίας κρίνεται απαραίτητη.

Στόχος της ομάδας είναι η αιτιολογική διερεύνηση, η ανίχνευση και αντιμετώπιση πιθανών επιπτώσεων (μεταβολικό σύνδρομο, υπερινσουλιναιμία, υπερλιπιδαιμία) και ο σχεδιασμός μιας συνολικής θεραπευτικής παρέμβασης και παρακολούθησης του παχύσαρκου παιδιού και εφήβου. Με τη λήψη αναλυτικού ιστορικού και την καταγραφή των καμπυλών σωματικής αύξησης αναλύεται η συμβολή περιβαλλοντικών - οικογενειακών, γενετικών και ενδοκρινολογικών παραγόντων στην εμφάνιση της παχυσαρκίας, ενώ με την πραγματοποίηση ειδικών κλινικών, απεικονιστικών και εργαστηριακών εξετάσεων αξιολογείται η βαρύτητά της.

Παράλληλα ο διαιτολόγος αξιολογεί και δημιουργεί το σωστό διατροφικό σχήμα για το παιδί ενώ συγχρόνως γίνεται διατροφική και σωματομετρική αξιολόγηση των γονέων και του περιβάλλοντος στο οποίο ζει το παιδί με σκοπό τη συνολική βελτίωση των διατροφικών συνηθειών, της κατάλληλης επιλογής τροφίμων και τον τρόπο μαγειρέματος, τον προγραμματισμό της ιδανικής ροής των γευμάτων κατά την διάρκεια της ημέρας, τους τρόπους αντιμετώπισης της συναισθηματικής πείνας κ.α.

Ακόμη δίνονται οδηγίες για την αύξηση της φυσικής δραστηριότητας, μέσα στην οικογένεια, είτε με την μορφή της αναψυχής, είτε με την μορφή δομημένου αθλητισμού.

Στο ερώτημα «γιατί το παιδί είναι υπέρβαρο;» έρχεται να βρει τις απαντήσεις ο ψυχολόγος αφού η παχυσαρκία μπορεί να θεωρηθεί από μόνη της ως σύμπτωμα που κατ’ επέκταση προκαλεί δευτερογενείς ψυχολογικές επιπτώσεις. Η κατάποση τροφής συχνά συνδέεται με μια ψυχολογική ανάγκη για «γέμισμα» ή αναπλήρωση, που προσδίδει ένα αίσθημα «παρηγοριάς» ή επιβράβευσης. Οι συνηθέστεροι λόγοι που οδηγούν στην υπερφαγία σχετίζονται με αισθήματα μοναξιάς και κατάθλιψης, με το αίσθημα της χαμηλής αυτοεκτίμησης, με το στρες, καθώς και με το αίσθημα της «βαριεστιμάρας» και του «κενού». Η κακή εικόνα σώματος, σε συνδυασμό με τον κοινωνικό στιγματισμό, οδηγούν σε συναισθήματα ενοχών και περαιτέρω μείωση της αυτοεκτίμησης, που ενισχύουν εκ νέου την κατάποση τροφής, δημιουργώντας έτσι ένα φαύλο κύκλο.

Τελειώνοντας το παχύσαρκο παιδί και έφηβος αλλά και η οικογένεια έχουν πλήρη εκτίμηση του προβλήματος, σχεδιασμό για την αντιμετώπισή του, και κυρίως αποτέλεσμα. Και αυτό γιατί κύριο μέλημα της ομάδας είναι να πείσει το παιδί δίνοντάς του «έξυπνα» κίνητρα, να αλλάξει τρόπο ζωής.

Δρ Δημήτρης Θ. Παπαδημητρίου
Παιδοενδοκρινολόγος
τ. Λέκτορας Πανεπιστημίου Joseph-Fourier Grenoble Γαλλία
Δ/ντής Τμήματος Παιδιατρικής - Εφηβικής Ενδοκρινολογίας & Διαβήτη Παιδιατρικού Κέντρου Αθηνών
Πανεπιστημιακός Υπότροφος Γ’ Παιδιατρικής Κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών

---

Διαβάστε περισσότερα άρθρα...