Ουρολοίμωξη είναι η εισβολή και ανάπτυξη μικροβίων σε οποιοδήποτε σημείο του ουροποιητικού συστήματος. Ουροποιητικό είναι όλο το σύστημα της παραγωγής και προώθησης των ούρων προς τα έξω. Περιλαμβάνει νεφρούς, ουρητήρες, κύστη και ουρήθρα. Είναι μια από τις πιο συχνές παθήσεις του ανθρώπινου σώματος. Συνεπώς αποτελεί ένα από τα βασικότερα κεφάλαια της ουρολογίας. Στην καθημερινή πρακτική δεν αφορά τον ουρολόγο μόνο αλλά κάθε γιατρό.

Μια γενική άποψη ταξινόμησης τους, τις διακρίνει σε γενικές και ειδικές. Ειδική φλεγμονή (ουρολοίμωξη) είναι επί παραδείγματι η φυματίωση. Οι πιο πολλές όμως είναι οι γενικές, αυτές που οφείλονται σε κοινά μικρόβια και που αφορούν συνηθισμένα προβλήματα ουρολοιμώξεως.

Η εντόπιση τους μπορεί να είναι στο ανώτερο όπως λέγεται σύστημα (νεφρός, πύελος) ή το κατώτερο (κύστη, ουρήθρα). Η ανάπτυξη τους γίνεται σε έδαφος απόλυτα φυσιολογικό (απλές) οπότε και θεραπεύονται εύκολα ή επί εδάφους που πάσχει από απόφραξη, λιθίαση κ.λ.π (επιπεπλεγμένες). Η θεραπεία τους τότε μπορεί να είναι πολύ δύσκολη. Η αφαίρεση της απόφραξης και η αποκατάσταση της απρόσκοπτης ροής των ούρων είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να μπορέσει κανείς να θεραπεύσει αποτελεσματικά την ουρολοίμωξη αυτή.

Συχνή ερώτηση είναι η ακόλουθη : Πως μπαίνουν αυτά τα μικρόβια στα ούρα μου γιατρέ; Υπάρχουν κυρίως δυο οδοί εισόδου των μικροβίων στο ουροποιητικό σύστημα. Η λεγόμενη ανιούσα, οπότε τα μικρόβια μπαίνουν από το έξω στόμιο της ουρήθρας και προχωρούν προς την κύστη όπου και προκαλούν κυστίτιδα. Από εκεί είναι δυνατόν μερικές φορές να προωθηθούν προς τα πάνω (τους νεφρούς) και να προκαλέσουν πυελονεφρίτιδα. Βέβαια η είσοδος αυτή δεν γίνεται παρά μόνο όταν επικρατήσουν συνθήκες κατάλληλες για την εισβολή αυτή. Συμβαίνει όταν οι τοπικοί αμυντικοί μηχανισμοί ατονίσουν ή όταν τα εισβάλλοντα μικρόβια είναι αυξημένης τοξικότητας. Με τον ίδιο τρόπο μολύνεται το σύστημα σε περιπτώσεις επεμβάσεων (κυστεοσκόπηση, καυτηριασμός). Για τον λόγο αυτό οι επεμβάσεις αυτές γίνονται κάτω από αυστηρότατους κανόνες αποστείρωσης.

Ένας άλλος τρόπος μόλυνσης είναι η αιματογενής μόλυνση. Τα μικρόβια ξεκινούν από κάποια φλεγμονώδη εστία (απόστημα δοντιού, φλεγμονή εντέρου κ.λ.π), η δε μεταφορά και εγκατάσταση τους γίνεται με την κυκλοφορία του αίματος.

Ποιά είναι η συχνότητα αυτών των φλεγμονών ; Αναλόγως τις ηλικίες, του φύλου και άλλων συνθηκών υπάρχουν μεγάλες διακυμάνσεις. Είναι πολύ πιο συχνές στην γυναίκα. Με εξαίρεση το πρώτο έτος της ηλικίας ( όπου τα αγόρια προσβάλλονται πιο συχνά από τα κορίτσια) γενικά η γυναίκα είναι πιο ευάλωτη. Εξήγηση στην διαφορά αυτή αποτελεί η εμφανής ανατομική διαφορά. Το μικρό μήκος της γυναικείας ουρήθρας δίνει την ευκαιρία στα μικρόβια να "ανέβουν" προς την κύστη και να την μολύνουν. Σε ορισμένες όμως γυναίκες το πρόβλημα των συχνών ουρολοιμώξεων είναι δύσκολο να εξηγηθεί. Φαίνεται ότι ένα ελαττωμένο αμυντικό σύστημα επιτρέπει εύκολα σε μικρόβια να δημιουργήσουν "αποικίες" στον κόλπο της κυρίως, από τις οποίες αργότερα μικρόβια εισβάλλουν στην ουρήθρα και στην κύστη.

Στους άνδρες, η μορφή αυτή (ανιούσα) της ουρολοίμωξης είναι σπάνια. Αργότερα σε μεγάλες ηλικίες τα πράγματα αλλάζουν και η απόφραξη είναι αυτή που "προκαλεί" τα μικρόβια. Κλασικό παράδειγμα είναι η υπερτροφία του προστάτη και η συνεπαγόμενη επίσχεση (κατακράτηση ούρων). Τότε τα οποιαδήποτε μικρόβια βρεθούν στην λιμνάζουσα κύστη μπορούν εύκολα να πολλαπλασιαστούν και να προκαλέσουν κυστίτιδα ή ακόμα να εισβάλλουν προς το νεφρό και να προκαλέσουν πυελονεφρίτιδα. Μια κατάσταση που μπορεί να προκαλέσει ακόμα και σηψαιμία και θάνατο. Η συχνότης πάντως της ουρολοιμώξεως αυξάνει γενικά με την ηλικία, όπως επίσης και με την γενικότερη "αναπηρία" που προκαλεί το γήρας.

Στατιστικά έχει αποδειχθεί ότι άτομα που ζουν στο σπίτι τους έχουν λιγότερες πιθανότητες να πάθουν ουρολοίμωξη. Οι πιθανότητες αυξάνουν για άτομα που ζουν σε οίκους ευγηρίας και ακόμη για ασθενείς νοσοκομείων.

Στο σημείο αυτό, καλό θα ήταν να αναφερθεί ότι, η απόφραξη σε οποιοδήποτε σημείο του συστήματος, άσχετα από την αιτία που την προκαλεί ή την ηλικία και το φύλο του ασθενή, είναι η κύρια αιτία που προδιαθέτει στην εμφάνιση ουρολοίμωξης. Υπάρχουν και άλλες αιτίες προδιάθεσης σε ουρολοίμωξη όπως, η παρουσία ξένων σωμάτων (λίθων) η παλινδρόμηση των ούρων (από τη κύστη προς νεφρούς), η κάκωση του ουροθηλίου κ.λ.π. Οι διαβητικοί παθαίνουν ευκολότερα ουρολοίμωξη. Επίσης μεγάλο πρόβλημα παρουσιάζουν και ασθενείς που έχουν ελαττωμένη ανοσία (ανοσοκατασταλτικοί), όπως σε μεταμοσχεύσεις οργάνων. Μέγιστο πρόβλημα λοιμώξεων γενικά έχουν οι ασθενείς με Aids.
Διάγνωση και θεραπεία

"Όλες οι ουρολοιμώξεις που συνοδεύονται από βακτηριουρία, άσχετα από την συχνότητα ή την βαρύτητα τους μπορούν τώρα να αντιμετωπιστούν με επιτυχία από τον ουρολόγο. Κάτι τέτοιο δεν θα μπορούσε να λεχθεί στην προηγούμενη έκδοση του βιβλίου τούτου (του 1980)". Αυτά είναι τα λόγια του καθηγητή της ουρολογίας Thomas Stamey, του Πανεπιστημίου Στάνφορντ (Stanford University) στο μεγάλο βιβλίο της ουρολογίας (του Campell) του 1986. Είναι χαρακτηριστική ένδειξη της μεγάλης προόδου που έχει επιτευχθεί στη θεραπεία των ουρολοιμώξεων τα τελευταία χρόνια.

Η διάγνωση των ουρολοιμώξεων, όπως αναφέρθηκε ήδη, μπορεί να είναι εύκολη αλλά μερικές φορές πάρα πολύ δύσκολη. Η λήψη του ιστορικού και τα συμπτώματα όταν υπάρχουν βοηθούν πολύ. Ο πυρετός, ο πόνος, η συχνουρία και μερικές φορές η αιματουρία είναι χαρακτηριστικά. Η ύπαρξη παρόμοιων παθήσεων στο παρελθόν. Ακόμα η παρουσία αποφρακτικών, όπως λέγονται, ουροπαθειών κατευθύνουν τον γιατρό στην άμεση και σωστή διάγνωση.

Εδώ θα πρέπει να τονιστεί η απόλυτος ανάγκη της αναζήτησης ιατρικής συμβουλής με την απλή παρουσία ουρολοίμωξης. Η παρουσία πύου στα ούρα (πυουρία) είναι συνήθως πρόβλημα σοβαρό και δεν πρέπει να εφησυχάζει ο ασθενής και να προσφεύγει στη λήψη μερικών βοτάνων. Τα ειδικά "αφεψήματα" και η λήψη μερικών χαπιών που τυχαίνει να έχει χρησιμοποιήσει ένα γνωστό μας πρόσωπο, μερικές φορές οδηγεί αναπόφευκτα σε απώλεια πολύτιμου χρόνου πριν την ανακάλυψη σοβαρών παθήσεων, ιδίως αποφρακτικών. Αυτή η καθυστέρηση μπορεί να οδηγήσει στην καταστροφή ενός ή και των δυο νεφρών.

Η άμεση λήψη και εξέταση των ούρων και η ουροκαλλιέργεια συνήθως επισφραγίζει την ύπαρξη της φλεγμονής. Η ύπαρξη πυοσφαιρίων και μικροβίων από μόνα τους ή σε συνδυασμό θα πρέπει να κρίνεται μόνο από τον θεράποντα ιατρό, ως προς την ακολουθητέα αγωγή.

Ποιά είναι τα συνήθη μικρόβια που προκαλούν ουρολοιμώξεις ; Συνηθέστερα είναι τα λεγόμενα αρνητικά κατά gram και είναι κολοβακτηρίδια, πρωτέας, κλεμπσιέλλα, ψευδομονάδα κ.α.

Τα θετικά κατά gram βρίσκονται κυρίως στις αιματογενείς ουρολοιμώξεις. Σε επιπεπλεγμένες περιπτώσεις ή σε ασθενείς με μόνιμο καθετήρα συνυπάρχουν 2 ή 3 είδη μικροβίων. Φλεγμονές είναι δυνατόν να προκληθούν και από μύκητες (όπως η candida). Τέλος, στα αίτια υπάρχουν και οι ιοί και είναι δύσκολο να απομονωθούν.

Η άμεση αντιμετώπιση της ουρολοίμωξης πρέπει να ακολουθείται από σχετική έρευνα γύρω από τις πιθανές συνυπάρχουσες παθήσεις. Συνήθως ακολουθείται ενδοφλέβιος πυελογραφία. Σήμερα η χρήση των υπέρηχων διευκολύνει πολύ την απλούστευση της σχετικής έρευνας. Ακόμη μπορεί να αναζητηθεί η αιτία, ιδίως επί υποτροπιάζουσων φλεγμονών, με πιο ειδικές εξετάσεις (ανιούσα κυστεογραφία κ.λ.π).

Στην διαγνωστική προσπάθεια εντάσσεται και η ανάγκη εντοπισμού της φλεγμονής, αν δηλαδή αφορά τους νεφρούς ή μόνο την κύστη. Χρειάζονται τότε ειδικές εξετάσεις που μόνο ο ουρολόγος είναι σε θέση να εκτελέσει. Ένας ολόκληρος τομέας της ουρολογίας, η ενδοσκόπηση μπορεί να καταστεί αναγκαία για να φτάσει στην σωστή διάγνωση και εν συνεχεία στην αποτελεσματική θεραπεία.

Η θεραπεία είναι σχετικώς εύκολη στις απλές λεγόμενες ουρολοιμώξεις. Μπορεί όμως να καταστεί δυσκολότερη στις επιπεπλεγμένες, όταν το υπόστρωμα είναι απόφραξη, λιθίαση, καρκίνος κ.α.

Γενικώς η θεραπεία αρχίζει συνήθως με άφθονα υγρά. Γιατί ; Έτσι η ροή των ούρων επιτυγχάνεται και ο χρόνος παραμονής τους στην κύστη μικραίνει έτσι ώστε και πολλαπλασιασμός των μικροβίων δεν προλαβαίνει να αυξηθεί σε επικίνδυνα ύψη. Ακολουθεί η χορήγηση των λεγόμενων αντιμικροβιακών φαρμάκων. Αυτά είναι είτε αντισηπτικά των ούρων, είτε αντιβιοτικά. Τα πρώτα είναι ηπιότερα και χρησιμοποιούνται κυρίως σε ελαφρότερες ουρολοιμώξεις. Από τα αντιβιοτικά υπάρχει σήμερα μια πληθώρα και η επιλογή του πλέον κατάλληλου ή και συνδυασμού περισσότερων του ενός, είναι και αυτό μια απόφαση που πρέπει να λαμβάνεται αποκλειστικά από τον θεράποντα γιατρό.

Η κάθε θεραπεία πρέπει να οδηγεί σε ούρα τελείως στείρα (χωρίς μικρόβια). Παλαιότερα η θεραπεία διαρκούσε επι 10 τουλάχιστον ημέρες. Σήμερα υπάρχει μεγάλη ποικιλία στην επιλογή αντιμικροβιακών φαρμάκων, όπως επίσης και στην χρονική διάρκεια της θεραπείας. Όλα αυτά εξαρτώνται από την θέση (εστία) και την σοβαρότητα της ουρολοίμωξης.

Η θεραπεία "μίας δόσης" είναι αρκετή σε πολλές γυναίκες, οι οποίες έχουν συχνές φλεγμονές, περιορισμένες μόνο στην κύστη (κυστίτιδες). Όμως μια υποτροπιάζουσα επιπεπλεγμένη ουρολοίμωξη χρειάζεται μακροχρόνια, προσεκτική και τακτικά ελεγχόμενη θεραπεία.

Ένα άλλο θέμα που απασχολεί επί μακρόν τους ουρολόγους είναι η χρήση προφυλακτικής αντιμικροβιακής θεραπείας. Σε εγχειρίσεις όπως η διουρηθρική προστατεκτομή, ή διορθική δια βελόνης βιοψία του προστάτη, χορηγείται προφύλαξη με ένα ή περισσότερα αντιβιοτικά.

Οι λοιμώξεις που συνοδεύουν ασθενείς με μόνιμο καθετήρα αποτελούν ένα μεγάλο κεφάλαιο της ουρολογίας. Πλείστες όσες μέθοδοι και μέτρα έχουν ληφθεί με συχνές αλλαγές του καθετήρα, με εφαρμογή ειδικής σακούλας που να προλαμβάνει την εισβολή μικροβίων στην κύστη καθώς και, με χρήση αντισηπτικών υγρών πλύσεως της κύστης ή και λήψη φαρμάκων.

Ένα πρόβλημα που καλείται συχνά ο γιατρός να αντιμετωπίσει είναι η παρουσία μικροβίων στα ούρα χωρίς κανένα σύμπτωμα (ασυμπτωματική βακτηριουρία). Υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες αποφασίζεται να μην χορηγηθεί παρατεταμένη (για μεγάλο χρονικό διάστημα) θεραπεία, ιδίως σε γηριατρικούς αρρώστους. Αυτό δεν ισχύει για ασθενείς "υψηλού κινδύνου", όπως οι διαβητικοί, παιδιά με παλινδρόμηση των ούρων και έγκυες γυναίκες. Τέλος ένα ειδικό πρόβλημα μεγαλώνει συνεχώς και αφορά τα άτομα που έχουν υποστεί βλάβη της σπονδυλικής στήλης (παραπληγικοί, τετραπληγικοί).

Απόστολος Στέλλος
Χειρουργός - Ουρολόγος

---

Διαβάστε περισσότερα άρθρα...