Υπολογίζεται ότι, στην Ελλάδα, προσβάλλει περίπου 400.000 γυναίκες.


Οι κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις της οστεοπόρωσης είναι τεράστιες. Παρόλο που το νόσημα αυτό φαίνεται αρχικά αθώο, με την πάροδο της ηλικίας δημιουργεί σοβαρά προβλήματα υγείας, με αποτέλεσμα την αυξημένη νοσηρότητα και θνητότητα, κυρίως στην τρίτη ηλικία. Το πρόβλημα αυτό αφορά τις ανεπτυγμένες κυρίως χώρες, μεταξύ των οποίων και την Ελλάδα, όπου έχει διαπιστωθεί ετήσια αύξηση των καταγμάτων του άνω άκρου του μηριαίου οστού κατά 7,6%. Οστεοπόρωση είναι η ελάττωση της οστικής πυκνότητας, σε τόσο σημαντικό βαθμό, ώστε λόγω της συνεπαγώμενης ελάττωσης της μηχανικής αντοχής του οστού, να προκαλούνται αναίτια κατάγματα.

Εύλογο ερώτημα είναι το γιατί η οστεοπόρωση προσβάλλει κυρίως τις γυναίκες και όχι τους άνδρες. Πράγματι η αναλογία των οστεοπορωτικών καταγμάτων που συμβαίνουν σε γυναίκες και άνδρες είναι 7:1. Η απάντηση είναι ότι οι γυναίκες ξεκινούν την ώριμη ζωή τους με λιγότερο από τους άνδρες οστούν και σε μια σχετικά νέα ηλικία (της εμμηνόπαυσης), χάνουν οστούν με γρήγορο ρυθμό. Το επόμενο ερώτημα είναι το γιατί σε μια τέτοια περίπτωση η οστεοπόρωση δεν προσβάλλει όλες τις γυναίκες, αλλά μόνο το 50% από αυτές. Επίσης μόνο το 20% των οστεοπορωτικών γυναικών θα υποστούν κατάγματα. Η απάντηση είναι ότι οι γυναίκες που αποκτούν χαμηλή κορυφαία οστική πυκνότητα στη νεανική τους ζωή και αυτές που χάνουν οστούν νωρίτερα ή με ταχύτερο ρυθμό μετεμμηνοπαυσιακά, έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να πέσουν σε χαμηλό επίπεδο οστικής πυκνότητας ή να παρουσιάσουν οστεοπορωτικά κατάγματα. Στην Ελλάδα η Κ.Ο.Π. (Κορυφαία Οστική Πυκνότητα) στους άνδρες βρέθηκε ότι επιτυγχάνεται στο 30ο έτος περίπου, ενώ στις γυναίκες στο 25ο έτος. Η επίτευξη της Κ.Ο.Π. εξαρτάται από τους εξής παράγοντες:

1) Kληρονομική προδιάθεση

Το 80% της επιτυγχανόμενης Κ.Ο.Π. εξαρτάται από γονιδιακά αίτια. Αυξημένη συχνότητα καταγμάτων στη μητέρα προδιαθέτει σε οστεοπορωτικά κατάγματα στις κόρες της. Γυναίκες με δέρμα ανοιχτού χρώματος, ξανθά μαλλιά και γαλανά μάτια, με λεπτή επιδερμίδα και λίγο υποδόριο λίπος αναπτύσσουν συχνά οστεοπόρωση. Το ίδιο συμβαίνει στις αδύνατες και μικρόσωμες γυναίκες. Διαφορές παρατηρούνται και ανάμεσα στη λευκή και τη μαύρη φυλή. Η λευκή φυλή υστερεί σημαντικά σε Κ.Ο.Π. σε σχέση με τη μαύρη φυλή, άρα η οστεοπόρωση είναι συχνότερη στη λευκή φυλή.

2) Ορμονικοί παράγοντες

Διαταραχές της ορμονικής λειτουργίας οδηγούν σε καθυστέρηση της σκελετικής ανάπτυξης και τελικά σε χαμηλό ανάστημα: ελάττωση της αυξητικής ορμόνης, υποθυρεοειδισμός, νεανικός σακχαρώδης διαβήτης. Οι διαταραχές αυτές συνοδεύονται από χαμηλή Κ.Ο.Π.. Η ύπαρξη υπογοναδισμού, η καθυστέρηση της λειτουργίας των γονάδων, τόσο στα αγόρια όσο και στα κορίτσια, οδηγεί σε χαμηλή Κ.Ο.Π.. Ανωμαλίες της έμμηνης ρύσης στα κορίτσια σχετίζονται με χαμηλότερη Κ.Ο.Π.. Σπουδαιότερος ορμονικός παράγοντας για την αύξηση της Κ.Ο.Π. είναι οι γεννητικές ορμόνες.

3) Κύηση – Γαλουχία.

Η κύηση και η γαλουχία στην εφηβική ηλικία (κάτω των 18 ετών) είναι δυσμενείς παράγοντες για την βελτιοποίηση της Κ.Ο.Π., ενώ αντίθετα μετά το 25ο έτος φαίνεται ότι βοηθούν στη διατήρηση της Κ.Ο.Π.. Παρόλα αυτά η αυξημένη πρόσληψη ασβεστίου (τουλάχιστον 1200 mg την ημέρα) είναι απαραίτητη στις εγκύους και κατά τη διάρκεια της γαλουχίας.

4) Διατροφή πλούσια σε ασβέστιο

Η διατροφή πλούσια σε ασβέστιο κατά την παιδική και εφηβική ηλικία παίζει κεφαλαιώδη ρόλο στην ανάπτυξη της Κ.Ο.Π.. Αντίθετα, η σημασία της υψηλής πρόσληψης ασβεστίου είναι περιορισμένη στις υπόλοιπες ηλικίες. Οι συνιστώμενες ημερήσιες ποσότητες ασβεστίου διαφέρουν λίγο μεταξύ ανδρών και γυναικών. Όμως, οι γυναίκες προσλαμβάνουν συνήθως πολύ μικρότερες ποσότητες ασβεστίου από τους άνδρες. Κύρια πηγή πρόσληψης ασβεστίου είναι τα γαλακτοκομικά προϊόντα. Μόνο το 10% περίπου του απαιτούμενου ασβεστίου προσλαμβάνεται από άλλες τροφές, κυριότερη από τις οποίες είναι το νερό.

5) Άσκηση

Η ευεργετική επίδραση της άσκησης στην αύξηση της οστικής πυκνότητας, μπορεί να συνεχιστεί και μετά το τέλος της σκελετικής ανάπτυξης μέχρι και το 30ο έτος της ηλικίας. Η αύξηση της οστικής πυκνότητας είναι μεγαλύτερη όταν γίνεται συνδυασμός άρσης βαρών και αεροβικής γυμναστικής. Η άσκηση όμως δεν πρέπει να είναι εξαντλητική. Ένας σχεδιασμός αθλητικών δραστηριοτήτων πρέπει να περιλαμβάνει τα ακόλουθα:

Από τη μικρή ηλικία μέχρι και το 10ο έτος της ζωής πρέπει να δίνονται στο παιδί πολλές ευκαιρίες για παιχνίδι, κατά προτίμηση στο ύπαιθρο. Μετά το 10ο έτος και μέχρι την ολοκλήρωση της εφηβείας, η καλύτερη άσκηση είναι οι αθλητικές δραστηριότητες.

Διακρίνουμε δύο τύπους οστεοπόρωσης:

Οστεοπόρωση τύπου I.

Εμφανίζεται σε σχετικά νέες γυναίκες στα πρώτα 15 χρόνια από την εμμηνόπαυση, γι’αυτό ονομάζεται μετεμμηνοπαυσιακή. Προσβάλλονται κυρίως οι σπόνδυλοι και η περιοχή του καρπού (κάτω άκρο της κερκίδας). Η οστεοπόρωση αδυνατίζει το δοκιδικό σύστημα των σπονδύλων και προκαλεί έντονο πόνο στη ράχη ή στην οσφύ, προοδευτική απώλεια του αναστήματος, που συνοδεύεται από κύφωση, και σπονδυλικά κατάγματα (εικόνες 1 και 2). Η απώλεια του αναστήματος που ξεκινά από 4 cm και φτάνει μέχρι και 40 cm!!!, και η κύφωση (καμπούρα) δημιουργούν σοβαρές κινησιολογικές διαταραχές.

Οστεοπόρωση τύπου II.

Παρουσιάζεται σε ηλικιωμένους και των δύο φύλων μετά το 70ο έτος της ηλικίας, με υπεροχή των γυναικών 3:1 σε σχέση με τους άνδρες. Χαρακτηρίζεται κυρίως από κατάγματα μακρών οστών (άνω άκρο μηριαίου – σημαντική αιτία νοσηρότητας και αυξημένης θνητότητας στην τρίτη ηλικία).

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Η οστεοπόρωση αποτελεί από την πλευρά της κλινικής συμπτωματολογίας, ένα σιωπηλό νόσημα, ιδίως στα αρχικά στάδια της οστικής απώλειας. Αυτό έχει ως συνέπεια την καθυστερημένη διάγνωση του νοσήματος. Παρόλα αυτά προσεκτική μελέτη ατόμων, κυρίως των μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών, μπορεί να βοηθήσει την έγκαιρη διάγνωση και την ευκολότερη αντιμετώπισή της. Το γεγονός αυτό ισχύει περισσότερο για τα άτομα που παρουσιάζουν παράγοντες κινδύνου. Η κλινική διάγνωση της οστεοπόρωσης είναι συνδυασμός ιστορικού (για τον εντοπισμό παραγόντων κινδύνου), κλινικής εξέτασης (αναίτια κατάγματα, ελάττωση αναστήματος, συχνές κρίσεις οσφυαλγίας και ραχιαλγίας) και παρακλινικών εξετάσεων. Η απλή ακτινογραφία π.χ. της σπονδυλικής στήλης, αναδεικνύει σαφώς το πρόβλημα, αν η οστική απώλεια είναι μεγαλύτερη του 30% (μεταβάλλεται η ακτινοσκιερότητα). Όμως σήμερα έχουν επικρατήσει οι μέθοδοι οστικής πυκνομετρίας, που με μικρό ποσοστό λάθους, μπορούν να υπολογίσουν την περιεκτικότητα του οστού σε μεταλλικά στοιχεία (ασβέστιο) και επομένως έμμεσα να υπολογίσουν την οστική πυκνότητα. Τέλος υπάρχουν βιοχημικοί δείκτες οστικής παραγωγής και οστικής απορρόφησης, οι οποίοι χρησιμοποιούνται στη διαφορική διάγνωση της οστεοπόρωσης από άλλα μεταβολικά νοσήματα και στην ανεύρεση του ρυθμού της οστικής απώλειας. Εντοπίζονται έτσι γυναίκες που είναι fast bone losers, που χάνουν δηλαδή οστική μάζα με γρήγορους ρυθμούς και αποτελούν ποσοστό 30% των άμεσα μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών.

Πρόκειται για ειδικές εξετάσεις αίματος και ούρων π.χ. ασβέστιο ορού, φώσφωρος ορού, αλκαλική φωσφατάση, οστεοκαλσίνη, ασβέστιο ούρων κ.τ.λ.π.

ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Σήμερα η πρόληψη της οστεοπόρωσης θεωρείται ότι πρέπει να επιδιώκεται όσο το δυνατό νωρίτερα. Με τη λογική αυτή ο,τιδήποτε μπορεί να συμβάλλει στην αποφυγή μελλοντικών οστεοπορωτικών καταγμάτων είναι ιδιαίτερα επιθυμητό. Όπως:

• Ικανοποιητική πρόσληψη ασβεστίου στην παιδική και εφηβική ηλικία.

• Άσκηση στο ύπαιθρο και επαρκής έκθεση στον ήλιο (βοηθά στην σύνθεση της βιταμίνης D, η οποία με τη σειρά της συμβάλλει στην απορρόφηση του ασβεστίου).

• Θεραπεία υποκατάστασης με οιστρογόνα στις γυναίκες με πρόωρη εμμηνόπαυση.

• Ανακοπή της έντονης απώλειας σε γυναίκες που είναι fast bone losers στα πρώτα μετεμμηνοπαυσιακά χρόνια, με χορήγηση ρινικών ψεκασμών καλσιτονίνης σολωμού.

• Χορήγηση θεραπείας ορμονικής υποκατάστασης σε γυναίκες μετά από ωοθηκεκτομή.

• Διακοπή και διόρθωση των κακών υγιεινοδιαιτητικών συνηθείων των μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών που προδιαθέτουν σε οστεοπόρωση:

• Έκθεση στον ήλιο χωρίς υπερβολές, ή χορήγηση βιταμίνης D.

• Διακοπή του καπνίσματος.

• Διακοπή της κατάχρησης των οινοπνευματωδών ποτών.

• Περιορισμός στην πρόσληψη ζωικών πρωτεϊνών.

• Αύξηση της κινητικής δραστηριότητας με ένταξη των ασθενών σε ειδικά προγράμματα γυμναστικής.











Εικόνα 3: Περιεκτικότητα διαφόρων γαλακτοκομικών σε ασβέστιο

• Aύξηση πρόσληψης γαλακτοκομικών προϊόντων και συμπληρωματική χορήγηση ασβεστίου από το στόμα (1500 mg ημερησίως - εικόνα 3).


Στην τρίτη ηλικία, όπου πλέον αναφερόμαστε σε εγκατεστημένη οστεοπόρωση, πρέπει να δοθεί προσοχή στην αποφυγή των πτώσεων με τη βοήθεια των οικείων των ηλικιωμένων. Σήμερα έχει αυξηθεί ο αριθμός των ηλικιωμένων που ζούνε μόνοι, και αυτό επιτείνει το πρόβλημα. Αναλγητική αγωγή και αύξηση της κινητικής δραστηριότητας, που θα βελτιώσει την ποιότητα ζωής και θα εμποδίσει την ακινητοποίηση και τη συνεπαγόμενη οστική ατροφία. Ένα άριστο αναλγητικό σχήμα, σε υπερήλικες με εγκατεστημένη οστεοπόρωση και οστικούς πόνους, είναι η κυκλική χορήγηση καλσιτονίνης σολωμού, που τους βοηθά να αισθάνονται καλύτερα και ταυτόχρονα βελτιώνει την ποιοτική κατάσταση του σκελετού. Τέλος, πέρα από τους ρινικούς ψεκασμούς με καλσιτονίνη, που ίσως αποτελεί σκεύασμα, στη χρήση του οποίου δεν συμμορφώνονται οι ασθενείς, υπάρχουν και τα νεώτερα, εξίσου αποτελεσματικά σκευάσματα των διφωσφωνικών, σε χάπια από το στόμα και εβδομαδιαία χορήγηση, που γενικά γίνονται πολύ καλά ανεκτά από τις περισσότερες ασθενείς.

Η άσκηση στην ώριμη ηλικία είναι ευεργετική, δεδομένου ότι γυναίκες που ασκούνται συστηματικά έχουν οστική πυκνότητα 8-12% μεγαλύτερη από τα υποκινητικά άτομα (εικόνες 4 και 5). Το συνιστώμενο πρόγραμμα προβλέπει και ασκήσεις με βάρη και βάδιση 30΄-60΄, τρεις φορές την εβδομάδα, με αντικειμενικό σκοπό την αύξηση της μυϊκής ισχύος και τη βελτίωση της καρδιαγγειακής λειτουργίας Η άσκηση πρέπει να είναι συνεχής και συστηματική, γιατί η διακοπή της και η επάνοδος στην αδράνεια οδηγεί σε γρήγορη απώλεια της οστικής πυκνότητας που κερδίθηκε.




Ο τύπος της άσκησης στη μετεμμηνοπαυσιακή ηλικία, περιλαμβάνει κυρίως βάδιση και ήπιες ασκήσεις ενάντια στη βαρύτητα. Πάντως η απλή βάδιση δεν έχει αποδειχθεί ότι προστατεύει από την οστική απώλεια. Η κολύμβηση, παρόλο που είναι δημοφιλής σ’αυτή την ηλικία, δεν βοηθά ιδιαίτερα στην αύξηση της οστικής πυκνότητας. Ο καλύτερος συνδυασμός θεωρείται ότι είναι η αεροβική γυμναστική με ήπια άρση βαρών,




ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΣΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ

Υπολογίζεται ότι 200.000.000 άτομα πάσχουν από οστεοπόρωση σε ολόκληρο τον κόσμο. Στην Ευρώπη μόνο, πάσχουν 30.000.000 γυναίκες και 3.000.000 άνδρες, με αποτέλεσμα να συμβαίνουν ετησίως 700.000 κατάγματα άνω άκρου του μηριαίου, με θνητότητα στα άτομα αυτά 20% μέσα στο πρώτο 6μηνο από το κάταγμα. Στις Η.Π.Α. 25.000.000 γυναίκες πάσχουν από οστεοπόρωση, με αποτέλεσμα κάθε χρόνο, να συμβαίνουν 1.500.000 οστεοπορωτικά κατάγματα ισχίου και σπονδυλικής στήλης.

Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι περίπου 400.000 Ελληνίδες πάσχουν από κλινικά εμφανή μετεμμηνοπαυσιακή οστεοπόρωση. Με τα στοιχεία αυτά η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (WHO) έχει ορίσει την 24η Ιουνίου ως Παγκόσμια Ημέρα Πρόληψης της Οστεοπόρωσης. Το κοινωνικοοικονομικό κόστος της οστεοπόρωσης είναι τεράστιο. Το 30% των κλινών των ορθοπεδικών κλινικών καταλαμβάνονται από ηλικωμένους με κατάγματα ισχίου, και το κόστος νοσηλείας υπερβαίνει τα 4.500.000 ευρώ το χρόνο. Και όμως παρόλη τη βελτίωση των χειρουργικών τεχνικών και τη φροντίδα για την αποκατάσταση αυτών των καταγμάτων, η θνητότητα φτάνει το 30% ένα χρόνο μετά το κάταγμα.


Σημείωση: Οι εικόνες, όπως και οι βασικές πληροφορίες για την συγγραφή του άρθρου προέρχονται από το βιβλίο του καθηγητη κυρίου Λυρίτη «Μεταβολικά νοσήματα των οστών και διαταραχές του μεταβολισμού των μετάλλων», ο οποίος υπήρξε πρωτοπόρος στην μελέτη της οστεοπόρωσης και στον οποίο χρωστάμε ό,τι μέχρι σήμερα γνωρίζουμε για τον οστικό μεταβολισμό και την παθολογία του.


Ευφροσύνη Μητροπούλου
Ορθοπαιδικός Χειρουργός του Νοσοκομείου Metropolitan

---

Διαβάστε περισσότερα άρθρα...

Για σωστή αποκατάσταση έπειτα από τραυματισμούς απαιτείτε η κατάλληλη θεραπευτική γυμναστική!