Μία στις 12 γυναίκες στην Ευρώπη και μία στις 8 γυναίκες στις Η.Π.Α. θα αναπτύξουν καρκίνο του μαστού στη διάρκεια της ζωής τους. Ο κίνδυνος είναι πολύ μικρός για γυναίκες κάτω των 30 ετών και αυξάνεται με την ηλικία.
Στην Ελλάδα, υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο εμφανίζονται περίπου 4.500 νέες περιπτώσεις καρκίνου του μαστού, ενώ περίπου 1.500 Ελληνίδες πεθαίνουν ετησίως από τη νόσο. Μεγαλύτερος κίνδυνος παρατηρείται στις ηλικίες μεταξύ 40 και 55 ετών, στην ηλικία δηλαδή την πλησιέστερη στην εμμηνόπαυση, ύστερα από την οποία η αύξηση εξακολουθεί, αλλά με βραδύτερους ρυθμούς.

Είναι κάθε αλλαγή στο στήθος ύποπτη για κακοήθεια;

Οι μαστοί μεταβάλλονται από την εφηβεία μέχρι την εμμηνόπαυση. Ετσι όπως όλες οι γυναίκες μπορεί να βιώσετε μεταβολές στους μαστούς σας σε διάφορες περιόδους της ζωής σας. Το ευχάριστο είναι οι στις περισσότερες περιπτώσεις οι μεταβολές αυτές είναι φυσιολογικές και δεν υποκρύπτουν κακοήθεια. Περίπου μία στις πέντε γυναίκες θα αναπτύξει καλοήθεις μεταβολές στη διάρκεια της ζωής της, που είναι δύο φορές πιό συχνές από την πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου μαστού.
Υπάρχουν πολλές καλοήθεις "παθήσεις"- "μεταβολές" των μαστών από την μαστοδυνία, μέχρι το έκκριμμα από την θηλή ή την ύπαρξη πυκνών μαστών με περιοχές οζώδεις. Ενα ογκίδιο ή μια πυκνή περιοχή στο μαστό δεν είναι πάντα καρκίνος, είναι μάλιστα πιο πιθανό να είναι ένα καλόηθες ογκίδιο όπως ενα ινοαδένωμα, ινολίπωμα, λίπωμα, κύστη. Ετσι στη δεκαετία των 20-30 είναι πιο πιθανό ένα νέο ογκίδιο να είναι ινοαδένωμα, στις δεκαετίες 30 με 50 να είναι κύστη και ένα νέο ογκίδιο σε μια γυναίκα πάνω από πενήντα ετών είναι στατιστικά πιο πιθανό να είναι καρκίνος. . Εάν εντοπίσετε, όμως κάποια παρόμοια μεταβολή είναι πιο ασφαλές για σας να επικοινωνήσετε άμεσα με τον γιατρό σας , που θα σας υποβάλλει στις απαραίτητες εξετάσεις για να αποκλεισθεί κακοήθεια.

Τι προκαλεί καρκίνο μαστού; Πως μπορούμε να προστατευθούμε από αυτόν;

Δυστυχώς δεν γνωρίζουμε ακριβώς τι προκαλεί καρκίνο στο μαστό.
Μερικά από τα πράγματα που εμείς μπορούμε κάνουμε για να μειώσουμε τις πιθανότητες να αναπτύξουμε καρκίνο μαστού είναι:
1. Να μην πίνουμε πάνω από ένα αλκοολούχο ποτό την ημέρα
2. Να μην είμαστε υπέρβαρες μετά την εμμηνόπαυση
3. Να αποφεύγουμε την λήψη αντισυλληπτικών για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των πέντε χρόνων
4. Να αποφεύγουμε την ορμονοθεραπεία για διάστημα μεγαλύτερο των πέντε ετών μετά τα πενήντα.

Τι πρέπει να κάνουμε ώστε να μην καθυστερήσει η διάγνωση ενός προβλήματος στο μαστό:

Αυτοεξέταση κάθε μήνα, την 7-10η ημέρα κύκλου, από την ηλικία των είκοσι και μετά και για όσο διάστημα έχετε περίοδο, εάν είστε στην εμμηνόπαυση επιλέξτε μία σταθερή ημέρα το μήνα. Να υποβάλλεσθε σε ψηλάφηση των μαστών από εξειδικευμένο γιατρό, κάθε τρία χρόνια από την ηλικία των είκοσι μέχρι την ηλικία των σαράντα ετών και κάθε χρόνο μετά τα σαράντα.

Να επισκεφθείτε άμεσα τον ειδικό εάν διαπιστώσετε:

o Ψηλαφητό ογκίδιο
o Αλλαγή στο σχήμα του μαστού
o Αλλαγή στη υφή του μαστού
o Αλλαγή στο δέρμα
o Αλλαγή στη θηλή
o Εκκριμα από την θηλή

Το πιο σημαντικό βήμα όμως είναι να κάνουμε προληπτική μαστογραφία.
Η μαστογραφία μπορεί να διαγνώσει ένα ογκίδιο μαστού πολύ πριν αυτό γίνει
ψηλαφητό. Όταν μία γυναίκα ψηλαφά ένα ογκίδιο στο μαστό της αυτό είναι κατά
μέσο όρο περίπου 2 εκατοστά ενώ η μαστογραφία μπορεί να διαγνώσει ογκίδια
μόλις λίγων χιλιοστών.

Προτείνεται η προληπτική μαστογραφία, δηλαδή η μαστογραφία σε μία γυναίκα που δεν έχει κανένα πρόβλημα να γίνεται για πρώτη φορά σε ηλικία 35-40 ετών, αποτελεί μαστογραφία αναφοράς για σύγκριση στο μέλλον και πρέπει να γίνεται κάθε χρόνο μετά την ηλικία των 40.
Σήμερα η σύσταση είναι μια γυναίκα να συνεχίζει να κάνει ετήσιες μαστογραφίες εφόσον είναι σε καλή γενική κατάσταση και μπορεί να επισκεφθεί το Κέντρο Μαστού για να κάνει την μαστογραφία της.
Εάν έχει βεβαρημένο οικογενειακό ιστορικό θα πρέπει ο τακτικός έλεγχος, κλινικός και μαστογραφικός να αρχίσει τουλάχιστον δέκα χρόνια νωρίτερα από την ηλικία της συγγενούς της που είχε καρκίνο μαστού. Οι γυναίκες με οικογενειακό ιστορικό πρέπει να υποβάλλονται επίσης σε υπερηχογράφημα και μαγνητική τομογραφία μαστών.

Σήμερα με τους σύγχρονους ψηφιακούς μαστογράφους δεχόμαστε 30 με 50% λιγότερη ακόμα ακτινοβολία. Η ψηφιακή μαστογραφία ενδείκνυται ιδιαίτερα σε προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες που έχουν πυκνούς μαστούς αλλά και σε μεγαλύτερες γυναίκες με πυκνούς μαστούς. Έχει καλύτερη διαγνωστική ακρίβεια και αναδεικνύει καλύτερα τις αποτιτανώσεις εάν υπάρχουν στο μαστό.

Πόσο με εξασφαλίζει η μαστογραφία; Χρειάζονται άλλες εξετάσεις;

Η μαστογραφία είναι πολύτιμη και αποτελεί την πιο σημαντική σήμερα εξέταση για την εκτίμηση ενός προβλήματος στο μαστό καθώς και την κύρια εξέταση του προληπτικού ελέγχου. Η ποιότητα της μαστογραφίας έχει εξαιρετική σημασία στην ικανότητα διάγνωσης ενός προβλήματος στο μαστό. Πρέπει να γίνεται τεχνικά σωστά και να ερμηνεύεται από ακτινοδιαγνωστή με εμπειρία.
Πρέπει να γνωρίζουμε όμως ότι ένα ποσοστό 8-12% περίπου των καρκίνων του μαστού παρά τις άριστες συνθήκες τεχνικής και μηχανήματος δεν απεικονίζονται στη μαστογραφία.
Η κλινική εξέταση από εξειδικευμένο γιατρό σε συνδυασμό με την μαστογραφία και το υπερηχογράφημα μαστών, ιδιαίτερα σε νεώτερες γυναίκες με πυκνούς μαστούς, ανεβάζουν την ικανότητά μας να διαγνώσουμε σωστά στο 98-99%. Σε ορισμένες περιπτώσεις και κυρίως σε γυναίκες με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου μαστού η Μαγνητική Τομογραφία προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες.
Σήμερα διαγνωστικές τεχνικές όπως η παρακέντηση δια λεπτής βελόνης (FNA) και η διαδερμική βιοψία κόπτουσας βελόνης - Core biopsy- μας δίνουν τη δυνατότητα λήψης ιστού από την βλάβη. Στις περιπτώσεις που η βλάβη είναι μικρή και δεν είναι ψηλαφητή η λήψη γίνεται με υπερηχογραφική καθοδήγηση. Τεχνικές επίσης στερεοτακτικής βιοψίας με την βοήθεια του μαστογράφου μας επιτρέπουν να παίρνουμε ιστό από περιοχές ύποπτες, μη ψηλαφητές καθώς και από περιοχές με αποτιτανώσεις στο μαστό για ιστολογική διάγνωση. Σήμερα διαγνωστικές μέθοδοι όπως η βιοψία με τη χρήση του mammotome μας επιτρέπουν να έχουμε ιστολογική επιβεβαίωση μιας καλοήθους βλάβης αποφεύγοντας σε αρκετές περιπτώσεις μη αναγκαίες χειρουργικές επεμβάσεις, αλλά μας επιτρέπουν και σε άλλες περιπτώσεις να έχουμε προεγχειρητική διάγνωση ώστε να προγραμματίσουμε σωστά ένα ογκολογικό χειρουργείο.

Κινδυνεύω από την ακτινοβολία της μαστογραφίας;

Η ακτινοβολία από την μαστογραφία είναι πολύ χαμηλή, ενώ το όφελος που έχει μια γυναίκα από πρώιμη διάγνωση ενός καρκίνου μαστού είναι ανυπολόγιστο.
Ειδικά η Ψηφιακή Μαστογραφία σήμερα έχει 30%-50% λιγότερη ακτινοβολία από την συμβατική μαστογραφία.
Η κοσμική ακτινοβολία στην οποία εκτίθεται μία γυναίκα που κάνει ένα υπερατλαντικό ταξίδι είναι πολλαπλάσια αυτής που παίρνει από μια μαστογραφία. Εάν 2 εκατομμύρια γυναίκες (>50 ετών) υποβληθούν σε μαστογραφία κάθε χρόνο για 10 χρόνια, θα προκύψει ένας ακόμα καρκίνος μαστού/χρόνο μετά τα 10 χρόνια.

Υπάρχει κληρονομικότητα στον καρκίνο του μαστού;

Ναί, ένα ποσοστό 5-10% των καρκίνων του μαστού και 10% των καρκίνων των ωοθηκών εχουν συνδεθεί με την ύπαρξη δύο ογκογονιδίων (BRCA1 και BRCA2 ) υπεύθυνων για την ανάπτυξη καρκίνου μαστού και ωοθηκών.
Το ογκογονίδιο BRCA1 ανακαλύφθηκε το 1990 και το BRCA2 το 1994.
Ενώ η πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου μαστού στον γενικό πληθυσμό είναι περίπου 12% (120 σε κάθε 1000 γυναίκες) η πιθανότητα των γυναικών-φορέων του ογκογονιδίου να αναπτύξουν καρκίνο μαστού κυμαίνεται από 50-85% (500-850 σε κάθε 1000 γυναίκες) μέχρι την ηλικία των 70 ετών, ενώ η πιθανότητα να αναπτύξουν καρκίνο ωοθηκών κυμαίνεται από 6-50% μέχρι την ηλικία των 70 ετών.

Στοιχεία από το κληρονομικό ιστορικό που θέτουν την υποψία οτι μια γυναίκα ειναι φορέας των γονιδίων είναι η ύπαρξη
1. δύο η περισσότερων συγγενών πρώτου βαθμού με καρκίνο μαστού
2. ένος συγγενούς πρώτου βαθμού με διάγνωση της νόσου σε νέα ηλικία (κάτω των σαράντα)
3. οικογενειακού ιστορικού καρκίνου μαστού και ωοθηκών
4. συγγενούς με αμφοτερόπλευρο καρκίνο μαστού
5. καρκίνου μαστού σε άρρενα συγγενή

Πώς μπορώ να μάθω εάν έχω κληρονομικότητα για εμφάνιση καρκίνου του μαστού;

Με μία ειδική εξέταση αίματος. Το Κέντρο Μαστού διαθέτει επίσης ειδικό Κλινικό Γενετιστή που μπορεί να σας συμβουλεύσει μαζί με τους Κλινικούς Ιατρούς και να εκτιμήσει την πιθανότητα να έχετε κληρονομήσει τα ογκογονίδια, μελετώντας το Γενεαλογικό σας Δένδρο. Οι καρκίνοι που έχουν αναπτυχθεί στις οικογένειες γυναικών υψηλού κινδύνου μπορεί να οφείλονται σε μεταλλάξεις αυτών των γονιδίων. Μια γυναίκα η ένας άνδρας φορέας των γονιδίων αυτών έχουν πιθανότητα 50-50 να μεταδόσουν το γονίδιο αυτό στα παιδιά τους.
Οι γυναίκες που φέρουν μετάλλαξη σε αυτά τα γονίδια μπαίνουν σε ένα εντατικό πρόγραμμα παρακολούθησης, που περιλαμβάνει πέραν του μαστογραφικού ελέγχου και υπερηχογράφημα μαστών και μαγνητική τομογραφία μαστών, παράλληλα ενημερώνονται γιά άλλες μεθόδους προστασίας τους όπως η προφυλακτική μαστεκτομή με αποκατάσταση και η προφυλακτική ωοθηκεκτομή.

Ποια είναι τα πλέον χαρακτηριστικά λάθη που κάνουν οι γυναίκες;

Το πιο συχνό λάθος που κάνουν οι γυναίκες είναι να αποφεύγουν να κάνουν μαστογραφία και να μην αντιμετωπίζουν μία αλλαγή στο μαστό τους που εντόπισαν, από φόβο μήπως ανακαλύψουν καρκίνο μαστού. Παρ’ότι είναι ανθρώπινο και κατανοητό, ωστόσο παραμένει ένα μεγάλο λάθος γιατί σήμερα η πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του μαστού που επιτυγχάνεται με τον προληπτικό έλεγχο, έχει συντελέσει στην σημαντική μείωση της θνητότητας των γυναικών με καρκίνο του μαστού. Πλέον μια τέτοια διάγνωση έχει πάψει να φαίνεται σαν καταδικαστική ποινή, αφού, έπειτα από αποτελεσματική θεραπεία, μια γυναίκα μπορεί να επιστρέψει και πάλι ενεργά στην κοινωνία.



Ελένη Φαλιάκου
Γενική Χειρουργός, Εξειδίκευση Χειρουργός Μαστού, Ευρωκλινική Αθηνών