Υπάρχουν δύο ειδών παθήσεις της καρδιάς. Οι οργανικές και οι εικονικές. Οι οργανικές συνήθως δίνουν συμπτώματα, δηλαδή ο άρρωστος παραπονείται για συγκεκριμένα ενοχλήματα, ενώ οι εικονικές δεν παρουσιάζουν ποτέ ενοχλήματα, είτε γιατί δεν αντιστοιχούν σε βλάβες της καρδιάς είτε γιατί πρόκειται για βλάβες που βρίσκονται στην αρχική τους φάση. Χαρακτηριστικές εικονικές παθήσεις υπαρκτές είναι η απεικόνιση της αθηροσκληρωτικής πλάκας στις καρωτίδες (αρτηρίες του λαιμού) ή στις στεφανιαίες αρτηρίες. Χαρακτηριστικές εικονικές παθήσεις, στην πράξη ανύπαρκτες παθήσεις, είναι οι λεγόμενες ανεπάρκειες των βαλβίδων της καρδιάς. Στην περίπτωση αυτή απεικονίζεται στο ηχωκαρδιογράφημα (υπέρηχος) μικρή ανεπάρκεια των βαλβίδων χωρίς να υπάρχει οργανική βλάβη των βαλβίδων.

Χιλιάδες άνθρωποι ταλαιπωρούνται με τις εικονικές ανεπάρκειες των βαλβίδων που στην πραγματικότητα δεν αποτελούν ανεπάρκειες. Πρόκειται για παλινδρόμηση μικρής ποσότητας αίματος που φαίνεται με το ηχω-Doppler και που κακώς γνωματεύονται από τους γιατρούς ως ανεπάρκειες, γιατί ως ανεπάρκεια μιας βαλβίδας ορίζεται η αδυναμία της βαλβίδας να επιτελέσει τη λειτουργία της.

Οι βαλβίδες της καρδιάς είναι τέσσερις. Οι λεγόμενες κολποκοιλιακές βαλβίδες (μιτροειδής και τριγλώχινα) και οι βαλβίδες που βρίσκονται στην αρχή των μεγάλων αρτηριών (αορτική-πνευμονική). Οι βαλβίδες όταν κλείνουν δεν αφήνουν το αίμα να παλινδρομήσει (να κινηθεί σε αντίθετη κατεύθυνση από τη φυσιολογική του κίνηση).

Το αίμα φυσιολογικά επιστρέφει από τα διάφορα όργανα προς την καρδιά. Οι φλέβες μεταφέρουν το αίμα από τα όργανα του σώματος στην καρδιά. Δύο μεγάλες φλέβες που λέγονται άνω και κάτω κοίλη φλέβα είναι αυτές που εκβάλλουν κατ' ευθείαν σε μία μικρή κοιλότητα της καρδιάς που λέγεται δεξιός κόλπος. Από τον δεξιό κόλπο το αίμα κινείται προς τη δεξιά κοιλία διά μέσου μιας βαλβίδας που λέγεται τριγλώχινα και η οποία ανοίγει μηχανικά όταν η πίεση του αίματος μέσα στο δεξιό κόλπο φτάσει σε ένα ορισμένο επίπεδο, οπότε το αίμα που συγκεντρώνεται μέσα στον κόλπο πιέζει και ανοίγει τη βαλβίδα. Τότε το αίμα κινείται προς τη δεξιά κοιλία. Η δεξιά κοιλία, που είναι μεγαλύτερη κοιλότητα από τον δεξιό κόλπο, αρχίζει να συστέλλεται όταν γεμίσει με αίμα. Τότε η τριγλώχινα βαλβίδα κλείνει υδατοστεγώς και δεν επιτρέπει στο αίμα να γυρίζει πίσω στον δεξιό κόλπο.

Κατά τη διάρκεια της συστολής της δεξιάς κοιλίας το αίμα πιέζει μία άλλη βαλβίδα που υπάρχει μεταξύ δεξιάς κοιλίας και πνευμονικής αρτηρίας (πνευμονική βαλβίδα) και την ανοίγει. Οταν αδειάσει η δεξιά κοιλία, η πνευμονική βαλβίδα κλείνει υδατοστεγώς και δεν επιτρέπει στο αίμα να γυρίσει πίσω στη δεξιά κοιλία. Εν συνεχεία το αίμα κινείται μέσα στην πνευμονική αρτηρία, φτάνει στον πνεύμονα όπου οξυγονώνεται (παίρνει οξυγόνο) και επιστρέφει στην καρδιά φτάνοντας στον αριστερό κόλπο. Αυτή είναι η μικρή κυκλοφορία του αίματος μέσα στον πνεύμονα.

Από τον αριστερό κόλπο αρχίζει η μεγάλη κυκλοφορία, όπου το αίμα κινείται μέσω της μιτροειδούς βαλβίδας προς την αριστερά κοιλία και από την αριστερή κοιλία μέσω της αορτικής βαλβίδας προς την αορτή. Από την αορτή το αίμα διαμέσου μικρότερων αρτηριών φτάνει σε όλα τα όργανα του σώματος μεταφέροντας οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά. Ο μηχανισμός του ανοίγματος και του κλεισίματος της μιτροειδούς και της αορτικής βαλβίδας είναι ανάλογος με τους αντίστοιχους μηχανισμούς της τριγλώχινας και της πνευμονικής βαλβίδας.

Ολες οι βαλβίδες όταν κλείνουν υδατοστεγώς είναι δυνατόν να επιτρέψουν να διαφεύγει προς τα πίσω μια μικρή ποσότητα αίματος. Αυτή η μικρή ποσότητα αίματος απεικονίζεται με το ηχω-καρδιογράφημα Doppler. Το φαινόμενο αυτό μπορεί να παρατηρηθεί σε απόλυτα φυσιολογικές βαλβίδες χωρίς να χρειάζεται οποιαδήποτε αντιμετώπιση και θεραπεία.

Αντίθετα, για τις υπαρκτές παθήσεις της καρδιάς που στα αρχικά τους στάδια δεν δίνουν συμπτώματα, η συνεχής παρακολούθηση της εξέλιξής τους ανά τακτά χρονικά διαστήματα είναι επιβεβλημένη.


Δημήτριος Θ. Κρεμαστινός
Καθηγητής Καρδιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών