Σύμφωνα με τον πίνακα ανάπτυξης του παιδιού, από το βιβλίο του Δ. Πόρποδα, «Εισαγωγή στην ψυχολογία της γλώσσας», στην ηλικία των 6 ετών, το παιδί «οφείλει» να γνωρίζει τουλάχιστον 2500 λέξεις.

Καθώς μεγαλώνει, αποκτά την δυναμική να κατανοεί όσα του λένε, ενώ αρχίζει να συνειδητοποιεί την δυνατότητα να αναζητάει την πληροφόρηση για όσα δεν καταλαβαίνει .

Η σχέση γονιού-παιδιού σταδιακά μετεξελίσσεται, μέσα από διάλογο, σε λεκτική έκφραση δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, με σεβασμό στο συνομιλητή και με το δικαίωμα της ελεύθερης έκφρασης. Έτσι με τη στήριξη που του παρέχεται από το περιβάλλον, μπορεί να αναπτύσσει
τη γλωσσική καλλιέργειά του.

Στο δημοτικό σχολείο, το παιδί, που έχει ήδη περάσει από τον ακουστικοφωνητικό λόγο και τον εσωτερικό μονόλογο, έρχεται αντιμέτωπο με τον οπτικό (γραπτό) λόγο.
Δηλαδή, έρχεται σε επαφή με το σύστημα εκείνο με το οποίο, είτε διαβάζουμε (ανάγνωση) και κατανοούμε γραπτά κείμενα είτε καταγράφουμε (γραφή) και παρουσιάζουμε κάθε προσωπική μας σκέψη.
Η γραφή-ανάγνωση λοιπόν είναι το σύστημα μετατροπής και σ’ αυτήν συμμετέχουν, εκτός από τον εγκέφαλο, και οι κύριες αισθήσεις, όπως η όραση, αλλά και το χέρι.

Ωστόσο, το χέρι μας, που είναι ένα «εργαλείο», χρειάζεται χρόνο για να αποκτήσει την ικανότητα εκτέλεσης εργασιών, όπως άλλωστε και τα άλλα όργανά μας.
Στην ελληνική γλώσσα, που στηρίζεται στο αλφαβητικό σύστημα, η γραφή των λέξεων γίνεται με τον συμβολισμό του κάθε φωνήματος. Τα φωνήματα συνθέτουν τις λέξεις.

Καθώς προχωρεί η σχολική πορεία, πέρα από τη γραφή και την ανάγνωση, εισάγονται διάφορα μαθήματα, από τη μία τάξη στην άλλη.
Θα αναφερθούμε λοιπόν συνοπτικά στα γνωστικά αντικείμενα των διαφορετικών μαθημάτων, ώστε να κατανοήσουμε την σημασία και την ιδιαιτερότητα του καθενός από αυτά.

Στην Ιστορία, το παιδί πρέπει να κατανοεί ότι μελετάμε την πορεία του ανθρώπου σε κάποιες χαρακτηριστικές περιόδους του παρελθόντος, εξετάζοντας επίσης αξιόλογους πολιτισμούς που αναπτύχθηκαν στη γη.

Χρονολογίες, ονόματα ιστορικών προσώπων, τοπωνύμια, κλπ, για τα παιδιά με δυσκολίες μάθησης δεν είναι απαραίτητο να απομνημονεύονται, αφού το πρωτεύον είναι η κατανόηση των εξελίξεων, των γεγονότων, των σχέσεων και όχι η στείρα απομνημόνευση.

Στη Γεωγραφία σημασία έχει η αντίληψη των αποστάσεων, των μεγεθών, των θέσεων και ό χωρικός προσανατολισμός. Όχι απαραίτητα η «ξερή» απομνημόνευση ονομάτων ποταμών, λιμνών, κλπ.

Στη Φυσική, πρωτεύον είναι η κατανόηση των νόμων που διέπουν τη φύση και τα φαινόμενα, συχνά με χρήση πειραμάτων.

Σκόπιμο είναι να αναφερθούμε και στη «γλώσσα» των μαθηματικών.

Η έννοια μαθηματικά είναι σήμερα ταυτισμένη με την ίδια την ανθρώπινη ζωή και πηγάζει μέσα από λειτουργίες του καθημερινού λόγου. Το παιδί λοιπόν, από τη φύση του, αρχίζει από νωρίς και αυτόβουλα, να ερευνά, να αξιολογεί, να ομαδοποιεί και να ταξινομεί αντικείμενα - συνήθως
τα παιχνίδια του -, με σκοπό να κατανοήσει τον κόσμο.

Χρειάζεται συνεπώς ιδιαίτερη προσοχή στο θέμα εισαγωγής του στη «γλώσσα» των μαθηματικών, τόσο από τους γονείς του, όσο και από το σχολείο του.

Η προπαίδεια στα μαθηματικά παρόλο το εντυπωσιακό όνομά της, παραμένει σημαντική , όμως έχει πάψει πια να είναι ο «ακρογωνιακός λίθος» της μαθηματικής σκέψης. Σήμερα ο άνθρωπος με τη βοήθεια των ηλεκτρονικών υπολογιστών, που κάνουν όλες τις αναγκαίες πράξεις,
οδηγείται πλέον σε ανώτερα επίπεδα μαθηματικών συλλογισμών.

Έτσι, η σκέψη πρέπει να επικεντρώνεται στην προσπάθεια επίλυσης του «προβλήματος», που συμπυκνώνει τις αληθινές δυσκολίες της πραγματικής ζωής και τις οποίες καλείται ο άνθρωπος να επιλύσει και όχι απλά στις «πράξεις», που ενιότε είναι δευτερεύουσας σημασίας. Κάθε μάθημα από τα παραπάνω προσφέρει ένα δικό του λεξιλόγιο, απαραίτητο για την ορθή έκφραση των εννοιών που εισάγει. Η γνώση γεγονότων, διαδικασιών φαινομένων κλπ είναι απαραίτητη, αλλά εξίσου απαραίτητα είναι τα γλωσσικά εργαλεία για να εκφραστούν αυτά.

Το παιδί καλείται στο δημοτικό να αυξήσει το λεξιλόγιο του και από τις 2.500 λέξεις και να το φτάσει στις 10.000-12.000, που θα το καταστήσουν επαρκή μαθητή για το γυμνάσιο.

Μαθαίνω μία γλώσσα σημαίνει «μαθαίνω τις λέξεις της».

Δεν είναι ζητούμενο ένα παιδί να γίνει απλά «επαρκής μαθητής στο γυμνάσιο».

Κυρίως είναι ζητούμενο να γίνει ένας άνθρωπος επικοινωνιακά πλήρης.

Στα διάφορα σχολικά μαθήματα λοιπόν, μέσα από τα κείμενα, από τάξη σε τάξη, το παιδί εισάγεται σε λεξιλόγιο και τρόπους έκφρασης απαραίτητους για να κατανοήσει και να μιλήσει για τον κόσμο γύρω του και τη ζωή του.

Η έκφραση που χρησιμοποιείται συχνά τα τελευταία χρόνια στο σχολείο είναι : «πες το με δικά σου λόγια». Το παιδί έχει ανάγκη ωστόσο να μάθει καινούργια «λόγια» στο σχολείο, από χρόνο σε χρόνο, μαθαίνοντας τη γλώσσα πληρέστερα.

Η έκφραση «πες το με δικά σου λόγια», δεν βοηθά στην εξέλιξη της κατάκτησης της γλώσσας.

Να πούμε ένα παράδειγμα: «Οι εχθροί με αλλεπάλληλες επιδρομές, επιδίωξαν να εξασθενίσουν τα σύνορα της αυτοκρατορίας, προκειμένου να εισβάλουν, να κατακτήσουν και να λεηλατήσουν τις εύφορες περιοχές του νότου».

Αν το παιδί πει: «Οι εχθροί έκαναν πόλεμο», δεν είναι λάθος, αλλά έχει χαθεί όλη η ροή και σημαντικότητα της πληροφορίας.

Στη σημερινή εποχή της παγκοσμιοποίησης, οι ανάγκες γνώσης μιας ακόμα γλώσσας, εκτός της μητρικής, είναι επιτακτική. Το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας μας, ορίζει την εισαγωγή του παιδιού στην ξένη γλώσσα, μετά την Γ’ τάξη του Δημοτικού όταν θα έχει πλουτίσει το λεξιλόγιο του και θα έχει κατακτήσει τις διαδικασίες μετατροπής του ακουστικού λόγου σε οπτικό.

Η επιφύλαξη στο κατά πόσο νωρίς πρέπει να εισάγεται μία δεύτερη γλώσσα εντοπίζεται στο εξής:

Η μητρική γλώσσα πρέπει να ‘ναι δομημένη στη γραπτή της μορφή χωρίς να υπάρχουν ενδείξεις για μαθησιακές δυσκολίες ή κενά, ώστε η ξένη γλώσσα να μπορεί να ενταχθεί και κατακτηθεί χωρίς ανακύπτοντα προβλήματα, τόσο στη μητρική όσο και στην ξένη.

Θεωρούμε ότι πρέπει πρώτα για ένα χρόνο το παιδί να εισαχθεί με ακουστικό τρόπο στην ξένη γλώσσα της προτίμησής του, για να αποκτήσει δεξιότητες επικοινωνίας και ύστερα να μεταβεί στην γραφή και την ανάγνωση της.

Η γλώσσα είναι μία διαρκής διαδικασία κατανόησης, εμπλουτισμού και αναζήτησης.

α σχολικά μαθήματα πρέπει να θεωρούνται, πέρα από την εισαγωγή στη γνώση διαφόρων αντικειμένων, εισαγωγή σε ποικίλο θεματικό λεξιλόγιο.
Οι λέξεις διευρύνουν τον εσωτερικό και τον εξωτερικό μας ορίζοντα και βοηθούν έτσι σε πληρέστερη αντίληψη της εσωτερικής και της εξωτερικής μας ζωής.


Μαρία Ρουσοχατζάκη
Λογοπαθολόγος M.S., C.C.C. – Συγγραφέας Παιδικών Βιβλίων
www.mrous.gr

---

Διαβάστε περισσότερα άρθρα...