Πόσο συχνά εμφανίζεται στον πληθυσμό, ποιοί παράγοντες ευθύνονται γι’αυτό;

Το παχύ έντερο μαζί με τον πρωκτό αποτελούν το τελευταίο τμήμα του πεπτικού συστήματος. Είναι υπεύθυνο κυρίως για το σχηματισμό και αποβολή των προϊόντων της πέψης των τροφών.

Ο καρκίνος που εντοπίζεται στο παχύ έντερο αποτελεί το τέταρτο σε συχνότητα είδος καρκίνου και για τα δύο φύλα, μετά από εκείνο του πνεύμονα, μαστού και προστάτη και τη δεύτερη συχνότερη αιτία θανάτου από καρκίνο, μετά από τον καρκίνο του πνεύμονα. Ο αριθμός των περιστατικών με καρκίνο παχέος εντέρου αυξάνει σταθερά με την ηλικία και η μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισής του είναι στην έκτη και έβδομη δεκαετία. Πιστεύεται, ότι σε περισσότερο από 80% των περιπτώσεων ο ορθοκολικός καρκίνος οφείλεται σε περιβαλλοντικούς παράγοντες, στη δράση διαφόρων βακτηρίων, σε διατροφικούς παράγοντες, σε προδιαθεσικές-προκαρκινικές παθήσεις, καθώς επίσης στην κληρονομικότητα.

H επιβίωση των ατόμων με εγκατεστημένο καρκίνο παχέος εντέρου είναι ανάλογη με το στάδιο της νόσου κατά την διάγνωση. Έτσι, η 5ετής επιβίωση των ατόμων που πάσχουν από καρκίνο του παχέος εντέρου είναι πάνω από 80%, εφόσον η διάγνωση και αντιμετώπιση του καρκίνου γίνει στα αρχικά στάδια της νόσου, 40 - 50%, εφόσον γίνει σε πιο προχωρημένες καταστάσεις και μόλις 5% στις πολύ προχωρημένες - παραμελημένες καταστάσεις.

Αίτια και διατροφή

O καρκίνος του παχέος εντέρου δεν είναι μεταδοτική νόσος. Πολλοί παράγοντες ενοχοποιούνται για την ανάπτυξή του. Ανάμεσα στους πιο σημαντικούς είναι: η δίαιτα με τροφές πλούσιες σε λίπος και φτωχές σε φυτικές ίνες, η παχυσαρκία, το οικογενειακό ιστορικό καρκίνου παχέους εντέρου ή οικογενής πολυποδίασης, η παρουσία περισσότερων του ενός πολυπόδων στο ίδιο άτομο, η ελκώδης κολίτιδα κλπ.

Oι δίαιτες που είναι πλούσιες σε λιπαρά πιστεύεται ότι προδιαθέτουν στην ανάπτυξη του καρκίνου του παχέος εντέρου. Στις αναπτυγμένες χώρες, με υψηλή κατανάλωση τροφών πλούσιων σε λίπη, η συχνότητα ανάπτυξης του καρκίνου παχέος εντέρου είναι συνήθως μεγαλύτερη απ’ ότι σε χώρες με περιορισμένη κατανάλωση λίπους. Λιπαρές τροφές, τηγανιτά, τροφές με συντηρητικά και το κόκκινο κρέας ευνοούν την ανάπτυξη καρκίνου στο παχύ έντερο. Πιστεύεται ότι τα προϊόντα αποδόμησης του λίπους παράγουν μέσα στο έντερο χημικά καρκινογόνα. Οι δίαιτες που είναι πλούσιες σε λαχανικά και σε φυτικές ίνες καθώς και το μαύρο ψωμί με τα δημητριακά μπορούν να απαλλάξουν το έντερο από αυτά τα καρκινογόνα και βοηθούν να μειωθεί ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου.


Τι συμπτώματα μπορεί να εμφανίσουν όσοι πάσχουν από καρκίνο παχέος εντέρου;

Τα συμπτώματα του καρκίνου του παχέος εντέρου είναι πολυάριθμα και μη ειδικά. Τα πιο συχνά είναι η αλλαγή στις συνήθειες του εντέρου, δηλαδή διάρροια ή δυσκοιλιότητα ή εναλλαγή τους, αίμα στα κόπρανα ή απώλεια αίματος από τον πρωκτό, η απώλεια βάρους, τα άτυπα κοιλιακά άλγη, κωλικοί του εντέρου, καθώς και το κοινό «φούσκωμα» της κοιλιάς. Βέβαια, πολλά από τα παραπάνω συμπτώματα μπορούν να υπάρξουν σε πολλές άλλες καλοήθεις παθολογικές καταστάσεις, όπως στα σύνδρομα ευερέθιστου εντέρου (σπαστική κολίτιδα), στην ελκώδη κολίτιδα, στην παρουσία εκκολπωμάτων στο παχύ έντερο και στο έλκος του στομάχου. Ο καρκίνος του παχέος εντέρου μπορεί να εξελίσσεται αρκετά χρόνια πριν δώσει κάποια από τα παραπάνω συμπτώματα. Τα συμπτώματα πολλές φορές διαφέρουν ανάλογα με το που εντοπίζεται ο όγκος μέσα στο έντερο. Οι καρκίνοι του δεξιού κόλου είναι συνήθως ασυμπτωματικοί και μπορεί να αναπτυχθούν σε μεγάλο μέγεθος πριν προκαλέσουν οποιοδήποτε κοιλιακό σύμπτωμα. Τυπικά, οι καρκίνοι του δεξιού κόλου προκαλούν σιδηροπενική αναιμία λόγω μικρής απώλειας αίματος στα κόπρανα, αλλά για διάρκεια αρκετών μηνών ή και ετών. Η σιδηροπενική αναιμία προκαλεί εύκολη κόπωση, αδυναμία, και ωχρότητα. Το αριστερό κόλον είναι πιο στενό από το δεξιό. Γι’ αυτό, οι καρκίνοι που εντοπίζονται στο αριστερό τμήμα είναι πιο επιρρεπείς στο να προκαλέσουν ατελή ή και πλήρη απόφραξη του εντέρου. Οι καρκίνοι που προκαλούν ατελή εντερική απόφραξη δίνουν συμπτώματα δυσκοιλότητας, διάρροιας, κοιλιακού άλγους, κωλικών και φουσκώματος.

Το ζωηρό κόκκινο αίμα στα κόπρανα μπορεί, επίσης, να είναι ένδειξη ανάπτυξης καρκίνου κοντά στο τελικό τμήμα του εντερικού σωλήνα.


Ποιες εξετάσεις μπορούν να διαγνώσουν τον καρκίνο του παχέος εντέρου;

Η λήψη ενός λεπτομερούς ιστορικού από τον ιατρό και η κλινική εξέταση του ασθενούς, η οποία θα πρέπει να συμπληρώνεται με δακτυλική εξέταση του ορθού, είναι επιβεβλημένη. Η πραγματοποίηση μιας ειδικής εξέτασης κοπράνων, γνωστή ως Mayer κοπράνων, η οποία ανιχνεύει μικρές ποσότητες αίματος οι οποίες δεν είναι ορατές. Όμως, ο καρκίνος του παχέος εντέρου, συνήθως διαγιγνώσκεται μετά από κολονοσκόπηση, η οποία εντοπίζει την ακριβή του θέση. Η κολονοσκόπηση είναι μία διαδικασία κατά την οποία ο γιατρός, μετά από καθαρισμό του εντέρου, εισάγει ένα εύκαμπτο ενδοσκόπιο δια μέσου του ορθού στο παχύ έντερο και ελέγχει, μέσω μιας κάμερας, το εσωτερικό ολοκλήρου του παχέος εντέρου.

Η κολονοσκόπηση γενικά θεωρείται η πιο ακριβής εξέταση διάγνωσης τόσο του καρκίνου όσο και πολυπόδων του παχέος εντέρου. Εάν ανακαλυφθούν πολύποδες, τότε υπάρχει η δυνατότητα να αφαιρούνται ενδοσκοπικά και αποστέλλονται για ιστολογική εξέταση. Ενώ η πλειονότητα των πολυπόδων που αφαιρούνται με την κολονοσκόπηση είναι καλοήθεις, πολλοί είναι προκαρκινικοί. Η αφαίρεση των προκαρκινικών πολυπόδων απαλλάσσει το άτομο από τον κίνδυνο μεταγενέστερης ανάπτυξης καρκίνου του παχέος εντέρου. Άλλη εξέταση που θα μπορούσε να διαγνώσει καρκίνο του παχέος εντέρου είναι ο βαριούχος υποκλυσμός, ο οποίος συνίσταται στη λήψη μιας σειράς ακτινογραφιών της κοιλιάς του ασθενούς, μετά την πλήρωση του παχέος εντέρου με ένα λευκό υγρό το οποίο περιέχει σκιαγραφικό βάριο. Ο καρκίνος παρουσιάζεται σαν έλλειμμα σκιαγράφησης στον αυλό του εντέρου. Τέλος, συμπληρωματικά πρέπει να πραγματοποιείται αξονική τομογραφία άνω και κάτω κοιλίας.


Ποια η ενδεικνυόμενη θεραπεία του καρκίνου παχέος εντέρου;

Η χειρουργική επέμβαση είναι η ενδεικνυόμενη αντιμετώπιση για τον καρκίνο του παχέος εντέρου. Στην επέμβαση συναφαιρείται ο όγκος μαζί με το γειτνιάζων τμήμα παχέος εντέρου και αναστομώνονται (ενώνονται) τα εναπομείναντα υγιή τμήματα του παχέος εντέρου και αποκαθίσταται έτσι η συνέχεια του πεπτικού σωλήνα. Όταν ο όγκος προκαλεί αποφρακτικά φαινόμενα ή δεν είναι δυνατή η πραγματοποίηση αναστόμωσης, μπορεί να γίνει μια προσωρινή κολοστομία (παρά φύση έδρα), η οποία σε σύντομο χρονικό διάστημα (1-2 μήνες περίπου) καταργείται και αποκαθίσταται η συνέχεια του εντέρου. Σε ασθενείς με καρκίνο ορθού πολύ χαμηλά προς τον πρωκτό πρέπει να αφαιρεθεί και το ορθό εξ ολοκλήρου και να γίνει κολοστομία (παρά φύση έδρα). Σε οριακές καταστάσεις που μπορεί να διατηρηθούν οι σφιγκτήρες του εντέρου μπορεί να γίνει η λεγόμενη πολύ χαμηλή πρόσθια εκτομή του ορθού. Η πρόγνωση επιβίωσης μετά από μία κολεκτομήν εξαρτάται από το εάν ο καρκίνος τη στιγμή της επέμβασης έχει δώσει μεταστάσεις, δηλαδή αν έχει επεκταθεί σε άλλα όργανα.Ο κίνδυνος για μετάσταση είναι αναλογικά μεγαλύτερος, όσο πιο εκτεταμένα και βαθιά διηθεί ο καρκίνος το τοίχωμα του εντέρου. Σε μερικούς ασθενείς που τη στιγμή του χειρουργείου δεν εμφανίζουν απομακρυσμένες μεταστάσεις, όμως έχουν καρκίνο που διεισδύει βαθιά στο τοίχωμα του εντέρου ή έχει καταλάβει τους γειτονικούς λεμφαδένες, υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανιστεί πάλι ο καρκίνος τοπικά ή να κάνει μελλοντικά μεταστάσεις. Γι’ αυτό στους ασθενείς αυτούς κάνουμε χημειοθεραπεία, η οποία μειώνει τις υποτροπές των καρκίνων και βελτιώνει την επιβίωση των ασθενών. Η θεραπεία που θα χορηγηθεί εξαρτάται από το στάδιο της νόσου.

• Η χημειοθεραπεία χρησιμοποιεί φάρμακα που σκοτώνουν τα καρκινικά κύτταρα. Είναι συστηματική θεραπεία, που σημαίνει ότι τα φάρμακα αυτά κυκλοφορούν σε όλο το σώμα του ασθενούς και καταστρέφουν τα καρκινικά κύτταρα οπουδήποτε στο σώμα και περιορίζουν τις πιθανότητες επανεμφάνισης της νόσου (υποτοπή του καρκίνου).

• Η ακτινοθεραπεία στην αντιμετώπιση του καρκίνου του παχέος εντέρου,

έχει θέση μόνο στην περίπτωση του καρκίνου στο ορθό. Έχει βρεθεί ότι η προεγχειρητική ή μετεγχειρητική ακτινοθεραπεία στο ορθό, μειώνει σημαντικά την πιθανότητα τοπικών υποτροπών της νόσου. Η πιθανότητα τοπικής υποτροπής στον καρκίνο του ορθού χωρίς ακτινοθεραπεία, φτάνει μέχρι και 30% μετά το χειρουργείο. Με την ακτινοθεραπεία αυτό το ποσοστό μειώνεται στο 7%. Έτσι, μόνη ή σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία παίζει σημαντικό ρόλο στη μείωση του ποσοστού τοπικών υποτροπών ή πριν την επέμβαση βοηθά στο να καταστεί ο όγκος εξαιρέσιμος.

Πως θα προλάβουμε τον καρκίνο του παχέος εντέρου;

Ως γνωστόν ακόμα δεν μπορούμε να παρέμβουμε στους κληρονομικούς παράγοντες, επομένως, αυτό που μπορούμε να ελέγξουμε είναι μόνο ο τρόπος ζωής μας. Έτσι, στις διατροφικές συνήθειες θα πρέπει να αυξήσουμε την κατανάλωση φυτικών ινών, καθώς και την κατανάλωση τροφών πλούσιων σε Ω3 λιπαρά οξέα, όπως είναι το ελαιόλαδο και τα ψάρια. Τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες είναι τα φρούτα και τα λαχανικά. Επίσης, καλό είναι να υιοθετήσουμε στην διατροφή μας δημητριακά ολικής άλεσης. Θα πρέπει να περιοριστεί η κατανάλωση κρέατος και ζωικού λίπους καθώς και του αλκοόλ. Σημαντικά είναι η διατήρηση φυσιολογικού σωματικού βάρους, καθώς η παχυσαρκία σχετίζεται με τον καρκίνο του παχέος εντέρου, η τακτική άσκηση και η διακοπή του καπνίσματος. Τέλος, θα πρέπει να γίνεται τακτικός έλεγχος (κολοσκόπηση) των ατόμων υψηλού κινδύνου με οικογενειακό ιστορικό αλλά και εξέταση στην ηλικία άνω των 50 ετών. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η έγκαιρη διάγνωση μπορεί να σώσει ζωές και να προσφέρει δυνατότητα θεραπείας ή και πλήρους ίασης.

Γεώργιος Αθ. Μπασδάνη, Καθηγητής Χειρουργικής Α.Π.Θ., Πρόεδρο Ελληνικής Εταιρείας Χειρουργικής Παχέος Εντέρου – Πρωκτού, Συνεργάτη Ιατρικού Διαβαλκανικού
Σε συνεργασία με τον Αλέξανδρο Μέκρα, Ειδικευόμενο Γενικής Χειρουργικής.