Πρέπει να είσαι ευχαριστημένος στα 78 σου με τη στηθάγχη που έχεις;
Η στηθάγχη είναι σταθερή, έρχεται πάντοτε όταν βαδίζεις γρήγορα στον δρόμο, ιδίως σε ανηφόρα, σε πιάνει ένας πόνος - σφίξιμο στο στέρνο και σαν γροθιά σε σφίγγει στον λαιμό. Συχνά αντανακλά στην πλάτη και στους ώμους, πιο πολύ αριστερά, όταν είναι έντονη η κρίση χτυπάει και στους αγκώνες. Όμως, πρέπει να είσαι ευχαριστημένος, επειδή, ως λέει και ένας επικούρειος, «ο πόνος αποδεικνύει ότι ζεις, σου θυμίζει ότι υπάρχεις» και εσύ είσαι τυχερός, τον έχεις χρόνια, σου έρχεται αραιά και πού, μία ή δύο φορές την εβδομάδα. Δεν έχεις καμία σχέση με άλλους ασθενείς που είχαμε παλιά, τότε όπου έκανα εγώ διάγνωση στηθάγχης βαδίζοντας στον δρόμο, επειδή άκουγα τις τρινιτρίνες σαν στραγάλια να χτυπούν στο εν είδει τενεκέ κουτάκι που είχανε στην τσέπη. Έπαιρναν οι ταλαίπωροι 8 και 10 υπογλώσσια την ημέρα για να βαδίσουν, να πάνε στο καφενείο!

Ευτυχώς που μετά το 1970 διαδόθηκαν οι εγχειρήσεις, το 1980 ήρθαν οι αγγειοπλαστικές με τα μπαλονάκια - στεντ, ησύχασαν οι δρόμοι από τους σχετικούς θορύβους. Είναι απείρως καλύτεροι ορισμένοι δρόμοι, συχνά σε άλσος, σε βουνό ή σε παραλία, που έχουν κρυφή πινακίδα «Οδός Μπαϊπασάδων». Βέβαια, εσύ παραπονιέσαι ότι στην κρίση σου κόβονται τα πόδια, ενώ πριν από λίγο περπατούσες ζωηρά. Όμως, απ’ όσο ξέρω, δοξάζεις τον Θεό επειδή εργάζεσαι κανονικά και ζεις, πλησιάζεις στα 80 και έχεις να κάνεις δύο βήματα ακόμη: το ένα είναι να φτάσεις τα 90 και το άλλο τα 100. Μετά, ό,τι πει ο Κύριος. Ώστε εσύ πας καλά.

Οι ανύποπτοι
Εμείς τώρα πρέπει να προσέχουμε. Ποιος ξέρει τι μπορεί να μας συμβαίνει. Μπορεί να έχουμε κάτι και τότε αλίμονό μας. Με ρωτάς τι είπα; Ρωτάς αν είναι δυνατόν ο άνθρωπος να έχει κάτι, να πάσχει η καρδιά του, να παθαίνει κρίση ισχαιμίας του μυοκαρδίου επειδή ζητάει περισσότερο αίμα η καρδιά στην ανηφόρα, που ανεβαίνει η πίεση και οι παλμοί είναι συχνότεροι και πιο δυνατοί; Ε, αυτό σου λέω! Ότι στην κρίση αυτή οι στεφανιαίες αρτηρίες αδυνατούν να δώσουν περισσότερο αίμα επειδή έχουν βλάβη, στένωση από αθηρωματική πλάκα και εμποδίζεται το αίμα να περάσει.

Εδώ είναι η διαφορά μας. Εσύ πονάς στη σκάλα και στέκεσαι για να περάσει η ισχαιμία του μυοκαρδίου, ενώ εγώ δεν αισθάνομαι τίποτα. Εσύ στέκεσαι για λίγο και ξεκουράζεσαι, ώστε η καρδιά να συνεχίσει να χτυπάει καλά δίχως πρόβλημα, ενώ εγώ σε τέτοια περίπτωση σιωπηρής ισχαιμίας «κάνω τον έξυπνο» και προχωρώ, με πιθανή επιδείνωση της κρίσης ισχαιμίας, και ο Θεός να βάλει το χέρι του.

Μπορεί να μην πάθω κάτι και να το προσπεράσω, όμως μπορεί να έρθει μια και κάτω, με «αποχαιρετισμό του ήλιου», ή μπορεί να γίνει έμφραγμα δίχως πόνο, αλλά με κατάρρευση από ολική αδυναμία της καρδιάς λόγω παρατεταμένης ισχαιμίας. «Θεός φυλάξοι!», ψιθυρίζεις. Έχεις δίκιο! Είμαστε ασυμπτωματικοί και, αν τύχει και πάθουμε τη δική σου πάθηση μέσα στη σιωπή, υπάρχει κίνδυνος εμείς να σιωπήσουμε διά παντός. Ενώ εσύ...

Η πρόληψη
Για τον λόγο αυτόν θα πρέπει πάντα να γίνεται ένα τεστ κοπώσεως σε όσους υποβάλλονται σε σωματική άσκηση, είτε αυτό είναι χειρωνακτική εργασία είτε σπορ. Επίσης, απαραιτήτως οι άντρες μετά την ηλικία των 40, εφόσον έχουν τουλάχιστον έναν παράγοντα κινδύνου (π.χ. κάπνισμα), και οι γυναίκες μετά την ηλικία των 50 με δύο ή περισσότερους παράγοντες ή με επιβαρημένο ιστορικό θα πρέπει να γνωρίζουν ότι έχουν φυσιολογική δοκιμασία κόπωσης. Αυτό το τεστ γίνεται με ηλεκτροκαρδιογράφημα, σπινθηρογράφημα ή υπερηχοκαρδιογράφημα και θα πρέπει να παραμένουν φυσιολογικά όταν κατά την κόπωση οι σφυγμοί φτάνουν τους 150 - 170 το λεπτό και η πίεση από 12 ανεβαίνει στο 17 και στο 18.

Είναι σπουδαίο για τις γυναίκες μετά την κλιμακτήριο να γνωρίζουν πως οι στεφανιαίες αρτηρίες τους είναι βατές και τροφοδοτούν τον μυ της καρδιάς με αίμα αρκετό. Ξέρει ο καθένας και η καθεμία ότι η βρύση στο σπίτι του καλύπτει όλες τις ανάγκες για να πλυθεί, να μαγειρέψει, να φτιάξει τον καφέ του, αλλά να κάνει και μπουγάδα, σε ένα δίωρο να πλυθούν 50 πουκάμισα και 50 σεντόνια. Αυτό σημαίνει ότι η βρύση δεν έχει πρόβλημα και δεν χρειάζεται υδραυλικός. Κι αυτό μας καθησυχάζει κατά την έναρξη του δευτέρου ημίσεως της ζωής μας.

Βέβαια, θα έχουν ειδική παρακολούθηση όσοι έχουν παράγοντες κινδύνου. Το κάπνισμα δεν πρέπει να έχει θέση στη ζωή, η υπέρταση χρειάζεται να θεραπευτεί με δίαιτα ή και φάρμακα ώστε να είναι κάτω από 14 η μεγάλη και κάτω από 9 η μικρή, η κακή LDL χοληστερίνη να είναι κάτω από 115 και, αν υπάρχει διαβήτης ή στεφανιαία νόσος, να είναι κάτω από 100. Επίσης, και το σάκχαρο πρέπει να βρίσκεται κάτω από 100.

Επικίνδυνη σιωπή...
Υπάρχει και η σιωπή, το πράγμα κοχλάζει και δεν ακούγεται καθόλου. Σιωπηρή ισχαιμία του μυοκαρδίου, όπως αναφέραμε παραπάνω.
Σε ερευνητική μελέτη στη Φινλανδία εξετάστηκαν με δοκιμασία κόπωσης 1.569 άνδρες, 40 - 60 ετών, όλοι φυσιολογικοί, χωρίς γνωστή καρδιοπάθεια. Εξ αυτών 189 παρουσίασαν ισχαιμία του μυοκαρδίου στο ηλεκτροκαρδιογράφημα, χωρίς στηθάγχη κατά το τεστ κοπώσεως. Σημειώθηκε, λοιπόν, ότι αυτοί «οι σιωπηροί» κατά τα επόμενα χρόνια νοσηλεύτηκαν εκτάκτως στο νοσοκομείο για οξύ στεφανιαίο επεισόδιο σε διπλάσιο αριθμό και ήταν 4,5 φορές περισσότεροι στον «αποχαιρετισμό του ήλιου» από τους άλλους με φυσιολογικό τεστ κοπώσεως. Και πάλι εντοπίζεται παρατήρηση στους παράγοντες κινδύνου. Εάν καπνίζεις ή έχεις υψηλή πίεση και υψηλή χοληστερίνη, τότε αυξάνεται πολύ η πιθανότητα οξέος επεισοδίου ή αναχωρήσεως...

Οι άντρες μετά την ηλικία των 40, εφόσον έχουν τουλάχιστον έναν παράγοντα κινδύνου, και οι γυναίκες μετά την ηλικία των 50 με δύο ή περισσότερους παράγοντες ή με επιβαρημένο ιστορικό θα πρέπει να γνωρίζουν ότι έχουν φυσιολογική δοκιμασία κόπωσης.

Καθηγητής Παύλος Κ. Τούτουζας
Διευθυντής Καρδιολογικού Τομέα Ευρωκλινικής Αθηνών