Τι είναι

Ανήκει στην οικογένεια των ορθομυξοϊοών. Φέρει έλυτρο και περιέχει RNA το οποίο είναι χωρισμένο σε 8 τμήματα. Το καθένα είναι υπέυθυνο για το σχηματισμό μιας πρωτεΐνης του ιού. Ο ιός με βάση την πρωτεΐνη Μ1 διακρίνεται σε τρεις τύπους: A, B, C. Ο τύπος Α προκαλεί τις πιο σοβαρές λοιμώξεις και ο C τις πιο ελαφρές. Έξαρση της γρίπης παρουσιάζεται μεταξύ Φεβρουαρίου και Μαρτίου οπότε και εκδηλώνονται κάθε χρόνο σποραδικά κρούσματα.

Ο ιός της γρίπης τύπου Α ταξινομείται σε υποτύπους με βάση δύο επιφανειακές γλυκοπρωτεΐνες: α) την αιμοσυγκολλητίνη (Haemagglutinin, H; 16 υπότυποι) και β) την νευραμινιδάση (Neuraminidase, N; 9 υπότυποι). Με βάση τον συνδυασμό των δύο αυτών πρωτεΐνών χαρακτηρίζονται οι υπότυποι του ιού της γρίπης τύπου A (π.χ. Η3Ν8, Η1Ν1, Η5Ν1). Οι ιοί της γρίπης τύπου Α και Β έχουν παγκόσμια κατανομή.

Μικρές αντιγονικές μεταβολές (αντιγονική παρέκκλιση, antigenic drift) των ιών της γρίπης τύπου Α και τύπου Β συμβαίνουν συχνά. Η μεταβολή μπορεί να συμβεί μόνο στην αιμοσυγκολλητίνη ή μόνο στη νευραμινιδάση ή ακόμη και στις δύο ταυτόχρονα. Τέτοιες μικρές αντιγονικές παρεκκλίσεις είναι υπεύθυνες για τις αλλαγές του ιού από εποχή σε εποχή και αυτός είναι ένας από τους λόγους που πρέπει να γίνεται το εμβόλιο της γρίπης κάθε χρόνο.

Η αιμοσυγκολλητίνη και η νευραμινιδάση έχουν αντιγονική ιδιότητα. Σε περιπτώσεις που συμβαίνει γενετική ανασυγκρότηση της αιμοσυγκολλητίνης ή της νευραμινιδάσης (προκαλείται από ανάμειξη γενετικού υλικού διαφορετικών υποτύπων του ιού), επέρχεται μεγάλη αλλαγή στη δομή της αιμοσυγκολλητίνης και της νευραμινιδάσης με αποτέλεσμα να υπάρχει και μεγάλη αλλαγή της αντιγονικότητας αυτών (αντιγονική μετατροπή, antigenic shift). Μόνο ο τύπος Α του ιού της γρίπης υπόκειται σε τέτοιες αντιγονικές αλλαγές και μπορεί να προκαλέσει μεγάλες επιδημίες ή πανδημίες καθόσον είναι νέος για τον άνθρωπο και δεν υπάρχει ανοσία. Το φαινόμενο της αντιγονικής μετατροπής είναι σπάνιο και γι’ αυτό μέχρι σήμερα μεγάλες επιδημίες-πανδημίες παρουσιάζονται κάθε 30 με 50 χρόνια. Όμως αυτό δεν υπακούει σε βιολογικούς νόμους.
Τον περασμένο αιώνα σημειώθηκαν τρεις πανδημίες. Η πρώτη το 1918, όπου αρρώστησε το περίπου του πληθυσμού της γης με 50 εκατομμύρια περίπου θανάτους, η δεύτερη το 1957 και η Τρίτη το 1965. Η τελευταία πανδημία παρατηρήθηκε το 2009 από τον ανασυγκροτημένο ιό Η1Ν1 2009 («ιό των χοίρων»), όπου προσβλήθηκαν άτομα σε πολλές περιοχές της γης χωρίς όμως να έχει σοβαρές επιπτώσεις, καθόσον η θνητότητα ήταν πολύ μικρή και σε μερικές χώρες μικρότερη ακόμη και από την συνήθη εποχική γρίπη (<0,1%).

Το πότε θα συμβεί η επόμενη πανδημία είναι άγνωστο. Ο ιός της γρίπης είναι απρόβλεπτος και η άποψη ότι οι πανδημίες εμφανίζονται κάθε 30 ή 50 χρόνια είναι φαινομενολογική και στερείται επιστημονικής βάσης.

Που βρίσκεται

Ο ιός της γρίπης Α βρίσκεται στον άνθρωπο, πουλερικά χοίρους, άλογα, φώκιες, φάλαινες κ.ά., αλλά τα πουλερικά (άγρια πτηνά όπως αγριόπαπιες, πάπιες, χήνες, κύκνοι, κοτόπουλα, γλάροι) αποτελούν τη μεγαλύτερη φυσική αποθήκη του ιού. Από τους πολλούς υποτύπους του ιού της γρίπης τύπου Α, λίγοι μόνο (κυρίως Η1Ν1, Η1Ν2 και Η3Ν2) κυκλοφορούν μεταξύ των ανθρώπων και προκαλούν εποχική γρίπη (φθινόπωρο και χειμώνα). Τα υδρόβια και άγρια πτηνά (συνήθως αγριόπαπιες) δεν εμφανίζουν νόσο αλλά αποβάλλουν τον ιό σε μεγάλες συγκεντρώσεις από τα κόπρανα. Αντίθετα τα κατοικίδια πτηνά (κοτόπουλα και γαλοπούλες) καθώς και οι χοίροι μπορεί να παρουσιάσουν σοβαρή νόσο εάν μολυνθούν.

Οι ιοί της γρίπης Β και C βρίσκονται μόνο στον άνθρωπο.

Οι ιοί της γρίπης και ιδιαίτερα του τύπου Α βρίσκονται στον αέρα και στα περιττώματα ζώων (ο ιός φιλοξενείται φυσιολογικά στο έντερό τους) και επιβιώνουν στο εξωτερικό περιβάλλον τουλάχιστον για 24 ώρες όταν υπάρχει χαμηλή θερμοκρασία και χαμηλή υγρασία (ξηρό κλίμα), όπως συμβαίνει τους χειμερινούς μήνες.

Ο ιός της γρίπης καταστρέφεται με θερμότητα στους 60°C για 30', με οργανικούς διαλύτες (π.χ. οινόπνευμα 70%, αντισηπτικά διαλύματα που περιέχουν οινόπνευμα σ’ αυτή τη συγκέντρωση), με αντισηπτικά που περιέχουν ιώδιο, καθώς και με διάλυμα οικιακής χλωρίνης 10% και διάλυμα γλουταραλδεΰδης 2%.

Πως μεταδίδεται

Ο άνθρωπος που έχει μολυνθεί από τον ιό, τον μεταδίδει μία ημέρα πριν και μέχρι επτά ημέρες μετά την εμφάνιση των συμπτωμάτων. Βασικά ο άνθρωπος δεν είναι μεταδοτικός μια ημέρα μετά την πτώση του πυρετού.

Η μετάδοση γίνεται κυρίως αερογενώς με τα σταγονίδια που εκπέμπονται με το φτέρνισμα, το βήχα, την ομιλία, αλλά ακόμη και με το δυνατό γέλιο. Η αερογενής μετάδοση ευνοείται α) όταν υπάρχει χαμηλή υγρασία και θερμοκρασία, όπως συμβαίνει το φθινόπωρο και τον χειμώνα (τα μεγάλα σταγονίδια που εκπέμπονται μετατρέπονται σε μικρά, <5μm, που μπορούν να φθάσουν δια μέσου του αναπνευστικού δένδρου, στον πνεύμονα και να προκαλούν λοίμωξη) και β) όταν υπάρχει συγχρωτισμός (συγκέντρωση πολλών ατόμων σε κλειστούς χώρους, όπως συμβαίνει τους χειμερινούς μήνες). Για να γίνει αντιληπτό ότι οι αναπνευστικές εκκρίσεις είναι ιδιαίτερα σημαντικές για τη μετάδοση, σημειώνεται ότι με το φτάρνισμα εκπέμπονται περίπου 20.000 μέχρι 40.000 σταγονίδια και το καθένα περιέχει 100.000 μέχρι 1.000.000 ιούς. Σπανιότερα αερογενής μετάδοση του ιού μπορεί να γίνει με τα ζώα, κυρίως πουλερικά, από σκόνη που περιέχει ιούς που προέρχονται από τα αποξηραμένα κόπρανα τους. Επειδή ο ιός αντέχει στο εξωτερικό περιβάλλον, η μετάδοση μπορεί να γίνει και έμμεσα με τα χέρια που έχουν έλθει σε επαφή με μολυσμένα αντικείμενα (χερούλια στις πόρτες, επιφάνειες, ρούχα, μαγειρικά σκεύη, μαχαιροπήρουνα κ.ά.) ή ακόμη με μολυσμένη τροφή που δεν έχει ψηθεί καλά.

Χρόνος επώασης

1–3 ημέρες.

Ποιες λοιμώξεις προκαλεί

Από τους τρεις τύπους του ιού της γρίπης, ο τύπος Α προκαλεί τις σοβαρότερες λοιμώξεις και απασχολεί περισσότερο εξ αιτίας και των πολλών υποτύπων που έχει και προκαλεί εκτός από την επιδημική και εποχική γρίπη κατά καιρούς και πανδημίες. Ο τύπος Β του ιού της γρίπης προκαλεί λιγότερο σοβαρές λοιμώξεις αλλά δεν ταξινομείται σε υποτύπους και δεν προκαλεί επιδημίες, ενώ ο τύπος C προκαλεί ελαφρά λοίμωξη και δεν προκαλεί ούτε επιδημίες, ούτε πανδημίες.

ΓΡΙΠΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΟ ΤΥΠΟΥ Α

Τα κύρια συμπτώματα της γρίπης είναι: πονοκέφαλος, πόνοι στις αρθρώσεις και στην πλάτη, ζάλη και ίλιγγος, αδυναμία και κομμάρες, πυρετός υψηλός που έρχεται συνήθως απότομα, διαρκεί 3–4 ημέρες και συνοδεύεται από ρίγη και έντονους ιδρώτες. Επίσης μπορεί σπανιότερα να παρατηρηθούν έμετοι και διάρροια.

Στη γρίπη σπάνια έχουμε ρινόρροια (τρέξιμο) ή μπούκωμα της μύτης, ενώ μπορεί να υπάρχουν βήχας, φταρνίσματα, ανορεξία, ναυτία και έμετος, Τα έντονα συμπτώματα της γρίπης διαρκούν 4–6 ημέρες, ενώ πλήρη αποκατάσταση της υγείας έχουμε 7–10 ημέρες μετά την έναρξη των συμπτωμάτων. Μερικές βαριές περιπτώσεις μπορεί να κρατήσουν και μερικές εβδομάδες, με συμπτώματα βήχα και αίσθημα αδυναμίας. Η σημασία της γρίπης ως νόσου οφείλεται κυρίως στην ταχύτητα εξάπλωσής της και στη βαρύτητα των επιπλοκών που ευτυχώς σπάνια εμφανίζονται. Οι επιπλοκές που είναι τα κύρια αίτια θανάτου από γρίπη αφορούν κυρίως το αναπνευστικό σύστημα και εκδηλώνονται με πνευμονία ή βρογχίτιδα.

Η πνευμονία μπορεί σε σπάνιες περιπτώσεις να οφείλεται στον ιό της γρίπης, συχνότερα όμως είναι αποτέλεσμα βακτηριακής λοίμωξης (συνήθως από πνευμονιόκοκκο ή σταφυλόκοκκο). Η επιπλοκή αυτή παρατηρείται συνήθως σε άτομα ηλικίας πάνω από 65 χρόνων, άτομα ανοσοκατεσταλμένα, άτομα που πάσχουν από χρόνιες παθήσεις (νεφρική ή ηπατική ανεπάρκεια, διαβήτη, καρδιοαναπνευστικά προβλήματα).
Άλλη επιπλοκή είναι η ωτίτιδα, μηνιγγίτιδα, μηνιγγοεγκεφαλίτιδα, το σύνδρομο Reye (εγκεφαλοπάθεια και ηπατίτιδα μετά από λήψη ασπιρίνης – εκδηλώνεται σε μικρή ηλικία και γι’ αυτό το λόγο απαγορεύεται η χορήγηση ασπιρίνης σε παιδιά και εφήβους ηλικίας μικρότερης των 18 ετών). Σπάνια εκδηλώνεται μυοκαρδίτιδα ή μυοκαρδιοπάθεια με σοκ και θάνατο.

Η γρίπη δεν πρέπει να συγχέεται με το κοινό κρυολόγημα που προκαλείται από διαφορετικούς ιούς. Είναι πολύ πιο συχνό και εκδηλώνεται συνήθως με ελαφρότερη συμπτωματολογία.

Η κλινική εμφάνιση της γρίπης δεν είναι πάντα τυπική. Περίπου στο 35% η νόσος εμφανίζεται μόνο με συμπτώματα κοινού κρυολογήματος και από έρευνες που έγιναν κατά τη διάρκεια επιδημιών βρέθηκε ότι στο 20% των περιπτώσεων η λοίμωξη ήταν υποκλινικής μορφής χωρίς κανένα σύμπτωμα.

ΓΡΙΠΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΟ ΤΥΠΟΥ Β

Τα συμπτώματα είναι όμοια με αυτά της γρίπης Α, αλλά η νόσος είναι ηπιότερη. Από έρευνες που έγιναν βρέθηκε ότι ο ιός της γρίπης Β προσβάλλει συχνότερα το γαστρεντερικό σύστημα και στις περιπτώσεις αυτές συχνά χρησιμοποιείται η ονομασία «γαστρική γρίπη».

ΓΡΙΠΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΟ ΤΥΠΟΥ C

Ο ιός της γρίπης C προκαλεί κυρίως στα μικρά παιδιά εμπύρετη νόσο του ανωτέρου αναπνευστικού συστήματος. Μέχρι σήμερα δεν έχουν παρατηρηεί εξάρσεις ή επιδημίες που να οφείλονται στον ιό της γρίπης C.

Διαγνωστική προσέγγιση

Βασίζεται στην ανίχνευση του ιού της γρίπης στις εκκρίσεις του αναπνευστικού συστήματος με διάφορες μεθόδους (κυρίως RT-PCR και άμεσο ανοσοφθορισμό). Για την τυποποίηση εφαρμόζεται σε εργαστήρια αναφοράς η μέθοδος αναστολής αιμοσυγκόλλησης.

Θεραπευτική προσέγγιση

Η θεραπευτική αντιμετώπιση τόσο του κοινού κρυολογήματος, όσο και της γρίπης γίνεται συμπτωματικά, προσπαθούμε δηλ. με διάφορα πρακτικά ή φαρμακευτικά μέσα να ανακουφίσουμε τον πάσχοντα από τα συμπτώματά του. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων η ανάπαυση σε θερμό περιβάλλον και τα ζεστά πώματα αρκούν να δώσουν την ευκαιρία στη νόσο να κάνει τον κύκλο της και να υποχωρήσει. Προσοχή απαιτείται στη χορήγηση των αντιπυρετικών με τη σημείωση ότι η χορήγηση ασπιρίνης απαγορεύεται σε άτομα κάτω των 18 ετών, καθόσον υπάρχει ο κίνδυνος εμφάνισης του συνδρόμου Reye (εγκεφαλοπάθεια και ηπατοπάθεια, που είναι απειλητικές για τη ζωή). Επίσης τα αντιβιοτικά δεν έχουν καμία δράση στις ιώσεις και κατά συνέπεια δεν έχουν θέση στη γρίπη, εκτός αν υπάρχουν επιπλοκές. Διαπράττει μεγάλο λάθος πολύς κόσμος που καταφεύγει στη λήψη αντιβιοτικών από μόνος του ή μετά από πίεση στο γιατρό του. Σε βαριές περιπτώσεις χορηγούνται ειδικά αντιικά φάρμακα μόνο κατόπιν ιατρικής οδηγίας. Για να είναι αποτελεσματικά τα φάρμακα αυτά πρέπει να δοθούν τα πρώτα δύο εικοσιτετράωρα από την εκδήλωση της γρίπης.

Προφύλαξη

Για την πρόληψη της γρίπης υπάρχει σήμερα εμβόλιο το οποίο πρέπει να γίνεται κάθε χρόνο λόγω των συχνών μεταλλαγών (αντιγονικών παρεκκλίσεων) που παθαίνει ο ιός. Το εμβόλιο είναι αποτελεσματικό στο 75% των περιπτώσεων. Το εμβόλιο δεν περιέχει πάντοτε τους ίδιους ιούς. Οι συχνές αντιγονικές μεταβολές των ιών της γρίπης Α δύνανται να προκαλέσουν επιδημίες διότι ο πληθυσμός δεν έχει προστατευτικά αντισώματα (ανοσία) έναντι του νεοεμφανιζομένου διαφορετικού αντιγονικού τύπου του ιού.

Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ) διαθέτει παγκοσμίως δίκτυο εξειδικευμένων εργαστηρίων για την έρευνα της γρίπης. Τα εργαστήρια αυτά επικοινωνούν μεταξύ τους και παράλληλα με την ΠΟΥ στη Γενεύη. Από τα στοιχεία που συλλέγονται στη Γενεύη κάθε χρόνο για τα στελέχη των ιών της γρίπης που κυκλοφορούν, η ΠΟΥ δίνει οδηγίες για τα στελέχη των ιών που θα πρέπει να περιέχει κάθε χρόνο το εμβόλιο.

Σήμερα το αντιγριπικό εμβόλιο περιέχει ολόκληρα τα σωματίδια των ιών, τα οποία έχουν καλλιεργηθεί σε εμβρυοφόρα αβγά όρνιθας. Κυκλοφορούν δύο τύποι εμβολίων. Το ένα περιέχει αδρανοποιημένους τους ιούς της γρίπης και το άλλο περιέχει εξασθενημένους τους ιούς της γρίπης.

Το εμβόλιο της γρίπης που περιέχει αδρανοποιημένους τους ιούς της γρίπης συνιστάται σε:

α) Άτομα ηλικίας μεγαλύτερης των 65 ετών.
β) Παιδιά ηλικίας 6–23 μηνών.
γ) Άτομα που περιποιούνται βρέφη ηλικίας μικρότερης των 6 μηνών, καθόσον στα βρέφη αυτά απαγορεύεται να γίνει το εμβόλιο.
δ) Άτομα οποιασδήποτε ηλικίας που πάσχουν από διαβήτη, πνευμονοπάθειες, καρδιοπάθειες, νεφροπάθειες, αιμοσφαιρινοπάθειες, καθώς και αυτά που είναι ανοσοκατεσταλμένα.
ε) Γυναίκες σε οποιοδήποτε μήνα της εγκυμοσύνης,
στ) Γυναίκες που προτίθενται να μείνουν έγκυες στην περίοδο της γρίπης.
ζ) Οποιαδήποτε άτομα ηλικίας 6 μηνών έως 18 ετών που για οποιοδήποτε λόγο πρέπει να παίρνουν σε σταθερή βάση ασπιρίνη (στα άτομα αυτής της ηλικίας, όταν εκδηλωθεί γρίπη υπάρχει ο κίνδυνος να εμφανισθεί το σύνδρομο Reye – εγκεφαλοπάθεια και ηπατίτιδα).
η) Οι εργαζόμενοι (γιατροί, νοσηλευτικό προσωπικό, αλλά και διοικητικοί και τεχνικοί) σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας (νοσοκομεία, κέντρα υγείας, ιατρεία).

Το εμβόλιο συνιστάται να γίνεται με την αρχή του φθινοπώρου, ώστε το άτομο να είναι ανοσοποιημένο την εποχή της έξαρσης της νόσου δηλ. το χειμώνα. Μια δεύτερη δόση εμβολίου κυρίως τον Ιανουάριο ολοκληρώνει την ανοσία του ατόμου. Μοναδική αντένδειξη για τη διενέργεια του εμβολίου είναι η υπερευαισθησία (αλλεργία) του ατόμου στο αβγό ή η ύπαρξη ιστορικού προηγούμενης αλλεργίας στο εμβόλιο.

Σοβαρές παρενέργειες δεν έχει το εμβόλιο της γρίπης. Οι πιο συχνά εμφανιζόμενες είναι ο πόνος και η ερυθρότητα στο σημείο της ενέσεως που διαρκούν 1–2 ημέρες και που εμφανίζονται στο ⅓ των εμβολιαζομένων ατόμων (βλ. κεφ. «Τα εμβόλια»).

Άλλες παρενέργειες είναι ο πυρετός, η κακουχία και οι μυαλγίες που εμφανίζονται 6–12 ώρες μετά την ένεση και μοιάζουν με ελαφρά μορφή γρίπης. Σπανιότερες είναι οι αντιδράσεις υπερευαισθησίας που παρουσιάζονται σε άτομα με ειδική ευαισθησία στο αβγό. Θα πρέπει να γίνει γνωστό, ότι αν ένα μη εμβολιασμένο άτομο έλθει σε επαφή με κάποιον πάσχοντα από γρίπη, τότε η χορήγηση του εμβολίου εκείνη τη στιγμή δεν τον προφυλάσσει, διότι απαιτούνται 15 ημέρες περίπου για την ανάπτυξη της ανοσίας. Το εμβόλιο που περιέχει εξασθενημένους ιούς γίνεται με ενδορρινικό ψεκασμό και έχει πάρει έγκριση να γίνεται μόνο σε απολύτως υγιή άτομα ηλικίας 5–49 ετών. Το εμβόλιο αυτό δεν πρέπει να γίνεται στην εγκυμοσύνη.

Επί πλέον, για την προφύλαξη από τη γρίπη πρέπει να τηρούνται τα βασικά μέτρα υγιεινής για την προστασία από τις αναπνευστικές λοιμώξεις όπως:

α) Συχνό και καλό πλύσιμο των χεριών (βλ. κεφ. «Υγιεινή στο σπίτι και προσωπική υγιεινή»).
β) Αποφυγή επαφής των χεριών με τα μάτια, τη μύτη και το στόμα αν δεν έχουν προηγουμένως πλυθεί τα χέρια.
γ) Σε περίπτωση επιδημίας γρίπης αποφυγή στενής επαφής με άλλα άτομα (π.χ. χειραψία) που έχουν πυρετό και βήχα.
δ) Αποφυγή χώρων με πολλά άτομα.
ε) Διατήρηση καλής φυσικής κατάστασης με επαρκή ύπνο, καλή διατροφή, άσκηση και διατήρηση καλής ψυχολογικής κατάστασης.

Αν έχετε γρίπη πρέπει να λαμβάνονται τα ακόλουθα μέτρα για την αποφυγή διασποράς του ιού όπως:

α) Παραμονή στο σπίτι για επτά ημέρες από την έναρξη της νόσου. Η επικοινωνία με άλλους ανθρώπους επιτρέπεται αν έχουν περάσει δύο ημέρες τουλάχιστον χωρίς πυρετό.
β) Κάλυψη του στόματος και της μύτης με αναπνευστική μάσκα.
γ) Χρησιμοποίηση οπωσδήποτε χαρτομάντηλου κατά το βήχα και το φτάρνισμα.
δ) Καλό πλύσιμο των χεριών πριν από οποιαδήποτε δραστηριότητα, όπως χειραψία, χρήση κοινοχρήστου τηλεφώνου, υπολογιστού, γραφείου.

ΓΡΙΠΗ ΤΩΝ ΠΤΗΝΩΝ (avian influenza, bird flu)

Πρόκειται για λοίμωξη που προκαλείται από διαφόρους υποτύπους ιού της γρίπης τύπου Α, οι οποίοι προσβάλλουν συνήθως πτηνά και λιγότερο χοίρους. Παρ’ όλο που ο ιοί αυτοί είναι πολύ εξειδικευμένοι όσον αφορά τα ζώα-ξενιστές, σε σπάνιες περιπτώσεις προσβάλλουν και τον άνθρωπο. Τα πολύ λοιμογόνα στελέχη των ιών της γρίπης των πτηνών ανήκουν συνήθως στους υποτύπους H5 και Η7. Η μετάδοση του ιού μεταξύ των πτηνών γίνεται μετά από άμεση ή έμμεση επαφή με τα σταγονίδια, τις εκκρίσεις και τα περιττώματα. Η κυριότερη φυσική αποθήκη των ιών είναι τα μεταναστευτικά πτηνά, και ιδίως τα υδρόβια, τα οποία συνήθως φιλοξενούν, χωρίς να πάσχουν, στελέχη με χαμηλή λοιμογόνο δράση. Τα στελέχη αυτά, μετά από αυτόματη μεταλλαγή μετατρέπονται σε πολύ λοιμογόνα προκαλώντας επιδημίες. Ο ιός που προκάλεσε την επιδημία του 2003, η οποία ξεκίνησε από την Νοτιοανατολική Ασία, ανήκε στον ορότυπο Η5Ν1 και σήμερα παραμένει ενδημικός (συνεχίζει να προσβάλλει πτηνά) σε πολλές Ασιατικές χώρες. Με την άμεση επαφή με μολυσμένα πτηνά ή έμμεσα μετά από επαφή με τα περιττώματά τους μολύνεται και ο άνθρωπος. Παρ’ όλο που η μετάδοση από τα πτηνά στον άνθρωπο είναι σπάνια, τα λοιμογόνα στελέχη των επιδημιών των πτηνών σε ορισμένες περιπτώσεις προσβάλλουν ανθρώπους προκαλώντας βαριά έως και θανατηφόρο γρίπη. Από την έναρξη της επιδημίας του 2003 μέχρι σήμερα (24/1/2014), προσβλήθηκαν συνολικά λίγο περισσότερα από 650 άτομα από τα οποία τα 386 πέθαναν. Οι αριθμοί αυτοί είναι εξαιρετικά μικροί σε σχέση με τους πληθυσμούς που εκτέθηκαν σε μολυσμένα πτηνά. Οι ιοί της γρίπης των πτηνών δεν μπορούν να μεταδοθούν από άνθρωπο σε άνθρωπο γιατί δεν διαθέτουν τους κατάλληλους μηχανισμούς.

Η ευρεία διασπορά του ιού όμως σε μεγάλους πληθυσμούς πτηνών ενέχει δύο κινδύνους, οι οποίοι μπορεί να οδηγήσουν στην εμφάνιση επιδημιών ή και πανδημίας στους ανθρώπους :

α) Τα στελέχη του ιού της γρίππης των πτηνών να προσβάλλουν συγχρόνως με άλλα στελέχη, που προκαλούν γρίπη στους ανθρώπους, τους χοίρους (κοινό υπόδοχο των δύο ιών) και μετά από ανασυγκρότηση (antigenic shift) του γενετικού υλικού τους να αποκτήσουν ιδιότητες, ώστε να μεταδίδονται από άνθρωπο σε άνθρωπο, και
β) μετά από μερικά κρούσματα μετάδοσης από τα πτηνά στον άνθρωπο, ο ιός να προσαρμοστεί κατάλληλα μετά από μεταλλαγή, και να αποκτήσει την ιδιότητα της μετάδοσης από άνθρωπο σε άνθρωπο.

Οι δύο παραπάνω διαδικασίες είναι σπάνιες. Ωστόσο είναι απρόβλεπτος ο χρόνος που θα συμβούν και η μέριμνα όλων των φορέων Δημόσιας Υγείας, με επικεφαλής τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας στις περιπτώσεις επιδημιών στα πτηνά, επικεντρώνεται στον περιορισμό της εξάπλωσης του ιού, ώστε να μη δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες για τέτοια φαινόμενα αλλαγής του ιού.

Η προφύλαξη από τον ιό σε ενδημικές περιοχές και σε ατομικό επίπεδο αφορά στο καλό ψήσιμο του κρέατος των πουλερικών και των αβγών τους, μια και ο ιός καταστρέφεται σε θερμοκρασίες πάνω από 70°C. Τα γενικότερα μέτρα προφύλαξης σε επίπεδο πληθυσμών και σε παγκόσμιο επίπεδο, περιλαμβάνουν σειρά από στρατηγικές των φορέων Δημόσιας Υγείας. Ιδιαίτερη σημασία δίνεται στην όσο γίνεται ταχύτερη παρασκευή ειδικού εμβολίου για το συγκεκριμένο στέλεχος, που προκαλεί κάθε φορά τις επιδημίες.

Στέλιος Χατζηπαναγιώτου
Ιατρός Βιοπαθολόγος – Κλινικός Μικροβιολόγος
Αναπληρωτής Καθηγητής Μικροβιολογίας στην Ιατρική Σχολή της Αθήνας

Νικόλαος–Στέφανος Ι. Λεγάκης
Ομότιμος Καθηγητής Μικροβιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών
Επίτιμος Πρόεδρος της Ελληνικής Μικροβιολογικής Εταιρείας και της Πανελλήνιας Ένωσης Ιατρικής Βιοπαθολογίας



Απο το βιβλίο "ΤΑ ΜΙΚΡΟΒΙΑ ΚΑΙ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ" (http://www.tamikrovia.gr)

---

Διαβάστε περισσότερα άρθρα...