Πολλοί επιστήμονες υποστήριζαν μέχρι τώρα ότι το κάπνισμα είναι μία κακή συνήθεια του ανθρώπου που όταν τα άτομα που καπνίζουν δεν έχουν ισχυρή προσωπικότητα ή θέληση, δεν μπορούν να το σταματήσουν ποτέ. Όμως η άποψη αυτή δεν φαίνεται να ευσταθεί απόλυτα. Πρόσφατα τρεις αξιόλογες επιστημονικές μελέτες που δημοσιεύθηκαν στο επιστημονικό περιοδικό Nature Genetics αναφέρονται στην ιδιαίτερη σημασία των γονιδίων για τη συμπεριφορά του καπνιστή. Συγκεκριμένα στις μελέτες αυτές οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι οι καπνιστές που δεν μπορούν να σταματήσουν το κάπνισμα ή ακόμα και να το ελαττώσουν έχουν συγκεκριμένα παθολογικά γονίδια.

Οι μελέτες

Τρεις διαφορετικές μελέτες με συμμετοχή 140.000 ατόμων υποστηρίζουν την άποψη των γονιδιακών μεταλλάξεων. Ειδικότερα μία ειδική μετάλλαξη γνωστή ως μονήρεις νουκλεοτιδικοί πολυμορφισμοί (SNP’s) σε περιορισμένες περιοχές του DNA περιλαμβάνουν τα υπεύθυνα γονίδια του εθισμού στη νικοτίνη. Δηλαδή με απλά λόγια οι άνθρωποι που έχουν τα συγκεκριμένα γονίδια είναι επιρρεπείς να εθίζονται εύκολα στη νικοτίνη που περιέχεται στο τσιγάρο και να μην μπορούν εύκολα να απεξαρτοποιηθούν από αυτή.
Το αξιοπερίεργο μάλιστα είναι ότι τα άτομα αυτά που έχουν τις συγκεκριμένες μεταλλάξεις έχουν μία επιρρέπεια να εμφανίζουν και καρκίνο στον πνεύμονα σε ποσοστό 10% υψηλότερο από τον υπόλοιπο πληθυσμό. Το γεγονός αυτό επιτείνει ακόμα περισσότερο τον κίνδυνο για τους καπνιστές γιατί πέραν της αδιαμφισβήτητης καρκινογόνου επίδρασης του τσιγάρου υπάρχει παράλληλα και γονιδιακή προδιάθεση για την εμφάνιση καρκίνου στον πνεύμονα.

Μετά όμως από όλα αυτά, αυτόματα προκύπτουν μία σειρά ερωτημάτων όπως π.χ. κατά πόσον

• Μπορεί ο καπνιστής να αφεθεί στην τύχη του, αφού είναι προδιαγεγραμμένη γονιδιακά η πορεία της ζωής του, δηλαδή ένα είδος κισμέτ κατά το κοράνιο;
• Πώς μπορεί, εάν μπορεί να αντιδράσει στη γονιδιακή εντολή;

Κατ’ αρχήν αποτελεί αξίωμα της γενετικής ότι όποιος έχει παθολογικά γονίδια δεν είναι καταδικασμένος οπωσδήποτε να αρρωστήσει. Τα γονίδια είναι όπως οι σφαίρες μέσα σε ένα πιστόλι που για να εκπυρσοκροτήσει, κάποιος πρέπει να πατήσει την σκανδάλη. Εάν κανένας δεν πατήσει τη σκανδάλη τότε οι σφαίρες μπορούν να παραμένουν αδρανείς μέσα στο πιστόλι χωρίς να προκαλέσουν καμία ζημιά. Το ίδιο συμβαίνει και με τα γονίδια. Για να εκδηλωθεί η παθολογική δράση ενός γονιδίου πρέπει να υπάρξουν οι κατάλληλες συνθήκες. Όσοι π.χ. είναι επιρρεπείς γονιδιακά να πάθουν κίρρωση του ήπατος (συκώτι) δεν θα το πάθουν εάν δεν είναι αλκοολικοί ή εάν δεν μολυνθούν από τον ιό ηπατίτιδας Β. Και το ανάστροφο ισχύει. Όσοι είναι αλκοολικοί ή μολυνθούν από ιό ηπατίτιδας Β δεν παθαίνουν οπωσδήποτε κίρρωση εάν δεν είναι γονιδιακά επιβαρυμένοι. Κατά συνέπεια τα γονίδια μπορούν να καθορίσουν μέχρι σε ένα βαθμό την εξέλιξη της υγείας ενός ανθρώπου.

Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με το κάπνισμα. Εάν δεν καπνίσει ποτέ ο νέος δεν κινδυνεύει να πυροδοτήσει όλους τους καταστροφικούς μηχανισμούς που θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή του έστω και εάν έχει παθολογικά γονίδια.

Εάν πάλι ο νέος αρχίσει να καπνίζει αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να το σταματήσει ή να ελαττώσει το κάπνισμα. Απλούστατα θα πρέπει να καταβάλλει πολύ περισσότερες προσπάθειες ή θα χρειασθεί και συγκροτημένη θεραπεία απεξάρτησης ανάλογη της απεξάρτησης των ναρκομανών, εάν έχει την ατυχία να διαθέτει παθολογικά γονίδια.

Η διακοπή του καπνίσματος στους μεσήλικες σηματοδοτεί την ανάσχεση της καταστροφής των αρτηριών και ταυτόχρονα παρέχει τη δυνατότητα να αρχίσει η θεραπεία αντιμετώπισης της αθηροσκλήρωσης. Το λεγόμενο αθηρωματικό φορτίο των αρτηριών σταθεροποιείται ενώ παράλληλα αρχίζει η αναδιαμόρφωση του γεωμετρικού σχήματος της αρτηρίας με αποτέλεσμα πέραν από τη βελτίωση της παράπλευρης κυκλοφορίας να παρατηρείται και ελάττωση του μεγέθους των αθηρωματικών βλαβών. Είναι εντυπωσιακή η εικόνα της στεφανιογραφίας που δείχνει ότι υποχωρούν οι στενώσεις όταν εφαρμόζεται η ενδεδειγμένη θεραπεία. Άλλωστε είναι γνωστό ότι μετά το έμφραγμα αυτός που διακόπτει το κάπνισμα έχει τρεις φορές μικρότερη πιθανότητα να ξαναπάθει έμφραγμα σε αντίθεση με αυτόν που συνεχίζει να καπνίζει.


Δημήτριος Θ. Κρεμαστινός
Καθηγητής Καρδιολογίας
Πανεπιστημίου Αθηνών
Πρόεδρος του Ελληνικού Κολλεγίου Καρδιολογίας