Η είδηση αυτή τη φορά έρχεται από το Πανεπιστήμιο της Βοστώνης όπου μία ομάδα ερευνητών εμελέτησε τη λειτουργικότητα της καρδιάς και τη συσχέτισε με τη λειτουργία του εγκεφάλου. Η μελέτη δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό της Αμερικανικής Καρδιολογικής Εταιρείας το γνωστό Circulation και επροκάλεσε ιδιαίτερη εντύπωση γιατί ήταν η πρώτη μελέτη που συσχέτισε απεικονιστικά τον εγκέφαλο με την καρδιά.

Ο εγκέφαλος γενικά συρρικνώνεται με την πάροδο της ηλικίας. Άλλωστε είναι γνωστό ότι η ατροφία του φλοιού του εγκεφάλου συνδέεται με τη γεροντική άνοια. Συρρίκνωση του εγκεφάλου παρατηρείται με την πρόοδο της τρίτης ηλικίας γι’ αυτό και ο συρρικνωμένος εγκέφαλος θεωρείται ο γηρασμένος εγκέφαλος.
Όμως το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της μελέτης αυτής υπήρξε το γεγονός ότι τα άτομα με χαμηλό καρδιακό δείκτη, δηλαδή τα άτομα που η καρδιά τους δεν προωθούσε το απαραίτητο ποσό αίματος προς όλα τα όργανα του σώματος, εμφάνιζαν συρρίκνωση του εγκεφάλου, με ελάττωση του συνολικού όγκου του που απεικονίσθηκε και μετρήθηκε με τη μαγνητική τομογραφία.

Το ερώτημα που δεν απαντήθηκε από τη μελέτη αυτή και παραμένει ερώτημα για το μέλλον είναι εάν και πότε η ελάττωση του όγκου του εγκεφάλου θα οδηγήσει σε ελάττωση των εγκεφαλικών λειτουργιών όπως π.χ. της μνήμης, της αντίληψης, της κρίσης καθώς και των συναισθημάτων.

Γεγονός όμως είναι το ότι σε πρώτη φάση δεν διαταράσσονται σημαντικά οι λειτουργίες τους εγκεφάλου.
Ο εγκέφαλος και η λειτουργία του ταυτίζονται με αυτή καθ’ εαυτή την υπόσταση και την ταυτότητα του ανθρώπου. Είναι το επιτελικό όργανο αλλά και παράλληλα το συντονιστικό όλων των άλλων οργάνων του σώματος. Όμως ιδιαίτερα η λειτουργία του σχετίζεται με τη λειτουργία της καρδιάς κατά περίεργο τρόπο. Ο εγκέφαλος εποπτεύει την καρδιακή λειτουργία, αλλά παράλληλα εάν για οποιοδήποτε λόγο παθολογικό ή μη σταματήσει η λειτουργία της καρδιάς για 3 λεπτά, τότε ο εγκέφαλος αρχίζει να αποδομείται και σε μερικά λεπτά νεκρώνεται τελείως.

Ο εγκέφαλος και ο νωτιαίος μυελός αποτελούν μαζί με τα νεύρα το νευρικό σύστημα. Οι εντολές τους εκδηλώνονται με την απελευθέρωση των ορμονών που λέγονται νευροορμόνες. Οι νευροορμόνες είναι δραστικές ουσίες (αδρεναλίνη, ακετυλοχολίνη, σεροτονίνη) που διαβιβάζουν τις εντολές του νευρικού συστήματος. Οι υποδοχείς του καρδιακού πλέγματος που αποτελείται κυρίως από το συμπαθητικό και παρασυμπαθητικό σύστημα με την απελευθέρωση αδρεναλίνης ή ακετυλοχολίνης στις τελικές απολήξεις προκαλούν αντίστοιχα τις ταχυκαρδίες ή τις βραδυκαρδίες.

Η διασύνδεση αυτή μεταξύ του εγκεφάλου και της καρδιάς μπορεί να οδηγήσει από την απλή συναισθηματική ταχυκαρδία της απλής συγκίνησης μέχρι και τη δημιουργία θανατηφόρων αρρυθμιών ανάλογα με το συγκινησιακό φορτίο ή το ψυχικό stress ενός ατόμου. Ο δυνατός σωματικός πόνος ή η σοβαρή κάκωση από τραυματισμό τους εγκεφάλου μεταφράζονται σαν εγκεφαλική εντολή προς την καρδιά να κτυπά αργά, γι’ αυτό ο έντονος πόνος συνοδεύεται συνήθως από μεγάλη βραδυκαρδία, που σε ακραίες περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσει σε καρδιακή ανακοπή, όπως συμβαίνει στο λάκτισμα ή τη σύνθλιψη των γεννητικών οργάνων.

Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον που υποκρύπτει αυτή η μελέτη είναι το κατά πόσον η συρρίκνωση του εγκεφάλου δεν θα επηρεάζει μόνο τη ψυχική συμπεριφορά του αρρώστου αλλά και τη συνολική ψυχοσωματική συμπεριφορά του με την πάροδο του χρόνου. Ιδιαίτερα μάλιστα όταν ζούμε σε μία εποχή όπου η τεχνολογία καλπάζει. Η τεχνητή καρδιά έχει ήδη γίνει πραγματικότητα, ενώ οι μεταμοσχεύσεις καρδιάς εξακολουθούν να παρατείνουν για πολλά χρόνια τη ζωή ενός ανθρώπου που βρίσκεται σε τελικό στάδιο καρδιακής ανεπάρκειας. Με απλά λόγια θα μπορεί π.χ. ο εγκέφαλος μετά τη μεταμόσχευση καρδιάς να αποκατασταθεί πλήρως.

Αυτή η περίεργη σχέση μεταξύ εγκεφάλου – καρδιάς ίσως να υποκρύπτει ένα από τα πιο σημαντικά μυστικά της ζωής.


Δημήτριος Θ. Κρεμαστινός
Καθηγητής Καρδιολογίας
Πανεπιστημίου Αθηνών
Πρόεδρος του Ελληνικού Κολλεγίου Καρδιολογίας