Αλήθεια, τι κοινό μπορεί να παρουσιάζουν η εγχείρηση για αφαίρεση της σκωληκοειδούς απόφυσης, η εγχείρηση για αφαίρεση των αμυγδαλών και οι καρδιοχειρουργικές επεμβάσεις; Φαινομενικά τίποτα. Ομως έχουν ένα μόνο κοινό σημείο. Το ότι είναι όλες απαραίτητες μόνον όταν τις χρειαζόμαστε, ενώ μπορεί οι επεμβάσεις αυτές να αποβούν βλαπτικές εάν δεν υπάρχουν οι σωστές ενδείξεις.

Για πολλά χρόνια ταλανίσθηκε η κοινωνία από την άποψη ότι η σκωληκοειδής απόφυση, που είναι μικρό τμήμα του εντέρου, μπορεί αιφνιδιαστικά να φλεγμάνει και να δημιουργήσει οξεία σκωληκοειδίτιδα ή και περιτονίτιδα με αποτέλεσμα να απειληθεί ακόμα και αυτή η ίδια η ζωή του αρρώστου. Η προηγούμενη γενιά πλήρωσε βαρύ τίμημα γιατί χιλιάδες άνθρωποι οδηγήθηκαν στα χειρουργεία, ακόμα και για προληπτική εγχείρηση, προκειμένου να είναι ασφαλείς και να αποφύγουν την πιθανότητα περιτονίτιδας από τη ρήξη μιας φλεγμονούσης σκωληκοειδούς απόφυσης.

Το ίδιο συμβαίνει και με τις αμυγδαλές. Τα παιδιά μαζικά έκοβαν τις αμυγδαλές τους (υποβάλλονταν σε αμυγδαλεκτομή) προκειμένου να αποφύγουν τις επιπλοκές της φλεγμονής των αμυγδαλών. Η άποψη ότι οι αμυγδαλές μπορεί όταν υποστούν φλεγμονή να προκαλέσουν σοβαρές θανατηφόρες καρδιοπάθειες ή νεφροπάθειες, έδινε και έπαιρνε.

Ετσι χιλιάδες άνθρωποι στερούνταν βασικών αμυντικών μηχανισμών του ανοσοποιητικού συστήματος με τη σκωληκοειδεκτομή ή την αμυγδαλεκτομή, με άγνωστες για την άμυνα του οργανισμού τους επιπτώσεις.

Σήμερα κανένας δεν χειρουργεί προληπτικά και κανένας δεν αφαιρεί τη σκωληκοειδή απόφυση ή τις αμυγδαλές του χωρίς να υπάρχει σοβαρός λόγος.

Την ίδια τύχη με τη σκωληκοειδεκτομή και την αμυγδαλεκτομή φαίνεται να έχουν και οι καρδιοχειρουργικές επεμβάσεις, δηλαδή η εγχείρηση bypass και η αγγειοπλαστική (μπαλόνι).

Οι δεκαετίες του '70 και του '80 πέρασαν με την άποψη ότι εάν παρακαμφθούν οι στενώσεις των στεφανιαίων αρτηριών με bypass χρησιμοποιώντας αρτηρίες ή φλέβες ή εάν ξεφράξουν οι αρτηρίες με μπαλόνι θα νικούσαμε το έμφραγμα και τον αιφνίδιο θάνατο. Δυστυχώς όμως αυτό δεν συνέβη γιατί αποδείχθηκε ότι τα εμφράγματα και τις σοβαρές επιπλοκές τους δεν τα προκαλούσαν οι μεγάλες στενώσεις. Το 80% των οξέων καρδιακών συμβαμάτων αποδείχθηκε ότι οφείλεται στις μικρές στενώσεις που πολλές φορές δεν τις βλέπουμε ούτε στη στεφανιογραφία.

Η γνώση αυτή είχε αποτέλεσμα την επανάσταση στη θεραπευτική της στεφανιαίας νόσου. Στόχο της θεραπείας σήμερα αποτελεί η σταθεροποίηση των στενώσεων, δηλαδή των αθηροσκληρωτικών πλακών. Με ειδικές θεραπείες που στηρίζονται στις στατίνες και τους αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου επιδιώκεται να αδρανοποιηθούν οι αθηροσκληρωτικές πλάκες που δημιουργούν τις στενώσεις, έτσι ώστε να ελαττώνεται εντυπωσιακά ο κίνδυνος να σπάσουν οι πλάκες και να φράξουν τελείως την αρτηρία και να προκληθεί έμφραγμα.

Ετσι αντιμετωπίζεται σήμερα η χρόνια στεφανιαία νόσος, όταν είναι τελείως ασυμπτωματική ή λίγο συμπτωματική. Αντίθετα εάν σπάσει μία πλάκα ή γενικότερα εάν υπάρξει αποσταθεροποίηση των αθηροσκληρωτικών πλακών, τότε παρουσιάζεται αιφνιδίως στηθάγχη και ειδικότερα στηθάγχη όταν ο άρρωστος είναι ήρεμος και δεν δραστηριοποιείται. Τότε τίθεται το ερώτημα κατά πόσον ο άρρωστος θα βοηθηθεί με αγγειοπλαστική ή με εγχείρηση bypass. Οσο λιγότερες είναι οι πλάκες τόσο περισσότερο αυξάνεται η πιθανότητα να αντιμετωπισθεί ο άρρωστος με αγγειοπλαστική. Οσο περισσότερες είναι οι βλάβες, ειδικότερα όταν συνοδεύονται με μεγάλη ισχαιμία που να προκαλεί ελάττωση της συσταλτικότητας του μυοκαρδίου, τόσο αυξάνεται η πιθανότητα να αντιμετωπισθεί ο άρρωστος με εγχείρηση bypass.

Εάν γίνει οποιαδήποτε επέμβαση σε τελείως ασυμπτωματικό άρρωστο δεν φαίνεται να βοηθά τον άρρωστο. Αντίθετα εάν γίνει επέμβαση όταν είναι ενδεδειγμένη, τότε ο άρρωστος όχι μόνο αποφεύγει το έμφραγμα, αλλά έχει μεγαλύτερη επιβίωση και καλύτερη ποιότητα ζωής.

Δημήτριος Θ. Κρεμαστινός
Καθηγητής Καρδιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών