Το παιχνίδι αποτελεί μια βασική δραστηριότητα στη ζωή του παιδιού , η οποία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη σωματική , ψυχοσυναισθηματική , κοινωνική και γνωστική του ανάπτυξη. Μέσα από το παιχνίδι το παιδί έχει την δυνατότητα να δράσει ελεύθερα , να αναπτύξει τις σωματικές του ικανότητες (όπως τη μυϊκή δύναμη, τη ισορροπία , τo συντονισμό των κινήσεων του) , τη γλωσσική του ικανότητα, να οξύνει τη σκέψη του , την κρίση του, τη λογική του , να ερευνήσει τον υλικό κόσμο , να ζήσει σε ένα κόσμο φανταστικό που μπορεί να εξουσιάσει και το κυριότερο να εκφράσει τα συναισθήματα του .

Το παιχνίδι δίνει την ευκαιρία στο παιδί να αποκτήσει εμπιστοσύνη στις ικανότητες του, να μάθει να κοινωνικοποιείται και να συνεργάζεται.

Μια από τις πρώιμες μορφές του παιχνιδιού είναι εκείνη που διαδραματίζεται κατά τη βρεφική ηλικία . Σ’ αυτή την ηλικία το παιχνίδι στηρίζεται στην παρατήρηση διαφόρων παιχνιδιών και αντικειμένων που τοποθετούν οι γονείς πάνω από την κούνια του όπως :πολύχρωμα μαλακά ζωάκια που βγάζουν διάφορους ήχους , μουσικά παιχνίδια, κουδουνίστρες, κ.α . Η παρατήρηση αυτή το βοηθά να οξύνει την αντίληψη του καθώς απομνημονεύει τα χρώματα , τα σχήματα κ.α. Επίσης το παιδί στη βρεφική ηλικία απολαμβάνει το ονομαζόμενο «κινητικό παιχνίδι» , στο οποίο χρησιμοποιεί το σώμα του προκειμένου να ανακαλύψει τον κόσμο γύρω του( όπως μπουσούλημα , περπάτημα , σκαρφάλωμα κ.α ). Ένα παιχνίδι που γοητεύει ιδιαίτερα τόσο παιδί όσο και τους γονείς είναι το κρυφτό («κου –κου τσα») .

Μέσα από αυτό το παιχνίδι ενισχύεται η σχέση του βρέφους με τη μητέρα , τον πατέρα και γενικότερα με το οικογενειακό του περιβάλλον , το βοηθά αναπτύξει την αίσθηση του χιούμορ καθώς και να αποκτήσει την αίσθηση μονιμότητας των αντικειμένων (αρχίζει να κατανοεί ότι παρόλο που τα αντικείμενα δεν τα βλέπει αυτά συνεχίζουν να υπάρχουν) .

Στη νηπιακή ηλικία αναπτύσσεται η γλωσσική ικανότητα του παιδιού και αυτό έχει ως συνέπεια το παιδί να μεταβιβάζει στα διάφορα αντικείμενα τα συναισθήματα του. Το νήπιο αρχίζει να χρησιμοποιεί τα διάφορα αντικείμενα όχι μόνο με τη συμβατική τους (π.χ χτενίζεται με τη χτένα )χρήση αλλά και συμβολικά(π.χ προσποιείται ότι πίνει νερό από μια άδειο ποτήρι) , δίνοντας τους διαφορετική υπόσταση και προσαρμόζοντας τα στις δικές του ιδέες και ανάγκες .

Μέσα από αυτή τη διαδικασία αναπτύσσεται το λεγόμενο « συμβολικό παιχνίδι» μέσα από το οποίο το νήπιο αναλαμβάνει διάφορους ρόλους και συμπεριφορές που έχει καταγράψει από το περιβάλλον του, μπορεί να εκφράσει τις επιθυμίες του , να ξεπεράσει τους φόβους του κ.α .
Το συμβολικό παιχνίδι είναι ιδιαίτερα πολύτιμο διότι διεγείρει και ικανοποιεί τόσο τις νοητικές όσο και τις συναισθηματικές ανάγκες του.

Στη σχολική ηλικία υποχωρεί το ατομικό παιχνίδι και σταδιακά αντικαθιστάται από το ομαδικό παιχνίδι. Μέσω του ομαδικού παιχνιδιού το παιδί το μαθαίνει να συνυπάρχει αρμονικά με τους άλλους και να βρίσκει τρόπους επίλυσης των διαφορών συγκρούσεων που μπορούν να προκύψουν κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού. Κατά την περίοδο αυτή κυριαρχεί το παιχνίδι κανόνων. Αυτό το είδος παιχνιδιού συνήθως αναφέρεται σε παιχνίδια με συγκεκριμένη δομή , οργάνωση και οριοθετημένους κανόνες οι οποίοι είναι δυνατόν να ανακοινωθούν σε άλλους .

Οι κανόνες πρέπει να γίνονται αποδεκτοί και να τηρούνται από τους συμμετέχοντες , ενώ η μη αποδοχή και τήρηση τους οδηγεί σε κάποια «ποινή». Τα παιχνίδια αυτά βοηθούν το παιδί να διαμορφώσει και να αναπτύξει τις ηθικές του αξίες (π.χ πρέπει να περιμένει τη σειρά του για να μπορεί να παίξει, μαθαίνει να δέχεται την ήττα και τη νίκη κ.α).

Το παιχνίδι είναι ιδιαίτερα ωφέλιμο για την ανάπτυξη μιας ψυχικά υγιής προσωπικότητας. Οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι η έλλειψη του παιχνιδιού από τη ζωή του παιδιού θεωρείται ως ένδειξη κάποιας ψυχικής ή συναισθηματικής διαταραχής τόσο σε προσωπικό όσο και σε επίπεδο διαπροσωπικής συναλλαγής (π.χ αυτισμός ). Γι’ αυτό το λόγο η συμβολή των γονιών είναι απαραίτητη.

Οι γονείς θα χρειαστεί να διαμορφώσουν ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο το παιδί μπορεί να παίξει ελεύθερα και αυθόρμητα χωρίς να παρεμβαίνουν να υποδείξουν ή να ολοκληρώσουν μια δραστηριότητα ακόμα παρατηρούν ότι εκείνο την εκτελεί είτε με αδέξιο είτε με λανθασμένο τρόπο . Αν αυτό συμβαίνει συχνά από την πλευρά των γονιών ελλοχεύει ο κίνδυνος το παιδί να χάσει την εμπιστοσύνη στον εαυτό του και να αναστείλει τη πρωτοβουλία του , ενώ το παιχνίδι από πηγή χαράς και επικοινωνίας να μετατραπεί σε πηγή ματαίωσης .

Θα πρέπει να λάβουν σοβαρά υπόψη τους ότι ο πρωταρχικός σκοπός του παιχνιδιού είναι η ευχαρίστηση και όχι τέλεια εκτέλεση καθηκόντων .


ΑΠΟΣΤΟΛΙΑ ΝΤΕΚΟΒΑ
ΚΛΙΝΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ