Από τη στιγμή που το βρέφος έρχεται στον κόσμο ο ψυχισμός του είναι ανώριμος δηλαδή δεν έχει συνείδηση του ούτε του εαυτού του ούτε και του εξωτερικού κόσμου . Η ανάπτυξη και η οργάνωση του ψυχισμού πραγματοποιείται σταδιακά μέσω της πρωταρχικής σχέσης που αναπτύσσεται μεταξύ της μητέρας και του βρέφους και αργότερα με τον πατερά και άλλα σημαντικά πρόσωπα που συμμετέχουν στη φροντίδα του. Η μητέρα ιδίως κατά τους πρώτους μήνες ζωής του βρέφους αποτελεί ασπίδα προστασίας απέναντι στα διάφορα ερεθίσματα από τα όποια κατακλύζεται .

Οι σημαντικότερες ανάγκες του βρέφους από την πρώτη κιόλας στιγμή της γέννησης του εκφράζονται με το κλάμα . Το πρώτο χρονικό διάστημα το κλάμα αποτελεί το κυριότερο μέσο έκφρασης και επικοινωνίας του μωρού με τους γονείς του και τον εξωτερικό κόσμο .Το βρέφος μέσω του κλάματος προσπαθεί εκφράσει: την πεινά του , την κούραση του , τον πόνο του , τη δυσαρέσκεια του σε διάφορους εξωτερικούς παράγοντες οι οποίοι μπορούν να το ενοχλούν τη δεδομένη στιγμή ( π. χ κρύο , ζέστη , φασαρία κ .α ) ή να αναζητά τη ζεστή αγκαλιά της μητέρας του . Το βρέφος σταδιακά ωριμάζει και στους 3-4 μήνες αρχίζει και χρησιμοποιεί περισσότερα εκφραστικά μέσα (το σώμα του , το χαμόγελο , το πρόσωπο του )για να εκφράσει τα συναισθήματα του και να ενισχύσει το δεσμό επικοινωνίας με τους γονείς του π. χ μπορεί να εκφράσει τον ενθουσιασμό του, την ευχαρίστηση του ,χαμογελώντας , κουνώντας τα πόδια και τα χέρια του, βγάζοντας διάφορες φωνούλες , ανοίγοντας διάπλατα τα μάτια του κ. α . Το βρέφος σ’ αυτή τη αναπτυξιακή φάση αντιλαμβάνεται ότι οι πράξεις του προκαλούν συγκεκριμένα αποτελέσματα (π.χ αν θέλει να το αγκαλιάσουν θα κλάψει προκειμένου να επιτύχει το σκοπό του) και αυτό γεγονός του προσφέρει ένα αίσθημα παντοδυναμίας . Η σταθερή και η συνεπής συμπεριφοράς της μητέρας (ή του οποιουδήποτε άλλου ατόμου που έχει τη βασική φροντίδα) προς το παιδί, όσον αφορά τις ανάγκες του ( τροφή, χάδι, κούνημα κτλ), βοηθά στην ψυχοσυναισθηματική του ανάπτυξη .Μέσα από αυτή διαδικασία μαθαίνει να εμπιστεύεται τον εαυτό του, τη μητέρα του, και αργότερα τους άλλους ανθρώπους .

Κάποιες στιγμές η μητέρα αδυνατεί να ανταποκριθεί άμεσα στις επιθυμίες του και στις ανάγκες του τότε το βρέφος βιώνει έντονο θυμό , λύπη ή θλίψη . Προκειμένου να καλύψει το συναισθηματικό κενό και το άγχος που βιώνει εκείνη τη στιγμή προσπαθεί να βρει διάφορους τρόπους για να ανακουφίσει τον εαυτό του π. χ μπορεί να πιπιλά το δάχτυλο του, ή την άκρη του μαξιλαριού κ.α .Η μητέρα συνήθως σε τέτοιες περιστάσεις νιώθει ανίκανη είτε κακή όμως θα πρέπει να έχει κατά νου ότι οι ματαιώσεις των επιθυμιών του βρέφους σε λογικά πλαίσια είναι ιδιαίτερα αναπόφευκτες και συμβάλλουν στην ψυχική του ωρίμανση.

Στους 6-8μήνες το βρέφος θεωρεί τη μητέρα του ως μια σταθερή βάση η οποία του προσφέρει ασφάλεια , γι’ αυτό το λόγο αισθάνεται έντονο άγχος , ανασφάλεια ,φόβο εγκατάλειψης όταν εκείνη απομακρύνεται από το οπτικό του πεδίο. Ενώ το βρέφος μέχρι εκείνη την περίοδο δέχονταν τον καθένα χωρίς εξαίρεση, σ’ αυτή την αναπτυξιακή φάση μπορεί να κλάψει όταν εμφανιστεί ένα άγνωστο πρόσωπο ή όταν βρεθεί σε ένα ξένο περιβάλλον. Προκείμενου να νιώσει ασφάλεια θα αναζητήσει τη γνώριμη , ζεστή αγκαλιά της μητέρας του. Η μητέρα σε τέτοιες περιπτώσεις θα χρειαστεί να το καθησυχάσει , μέχρι εκείνο να μπορέσει να προσαρμοστεί στη νέα κατάσταση .

Στους 8- 12 μήνες περίπου το βρέφος σταδιακά αποκτά την αίσθηση της ξεχωριστής του ύπαρξης . Μέχρι εκείνη τη δεδομένη στιγμή το βρέφος είχε την εντύπωση ότι εκείνο και η μητέρα του είναι το ίδιο πρόσωπο γι’ αυτό και η σχέση μεταξύ μητέρας –παιδιού κατά τους πρώτους μήνες ονομάζεται «συμβιωτική».

Σ’ αυτή τη περίοδο τοποθετούνται οι πρώτες βάσεις αυτονόμησης του παιδιού από τη μητέρα του ,φάση η οποία θα ολοκληρωθεί κατά τον τρίτο χρόνο . Αυτονόμηση από τη μητέρα σημαίνει ότι το βρέφος αρχίζει να αντιλαμβάνεται τα συναισθήματα του ως δικά του και σταματά να τα προβάλλει στη μητέρα ή σε όποιο άλλο πρόσωπο που έχει αναλάβει τη φροντίδα του . Το βρέφος περνά σε ένα νέο στάδιο εξέλιξης της προσωπικότητάς του και αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να εκφράζει με μεγαλύτερη επιμονή τις επιθυμίες του. Ο ρόλος της μητέρας είναι καταλυτικός στο αν θα επιτρέψει στο νήπιο να απομακρυνθεί από κοντά της ,παροτρύνοντας και ενισχύοντας την ανάγκη του για ανεξαρτησία και ταυτόχρονα ανακουφίζοντας το από το φόβο του αποχωρισμού . Η στάση της θα είναι υπεύθυνη για τη διαμόρφωση της συμπεριφοράς του παιδιού της ,δηλαδή αν εκείνο αργότερα θα εξελιχθεί σε ένα άτομο ελεύθερο και ανεξάρτητο το οποίο θα έχει την ικανότητα να διατηρεί στενές και αρμονικές διαπροσωπικές σχέσεις .

Στο τέλος του πρώτου χρόνου της ζωής του βρέφους έχει επιτευχθεί η συγκρότηση του εαυτού του και έχουν τοποθετηθεί οι πρώτες βάσεις δεσμού του παιδιού με την οικογένεια του .


ΑΠΟΣΤΟΛΙΑ ΝΤΕΚΟΒΑ
ΚΛΙΝΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ

---

Διαβάστε περισσότερα άρθρα...