Αποτελεί ανησυχητικό φαινόμενο η δραματική αύξηση της συχνότητας με την οποία εμφανίζεται στην Ελλάδα.


Η ραγδαία αύξηση της συχνότητας της παχυσαρκίας δεν αφορά μόνο τις κοινωνίες δυτικού τύπου, αλλά και τις αναπτυσσόμενες, ακόμη και χώρες που παραδοσιακά δεν αντιμετώπιζαν πρόβλημα, όπως π.χ. η Κίνα. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με την πολύ πρόσφατη πανελλήνια επιδημιολογική μελέτη που διενήργησε η Ελληνική Ιατρική Εταιρεία Παχυσαρκίας και στην οποία μελετήθηκαν 18.045 παιδιά και έφηβοι σε ολόκληρη την Επικράτεια, δεν φαίνεται να υπάρχει ιδιαίτερο πρόβλημα παχυσαρκίας. Ανησυχητικό όμως είναι το γεγονός του αυξημένου επιπολασμού (συχνότητας) των υπέρβαρων παιδιών και εφήβων (Εικόνα 1).


Ας σημειωθεί ότι τελευταία, διεθνώς, για τον ορισμό της παχυσαρκίας σε ηλικίες έως 18 ετών, χρησιμοποιούνται ιδιαίτερες καμπύλες. Αυτές οι καμπύλες αντιστοιχούν για κάθε ηλικία σε Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ = Βάρος / Ύψος 2 25 kg/m2 και 30 kg/m2) όπου αντίστοιχα είναι και τα όρια του φυσιολογικού και του παχύσαρκου για τους ενήλικες. Εκτός από τις άμεσες επιπτώσεις του υπερβάλλοντος βάρους στην παιδική και εφηβική ηλικία, αυτό είναι σημαντικός καθοριστικός παράγοντας της εξέλιξης του ατόμου, αφού εάν το βάρος στην παιδική ηλικία είναι πάνω από την 75η εκατοστιαία θέση, τότε η πιθανότητα να είναι υπέρβαρο ως ενήλικας είναι 75% (Εικόνα 2).



Τα σχετιζόμενα με το αυξημένο βάρος προβλήματα υγείας, φαίνεται ότι έχουν τις ρίζες τους στις μικρές ηλικίες, αφού ο σχετικός κίνδυνος να εμφανίσει ένας υπέρβαρος ενήλικας το μεταβολικό σύνδρομο είναι 16 φορές εάν ήταν φυσιολογικού βάρους στην παιδική του ηλικία, ενώ ο σχετικός κίνδυνος εκτοξεύεται στο 56 εάν ήταν και υπέρβαρος ως παιδί, συγκρινόμενος με άτομα που ήταν πάντοτε νορμοβαρή (Εικόνα 3).


Η αντιμετώπιση της παχυσαρκίας στα παιδιά και στους εφήβους, θα πρέπει να διαχωρισθεί σε τρία σκέλη.

α) Στην πρωτογενή πρόληψη, δηλαδή στην προσπάθεια να μην αυξηθεί το σωματικό βάρος, σε επίπεδο πληθυσμιακό αλλά και ατομικό,

β) Στη θεραπεία του παχύσαρκου παιδιού και εφήβου και

γ) Στη δευτερογενή πρόληψη, δηλαδή στην προσπάθεια να μην ανακτηθεί το ήδη απωλεσθέν βάρος.


ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ

Κύριες αιτίες εμφάνισης αυξημένου σωματικού βάρους είναι οι κακές διατροφικές συνήθειες του παιδιού ή του εφήβου αλλά και της οικογένειάς του, η μειωμένη σωματική δραστηριότητα και συμπεριφεριολογικά προβλήματα. Επίσης, έχουν ενοχοποιηθεί αιτιολογικά το σωματικό βάρος των γονέων, κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες της οικογένειας, το βάρος γέννησης, ο θηλασμός κλπ. Ιδιαίτερη βαρύτητα λοιπόν στην πρόληψη της γμένα στο σχολείο εμφάνισαν θετικά αποτελέσματα. Αυτά όμως, εκτός της διατροφικής εκπαίδευσης περιελάμβαναν πάντοτε και αυξημένη σωματική δραστηριότητα.

Οι στρατηγικές πρόληψης θα πρέπει να αφορούν παιδιά και εφήβους υψηλού κινδύνου εμφάνισης παχυσαρκίας τόσο σε κοινωνικό όσο και σε ατομικό επίπεδο.

Αμιγείς μελέτες συγκεκριμένης διαιτητικής προληπτικής παρέμβασης δεν υπάρχουν, όπως δεν υπάρχουν αντίστοιχες μελέτες τροποποίησης της συμπεριφοράς.

Σε μελέτη, παιδιά υψηλού κινδύνου για ανάπτυξη παχυσαρκίας, ηλικίας 6-12 ετών, τέθηκαν σε διάφορες θεραπευτικές μεθόδους, που όμως όλες περιελάμβαναν διαιτητικές οδηγίες και εντατικοποιημένη συμπεριφεριολογική τροποποίηση για 8-12 βδομάδες και ακολούθως για 6-12 μήνες περίοδο συντήρησης. Μετά από 10 χρόνια παρακολούθησης, υπήρξεσαφής ελάττωση του ποσοστού των υπέρβαρων ατόμων.

Προγράμματα παρέμβασης στηριγμένα στο σχολείο εμφάνισαν θετικά αποτελέσματα. Αυτά όμως, εκτός της διατροφικής εκπαίδευσης περιελάμβαναν πάντοτε και αυξημένη σωματική δραστηριότητα.

Η αύξηση της σωματικής δραστηριότητας, όπως έχει αποδειχθεί, προλαμβάνει εκ του ασφαλούς την αύξηση του σωματικού βάρους και την εμφάνιση παχυσαρκίας, και επιφέρει μικρότερη αύξηση του ενδοκοιλιακού λίπους, το οποίο είναι γνωστό ότι έχει αιτιολογική σχέση με πολλά και ποικίλα προβλήματα υγείας.

ΟΔΗΓΙΕΣ

Ο τρόπος χειρισμού των παιδιών και εφήβων αναφορικά με το σωματικό τους βάρος, φαίνεται παραστατικά στην Εικόνα 4.



Πριν ξεκινήσει η θεραπεία, θα πρέπει να ακολουθηθεί η συνήθης ιατρική τακτική, δηλαδή η λήψη του ατομικού και οικογενειακού ιστορικού, να γίνει κλινική εξέταση και ακολούθως να εφαρμοσθεί ο αλγόριθμος της Εικόνας 5.



Επίσης, οι κατευθυντήριες οδηγίες αντιμετώπισης των υπέρβαρων παιδιών, φαίνονται στην Εικόνα 6.



Οι διαιτητικές οδηγίες θα πρέπει να είναι μια ισοθερμιδική ή ήπια υποθερμιδική ισορροπημένη διατροφή, στην οποία θα πρέπει να περιοριστουν σημαντικά οι τροφές υψηλής θερμιδικής πυκνότητας και κυρίως των ενδιάμεσων γευματιδίων (snacks). Επομένως, θα υποδειχθεί μείωση της κατανάλωσης σοκολάτας, παγωτών, τσιπς, μπισκότων, αναψυκτικών και κυρίως γλυκών τύπου πάστας ή τούρτας. Επίσης, θα πρέπει να αποφεύγεται η “πρόχειρη διατροφή” με πίτσες, χάμπουργκερς ή αγορασμένα από έξω έτοιμα γεύματα, καθώς και τα γεύματα υψηλής περιεκτικότητας σε λίπος και θερμίδες, που καταναλώνουν εκτός σπιτιού ιδιαίτερα οι έφηβοι. H σε σταθερή βάση άσκηση και ιδιαίτερα η αερόβια, βοηθά στην αύξηση της ενεργειακής κατανάλωσης, αλλά και μειώνει την ενεργειακή πρόσληψη, προκαλόντας μεγαλύτερο αρνητικό ενεργειακό ισοζύγιο, σε παχύσαρκα παιδιά και εφήβους. Η άσκηση πρέπει πάντοτε να συνδυάζεται με διαιτητικές παρεμβάσεις και τροποποιήσεις της διατροφικής συμπεριφοράς, προς επίτευξη και διατήρηση σημαντικών αποτελεσμάτων.

Δεδομένης της πολυπλοκότητας των αλλαγών συμπεριφεριφοράς για κάθε παιδί ή έφηβο ξεχωριστά, είναι αντιληπτή η δυσκολία ένταξης ατόμων σε συγκεκριμένο πρωτόκολλο. Όμως είναι αποδεκτή η χρησιμότητα της τροποποίησης της διατροφικής συμπεριφορά και αποδεδειγμένη.

Η χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής για την αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας δεν έχει έως σήμερα καμμία ένδειξη.

Για για την αντιμετώπιση της εφηβικής παχυσαρκίας υπάρχουν 1-2 μελέτες, όπου στη μία χορηγήθηκε ορλιστάτη σε 20 εφήβους για 3 μήνες με ενθαρρυντικά αποτελέσματα και στην άλλη σιμπουτραμίνη σε 82 εφήβους για 6 με αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση του βάρους τους και βελτίωση των προερχόμενων από αυτό προβλημάτων τους. Μέχρι σήμερα, δεν υπάρχει έγκριση από τον Ε.Ο.Φ. για χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής στην αντιμετώπιση της εφηβικής παχυσαρκίας.

Η παχυσαρκία είναι μία χρόνια νόσος, για την αντιμετώπιση της οποίας απαιτείται διαβίου ένας τρόπος ζωής, με σωστή υγεινή διατροφή και με σωματική δραστηριότητα.

Μετά από μια προσπάθεια απώλειας βάρους, τόσο τα παιδιά όσο και οι γονείς θα πρέπει να συνεχίζουν την προσπάθεια διατήρησης των συνηθειών που απέκτησαν, ώστε να διατηρούν το σωματικό τους βάρος και να βελτιώνουν το ΔΜΣ τους. Μία δραστική προσπάθεια διατήρησης του βάρους, θα πρέπει να περιλαμβάνει υποστήριξη τόσο στο παιδί ή τον έφηβο όσο και στην οικογένειά του, σε τακτά χρονικά διαστήματα.

Ευθύμιος Καπάνταης
MD Παθολόγος – Διαβητολόγος
Διευθυντής του Τμήματος Διαβήτη – Παχυσαρκίας – Μεταβολισμού
του Νοσοκομείου Metropolitan

---

Διαβάστε περισσότερα άρθρα...