Σήμερα περίπου το 10% του αναπαραγωγικού πληθυσμού, που για τον ελλαδικό χώρο αντιστοιχεί σε 300.000 ζευγάρια, εμφανίζει προβλήματα υπογονιμότητας και απευθύνεται στους ειδικούς για εξωσωματική γονιμοποίηση. Η εξωσωματική γονιμοποίηση ξεκίνησε την εκρηκτική πορεία της το 1978. Η κύρια αιτία για την οποία τα ζευγάρια ζητούν τη βοήθειά της ήταν οι βλάβες των σαλπίγγων, διότι οι μέχρι τότε εφαρμοζόμενες σαλπιγγοπλαστικές είχαν περιορισμένη επιτυχία. Η εξωσωματική γονιμοποίηση παρακάμπτει τον παράγοντα σάλπιγγα και μεταφέρει τα προέμβρυα κατευθείαν στη μήτρα.

Αιτίες Γυναικείας Υπογονιμότητας

Ο συχνότερος παράγων υπογονιμότητας είναι οι βλάβες των σαλπίγγων που εμφανίζονται είτε σαν απόφραξη, είτε σαν δυσλειτουργία. Το κύριο αίτιο είναι ιστορικό φλεγμονών σαλπίγγων.

Η σοβαρή ενδομητρίωση αποτελεί άλλη μια νόσο που οι συμφύσεις που δημιουργεί στην περιοχή των έσω γεννητικών οργάνων παραμορφώνουν και εκτρέπουν τη φυσιολογική λειτουργία τους. Ακόμη, όμως, και η ελαφριά μορφή της ενδομητρίωσης αποτρέπει την τεκνοποίηση μέσω πολλαπλών μηχανισμών, όπως δυσλειτουργία της ωοθυλακιορρηξίας, δυσλειτουργία στη μεταφορά σπερματοζωαρίων, ωαρίων ή εμβρύων στις σάλπιγγες έως και της εμφύτευσης στη μήτρα. Η λαπαροσκόπηση θα μας δώσει χρήσιμες πληροφορίες για το αν υφίσταται δυνατότητα χειρουργικής αποκατάστασης ή χρήζει εξωσωματικής γονιμοποίησης.

Οι διαταραχές ωοθυλακιορρηξίας σε πρώτη φάση αντιμετωπίζονται με φαρμακευτική αγωγή, αν όμως παρ' όλες τις προσπάθειες δεν έρχεται η κύηση, τότε η εξωσωματική γονιμοποίηση αποτελεί λύση, όταν ο χρόνος αναπαραγωγής εξαντλείται.

Ως υπογονιμότητα άγνωστης αιτιολογίας ορίζουμε την έλλειψη κύησης όταν ο βασικός έλεγχος δεν εντοπίζει κάποιο προφανές πρόβλημα στο γεννητικό σύστημα του ζευγαριού. Σε αυτές τις περιπτώσεις το πρόβλημα βρίσκεται στο μικρόκοσμο και η εξωσωματική γονιμοποίηση μπορεί να το διαγνώσει ή και να το παρακάμψει. Επειδή ο χρόνος είναι η βασική συνιστώσα στη γονιμότητα, γυναίκες άνω των 40 ετών χρειάζονται άμεση αντιμετώπιση για να έχουν λύση στο πρόβλημά τους, ενώ όλα μπορεί να δείχνουν φυσιολογικά.

Μια κρυφή αιτία υπογονιμότητας αποτελεί η ανοσολογικής βάσης υπογονιμότητα, η οποία όμως δεν έχει πλήρως αποσαφηνιστεί. Η εξωσωματική παρακάμπτει πολλές φορές τα ανοσολογικά προβλήματα, προσφέροντας θεραπευτική-φαρμακευτική προστασία των εμβρύων ταυτόχρονα με τη εμφύτευσή τους.

Όταν η γυναίκα δεν παράγει ωάρια πλέον ή δεν έχει ωοθήκες, η εξωσωματική γονιμοποίηση προσφέρει λύση μέσω της δωρεάς ωαρίων από άλλα γυναίκα ηλικίας κάτω των 35 ετών. Αντίστοιχα, όταν επανειλημμένες σπερματεγχύσεις με δωρεά σπέρματος έχουν αποτύχει, τότε η εξωσωματική είναι η προσφορότερη λύση.

Σήμερα, με τις μεγάλες προόδους της κυτταρογενετικής, η βιοψία των εμβρύων είναι εφικτή, καθ' όσον η λήψη ενός μόνο κυττάρου από ένα έμβρυο οκτώ κυττάρων μας δίνει γενετικές πληροφορίες. Έτσι, μέσω εξωσωματικής γονιμοποίησης μπορεί να διαγνωστεί η χρωμοσωμική υγεία ενός εμβρύου, το φύλο του, ώστε να μην μεταφερθούν τα θηλυκά ή αρσενικά αν είναι φορείς φυλοσύνδετης νόσου, καθώς και οι χρωμοσωμικές μεταθέσεις.


Αιτίες Ανδρικής Υπογονιμότητας

Οι λόγοι της ανδρικής στειρότητας είναι πολλοί και ποικίλοι. Η πλέον συχνή αιτία ανδρικής υπογονιμότητας είναι ιδιοπαθής, δηλαδή, ενώ όλα φαίνονται φυσιολογικά (ανατομία, ορμόνες, σεξουαλική διάθεση) ο όρχις δεν παράγει φυσιολογικό σπέρμα, αλλά υπογόνιμο. Φυσιολογικό σπέρμα θεωρείται εκείνο με συγκέντρωση σπερματοζωαρίων πάνω από 20 εκατομμύρια ανά ml σπερματικού υγρού, με καλή κινητικότητα, δηλαδή εμπρόσθια επιταχυνόμενη κίνηση, πάνω από 50% των σπερματοζωαρίων και με σπερματοζωάρια φυσιολογικής μορφολογίας πάνω από 14%.

Ένας άλλος συχνός λόγος διαταραχής του σπέρματος είναι η κιρσοκήλη, η συλλογή δηλαδή κιρσωδών φλεβών στο όσχεο. Η ανώμαλη συστροφή αυτών των φλεβών οδηγεί σε επιβλαβή αύξηση της θερμοκρασίας στον όρχι, που μπορεί να είναι καταστρεπτική για τα σπερματοζωάρια (αύξηση της θερμοκρασίας ακόμα και κατά ένα βαθμό στην περιοχή του όσχεου μπορεί να είναι επιβλαβής).

Η ανδρική υπογονιμότητα μπορεί, επίσης, να οφείλεται σε κάποια εμπλοκή κατά μήκος της οδού που ταξιδεύει το σπέρμα. Μια μόλυνση ή τραύμα μπορεί αν προκαλέσει ουλή και να μπλοκάρει την επιδιδυμίδα (όργανο κοντά στον όρχι όπου αποθηκεύεται και ενεργοποιείται το σπέρμα πριν από την εκσπερμάτωση). Επέμβαση κήλης, προηγούμενη βαζεκτομή και κυστική ίνωση μπορεί, επίσης, να μπλοκάρει τα σπερματικά σωληνάρια. Τέλος, ο προστάτης μπορεί να έχει κύστη ή πέτρα που μπλοκάρει το σπέρμα στην είσοδό του στην ουρήθρα κατά την εκσπερμάτωση.

Επαγγελματικοί, περιβαλλοντικοί και ψυχολογικοί παράγοντες, όπως υψηλά επίπεδα άγχους, διαταραχές ύπνου, ναρκωτικά, κάπνισμα, υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, λιπαντικά, τοξίνες, αυξητικές ορμόνες στις τροφές, χημική ή θερμική έκθεση, μακρόχρονη χρήση Jacuzzi ή ζεστών μπάνιων μπορούν επίσης να προκαλέσουν ανδρική στειρότητα.

Στις πιο σοβαρές περιπτώσεις ανδρικής υπογονιμότητας, όπως σε γενετική ανωμαλία (πχ. σύνδρομο Kleinefelter) ή λόγω μη αναγνωρισμένης αιτίας μπορεί να προκληθεί πλήρης απουσία σπερματοζωαρίων κατά την εκσπερμάτωση (αζωοσπερμία). Υπάρχουν δύο λόγοι για τους οποίους δεν ανευρίσκονται σπερματοζωάρια κατά την εκσπερμάτωση. Η Αποφρακτική και η Μη Αποφρακτική Αζωοσπερμία. Η Αποφρακτική Αζωοσπερμία (Obstructive Azoospermia, OA), οφείλεται σε κάποια εμπλοκή στην αναπαραγωγική οδό, δηλαδή, παράγεται σπέρμα στον όρχι, αλλά παγιδεύεται μέσα σε αυτόν. Η Μη Αποφρακτική Αζωοσπερμία (Non Obstructive Azoospermia, NOA), είναι το αποτέλεσμα σοβαρά εμποδιζόμενης ή ανύπαρκτης παραγωγής σπέρματος. Συνήθως αυξημένα επίπεδα FSH και μικρό μέγεθος όρχεων σχετίζονται με Μη Αποφρακτική Αζωοσπερμία.
Λύσεις για την Ανδρική Υπογονιμότητα.

Δεν υπάρχουν πλέον ζευγάρια που δεν μπορούν να κάνουν παιδί. Ακόμα και όταν το πρόβλημα του άνδρα θεωρείται πολύ σοβαρό, σήμερα διάφορες μέθοδοι που εφαρμόζονται στην εξωσωματική γονιμοποίηση μπορούν να δώσουν λύση.

Περίπου το 15% των ζευγαριών που επιχειρούν να κάνουν παιδί αντιμετωπίζουν πρόβλημα. Αν και στο παρελθόν υπήρχε η αντίληψη ότι ευθύνεται η γυναίκα, σήμερα είναι γνωστό ότι περίπου στο ήμισυ των περιπτώσεων το πρόβλημα οφείλεται σε ανδρικό παράγοντα.

Κάθε, λοιπόν, εκτίμηση της υπογονιμότητας ενός ζευγαριού θα πρέπει να περιλαμβάνει και μια ολοκληρωμένη μελέτη του άνδρα. Είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό ότι το πρόβλημα υπογονιμότητας ενός ζευγαριού αφορά το ζευγάρι ως μονάδα και έτσι πρέπει να αντιμετωπίζεται.

Οι άνδρες πολλές φορές εκπλήσσονται όταν μαθαίνουν ότι η υπογονιμότητα τους χτυπάει το ίδιο συχνά όσο χτυπάει και τις γυναίκες, ίσως και συχνότερα μερικές φορές.

Αρκετές φορές η ανδρική υπογονιμότητα μπορεί να μην είναι απλά ένα πρόβλημα στην αναπαραγωγική λειτουργία, αλλά ένα ευρύτερο πρόβλημα υγείας. Για παράδειγμα, ανωμαλίες σε ένα δείγμα σπέρματος μπορεί να είναι τα πρώτα σημάδια για καρκίνο των όρχεων ή σε ορισμένες περιπτώσεις φτωχό ποιοτικά σπέρμα μπορεί αργότερα να οδηγήσει σε δυσλειτουργία οστών και μυϊκής μάζας.



ΤΑ ΒΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΞΩΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗΣ

Α) Πρόκληση Ωοθυλακιορρηξίας:

Σε έναν φυσιολογικό κύκλο ένα μόνο ωοθυλάκιο ωριμάζει και παράγει ένα ωάριο. Όμως για να αυξηθούν οι πιθανότητες επιτυχίας της εξωσωματικής χρειάζονται περισσότερα του ενός ωάρια. Για το λόγο αυτό χορηγούνται φάρμακα που βοηθούν την ωρίμανση όλων των ωοθυλακίων με αποτέλεσμα την παραγωγή περισσότερων ωαρίων.

Συνήθως η αγωγή που θα προκαλέσει την ανάπτυξη των ωοθυλακίων αρχίζει 14 μέρες μετά την πρώτη ένεση που γίνεται την πρώτη μέρα του έμμηνου κύκλου. Η αγωγή είναι καθημερινή χορήγηση γοναδοτροπίνων που δίνουν τροφή στα ωοθυλάκια ώστε να αναπτυχθούν. Η ωρίμανση των ωοθυλακίων παρακολουθείται από τον γιατρό με υπέρηχο και ορμονολογικές εξετάσεις (μέτρηση οιστραδιόλης Ε2 στο αίμα) από την πέμπτη, έβδομη, ένατη και ενδέκατη μέρα της χορήγησης των φαρμάκων. Οι δόσεις των χορηγούμενων φαρμάκων αναπροσαρμόζονται μετά από κάθε υπερηχογραφική και ορμονική εξέταση ώστε να επιτευχθεί το βέλτιστο αποτέλεσμα. Με τον τρόπο αυτό ελέγχεται η ανάπτυξη των ωοθυλακίων, καθορίζεται η χρονική στιγμή της ωοληψίας και αποφεύγεται η ωοθηκική διέγερση.

Τι είναι τα ανάλογα της GnRH

Τα ανάλογα της GnRH μοιάζουν με τη φυσική ορμόνη GnRH (εκλυτική ορμόνη των γοναδοτροπινών) που προέρχεται από τον υποθάλαμο του εγκεφάλου και διεγείρει την υπόφυση ώστε να εκκριθούν οι γοναδοτροπίνες, δηλαδή οι ορμόνες που ελέγχουν την ωοθυλακιορρηξία. Η φυσική GnRH παραμένει στο αίμα δραστική για λίγα λεπτά, ενώ τα ανάλογα διαρκούν πολλές ώρες. Τα ανάλογα διεγείρουν καταρχήν, ενώ αργότερα καταστέλλουν την υπόφυση κατά παράδοξο τρόπο, αλλά πολύ χρήσιμο σε εμάς. Στην εξωσωματική χρησιμοποιούμε και τις δύο δυνατότητες των αναλόγων.

Πώς χορηγούνται τα ανάλογα

- Τα ανάλογα χορηγούνται με ένεση στο λίπος κάτω από το δέρμα.
- Η βελόνα είναι πολύ ψιλή και δεν πονά.
- Η ένεση μπορεί να γίνει σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος.
- Συνήθως τα ανάλογα ξεκινούν την πρώτη ή δεύτερη μέρα του κύκλου.


Πώς δρουν

- Αρχικά τα ανάλογα διεγείρουν την υπόφυση και ως εκ τούτου διεγείρουν και τις ωοθήκες. Μετά από μερικές ημέρες διακόπτουν τη λειτουργία της υπόφυσης. Αυτή η διακοπή είναι ιδιαίτερα ευεργετική, γιατί με τον τρόπο αυτό, η έκκριση της υπόφυσης δεν επεμβαίνει στη διέγερση των ωοθηκών. Η διέγερση των ωοθηκών γίνεται τότε μόνο με τις ενέσεις Gonal-F, Puregon, Altermon, Merional (υποφυσιακές ορμόνες), που ξεκινούν την τρίτη μέρα του κύκλου.
- Τα ανάλογα επίσης βοηθούν να αποφευχθεί η πρώιμη ωρίμανση των ωοθυλακίων.
- χωρίς τον κίνδυνο πρόωρης ωοθυλακιορρηξίας.
- Αφ' ετέρου επιτυγχάνουμε ωρίμανση του ενδομητρίου, ώστε οι πιθανότητες εμφύτευσης του εμβρύου να είναι περισσότερες.


Β) Ωοληψία

Η ωοληψία πραγματοποιείται 34-36 ώρες μετά την χορήγηση της hCG. H hCG συμβάλλει στη ωρίμανση του ωαρίου και στη απελευθέρωσή του από τα έσω τοιχώματα του ωοθυλακίου. Η συλλογή των ωαρίων διενεργείται με τη βοήθεια της βελόνας που κατευθύνεται υπερηχογραφικά από οδηγό που είναι προσαρμοσμένος στην κολπική κεφαλή του υπερηχογράφου. Η όλη διαδικασία ολοκληρώνεται συνήθως σε 10-20 λεπτά, κατά τη διάρκεια των οποίων η ασθενής βρίσκεται σε αναλγησία ή ελαφριά αναισθησία. Τα ωάρια που αναρροφήθηκαν τοποθετούνται σε ειδικά σωληνάκια, αμέσως μεταφέρονται στο εργαστήριο όπου εντοπίζονται, καταμετρώνται και τοποθετούνται σε ειδικό καλλιεργητικό υγρό του οποίου η θερμοκρασία και η χημική σύνθεση μοιάζει με το περιβάλλον μέσα στο σώμα. Κατόπιν, τα ωάρια τοποθετούνται στον επωαστή για να ωριμάσουν έως τη στιγμή που θα γονιμοποιηθούν.

Την ημέρα της ωοληψίας, ο σύζυγος δίνει το σπέρμα σε ειδικό αποστειρωμένο δοχείο. Ενδείκνυται τρεις έως επτά ημέρες αποχή πριν τη λήψη του. Το σπέρμα αξιολογείται ως προς την πυκνότητα και την κινητικότητα του και προετοιμάζεται για την γονιμοποίηση.

Γ) Γονιμοποίηση

Τα ωάρια που συλλέχθηκαν καθαρίζονται από τα περιβάλλοντα κύτταρα και κρίνεται η ποιότητά τους λίγη ώρα πριν τη γονιμοποίηση. Η γονιμοποίηση μπορεί να γίνει με δύο κυρίως τρόπους, την κλασική γονιμοποίηση (IVF) και την μικρογονιμοποίηση (ICSI). Κατά την κλασική γονιμοποίηση κατάλληλη συγκέντρωση σπέρματος αναμειγνύεται με τα ωάρια και μεταφέρονται στον επωαστή για γονιμοποίηση. Κατά την μικρογονιμοποίηση ένα και μόνο σπερματοζωάριο, το πιο μορφολογικά και κινητικά άριστο, επιλέγεται και ενίεται με πολύ λεπτή βελόνα κατευθείαν εντός του ωαρίου. Αυτά τα ωάρια μεταφέρονται στον επωαστή όπου και παραμένουν μέχρι την επόμενη μέρα όπου θα ελεγχθεί εάν γονιμοποιήθηκαν. Η επιλογή IVF ή ICSI εξαρτάται κυρίως από τη ποιότητα του σπέρματος. Σε άνδρες με φτωχό σπέρμα που δεν έχουν τη δυνατότητα να βοηθηθούν αποτελεσματικά με τη μέθοδο της απλής, κλασικής εξωσωματικής γονιμοποίησης, διενεργείται μικρογονιμοποίηση.


Δ) Έλεγχος Γονιμοποίησης & Εμβυϊκή Ανάπτυξη

Την επόμενη μέρα της ωοληψίας (DAY 1), ελέγχονται τα ωάρια μικροσκοπικά αν γονιμοποιήθηκαν. Η επιτυχής γονιμοποίηση υποδηλώνεται με τη παρουσία δύο προπυρήνων, έναν μητρικής και έναν πατρικής προέλευσης, εντός του ωαρίου. Τα γονιμοποιημένα ωάρια επιστρέφονται στον επωαστή σε διαφορετικό καλλιεργητικό υλικό και οι ασθενείς ενημερώνονται.

Το επόμενο βήμα της ανάπτυξης των εμβρύων είναι η διαίρεσή τους σε κύτταρα που λέγονται βλαστομερίδια, Τα έμβρυα αξιολογούνται καθημερινά όσον αφορά τον αριθμό, το μέγεθος, το σχήμα των βλαστομεριδίων, την ύπαρξη ή όχι θραυσμάτων.

Την δεύτερη (DAY 2) και τρίτη μέρα (DAY 3) μετά τη ωοληψία αποτελούνται συνήθως από 4 και 8 βλαστομερίδια αντίστοιχα. Τα έμβρυα συνήθως μεταφέρονται την δεύτερη ή τρίτη μέρα. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις όπου η καλλιέργεια των εμβρύων παρατείνεται έως την πέμπτη μέρα μετά την ωοληψία, που μετά από πολλές διαιρέσεις και άλλες αλλαγές, τα έμβρυα έχουν πάρει τη μορφή βλαστοκύστης.


Ε) Εμβρυομεταφορά

Η διαδικασία της εμβρυομεταφοράς είναι πολύ απλή και ανώδυνη και γίνεται χωρίς αναλγησία ή αναισθησία. Ο αριθμός των εμβρύων που θα μεταφερθούν εξαρτάται πρώτα από όλα από την ποιότητά τους και δευτερευόντως από την επιθυμία ή όχι μιας πολύδυμης κύησης.

Ο μέγιστος αριθμός εμβρύων που επιτρέπεται να μεταφερθούν είναι 3 στις γυναίκες μέχρι 39 ετών και 4 στις γυναίκες από 40 ετών και πάνω.

Τα έμβρυα, μαζί με λίγο από το καλλιεργητικό τους υλικό, αναρροφούνται εντός ενός μαλακού καθετήρα εμβρυομεταφοράς που στη συνέχεια διαπερνά τον τράχηλο και με υπερηχογραφική καθοδήγηση τα έμβρυα τοποθετούνται στο ενδομήτριο κοντά στον πυθμένα της μήτρας.

Ο καθετήρας μετά αφαιρείται και ελέγχεται για να επιβεβαιωθεί ότι όλα τα έμβρυα έχουν μεταφερθεί στη μήτρα. Η γυναίκα παραμένει συνήθως ξαπλωμένη για μια ώρα και στη συνέχεια μπορεί να επιστρέψει στο σπίτι της.

Η γυναίκα μετά την εμβρυομεταφορά συνεχίζει την αγωγή της με προγεστερόνη (Utrogestan ή Crinone) καθημερινά μέχρι και την ημέρα που θα υποβληθεί σε εξέταση κυήσεως στο αίμα. Το τεστ γίνεται 14 μέρες μετά την ωοληψία. Εάν είναι θετικό, ακολουθεί και υπερηχογράφημα για να επιβεβαιωθεί η ύπαρξη σάκου ή σάκων κυήσεως και κατόπιν καρδιακών παλμών του εμβρύου.

ΚΡΥΟΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΕΜΒΡΥΩΝ

Το πρώτο παιδί που γεννήθηκε από κρυοδιατηρημένο έμβρυο εξωσωματικής γονιμοποίησης είναι 25 ετών. Η κρυοδιατήρηση ανθρώπινων εμβρύων είναι πλέον καθημερινότητα.

Ήταν το 1983, όταν στη Μελβούρνη της Αυστραλίας γεννήθηκε το πρώτο παιδί από κρυοδιατηρημένο έμβρυο εξωσωματικής γονιμοποίησης. Το γονιμοποιημένο ωάριο κρυοδιατηρήθηκε και μετά την απόψυξή του εγκαταστάθηκε στη μήτρα της γυναίκας δίνοντας ζωή σε ένα υγιές παιδί. Έκτοτε, μόνο στην Αυστραλία έχουν γεννηθεί περισσότερα από 10.000 παιδιά από κρυοδιατηρημένα έμβρυα.

Γιατί όμως έχει καθιερωθεί παγκοσμίως η κρυοδιατήρηση στην εξωσωματική γονιμοποίηση; Είναι γνωστό ότι η εμβρυομεταφορά έχει ορισμένες πιθανότητες επιτυχίας, που εξαρτώνται κυρίως από την ηλικία της γυναίκας. Αν λοιπόν από ένα συγκεκριμένο κύκλο επιτύχουμε περισσότερες εμβρυομεταφορές, τότε οι πιθανότητες να μείνει έγκυος η γυναίκα αυτή, αυξάνονται κάθετα. Ο λαός μας το λέει επιγραμματικά με την παροιμία "ο επιμένων νικά".

Πότε;

Τα έμβρυα κρυοδιατηρούνται από την πρώτη έως και την πέμπτη μέρα μετά την ωοληψία. Στη χώρα μας τα περισσότερα έμβρυα κρυοδιατηρούνται την τρίτη μέρα της ζωής τους στη φάση των 6-8 κυττάρων. Είναι όμως δόκιμο να γίνει κρυοσυντήρηση την 1η μέρα δημιουργίας των εμβρύων, δηλαδή στο στάδιο του ζυγώτη ή ακόμη και την 5η μέρα της ζωής του, στο στάδιο της βλαστοκύστης. Η κατάψυξη των βλαστοκύστεων αρχικά δεν ήταν και πολύ επιτυχημένη, αλλά σήμερα οι τεχνικές έχουν βελτιωθεί πολύ.

Πώς;

Συνήθως η κρυοδιατήρηση αφορά στα υπεράριθμα γονιμοποιημένα ωάρια (έμβρυα) ενός φρέσκου κύκλου εξωσωματικής γονιμοποίησης που θα πέθαιναν αν δεν μεταφέρονταν στη μήτρα της γυναίκας. Τόσο η κρυοδιατήρηση, όσο και η απόψυξη δεν απαιτούν χειρουργείο, αλλά γίνονται στο εργαστήριο εμβρυολογίας, μέσω ειδικών συσκευών υγρού αζώτου όπου ο ψεκασμός των φιαλιδίων που περιέχουν τα έμβρυα, προκαλεί πτώση της θερμοκρασίας βαθμιδωτά μέχρι τους -196°C. Σε αυτή τη θερμοκρασία ο βιολογικός χρόνος σταματά και τα έμβρυα διατηρούνται για μεγάλο χρονικό διάστημα άθικτα.

Η όλη διαδικασία της βαθμιδωτής ψύξης απαιτεί 3-4 ώρες, αφού έχει προηγηθεί εμβάπτιση των εμβρύων σε διαλύματα με άλατα, που σκοπό έχουν να προστατεύσουν τα κύτταρα των εμβρύων από την καταστροφή που προκαλεί ο ενδοκυττάριος σχηματισμός πάγου, τόσο κατά την κατάψυξη όσο και κατά την απόψυξη.

Η διαδικασία της κρυοδιατήρησης βρίσκει το έμβρυο σε ειδικό φιαλίδιο που φέρει ανεξίτηλα το όνομά του, την ημερομηνία της κρυοδιατήρησης και άλλα στοιχεία.

Απόψυξη και Εμβρυομεταφορά:

Όταν το ζευγάρι αποφασίσει ότι είναι έτοιμο για την εμβρυομεταφορά των κρυοδιατηρημένων εμβρύων, τότε συνήθως δημιουργείται ένας τεχνητός κύκλος στη γυναίκα, για να ετοιμαστεί η μήτρα για την εμβρυομεταφορά. Ο τεχνητός κύκλος περιλαμβάνει φάρμακα που χορηγούνται από το στόμα, γεγονός που καθιστά την όλη διαδικασία πολύ εύκολη για το ζευγάρι.

Η παρακολούθηση της ωρίμανσης της μήτρας γίνεται υπερηχογραφικά και η εμβρυομεταφορά γίνεται με τον κλασικό τρόπο.

Η διαδικασία της επαναφοράς των εμβρύων στη θερμοκρασία ανθρώπινου σώματος, διαρκεί περίπου 2 ώρες και περιλαμβάνει τη θέρμανση και την ενυδάτωση των εμβρύων. Παράλληλα με την ενυδάτωση επιτυγχάνεται η απομάκρυνση του κρυοπροστατευτικού υλικού από τα κύτταρα των εμβρύων μέσω εμβάπτισης τους σε ειδικά διαλύματα αλάτων. Η επαναδραστηριοποίηση του μεταβολισμού των εμβρύων αναδεικνύεται από το γεγονός ότι διαιρούνται μέχρι να τοποθετηθούν στο σώμα της γυναίκας. Λόγω του stress της κρυοδιατήρησης και επαναθέρμανσης, είναι δυνατόν κάποια κύτταρα να μην επιβιώσουν, αλλά το έμβρυο να είναι βιώσιμο και υγιές.

Είναι επίσης δυνατόν ένα ολόκληρο έμβρυο να καταστραφεί. Τα ποσοστά κυήσεων από έμβρυα που έχουν κρυοδιατηρηθεί είναι χαμηλότερα από ότι με τα φρέσκα έμβρυα. Ένα έμβρυο γενικά λέμε ότι επιβίωσε όταν το 50% των κυττάρων του είναι άθικτα μετά την απόψυξη.

Όταν σε ένα έμβρυο το 100% των κυττάρων επιβιώσει άθικτο, τότε έχει ίδια συμπεριφορά στην πιθανότητα επιτυχίας όσο ένα φρέσκο έμβρυο. Γενικώς επιβιώνει της απόψυξης το 60-70% των εμβρύων, ενώ το 30-35% αυτών είναι άθικτα από την κρυοδιατήρηση.

Η νομική πλευρά:

Η κρυοδιατήρηση εμβρύων συμφωνείται με το ζευγάρι για ένα χρονικό διάστημα που δεν ξεπερνά τα 5 έτη. Ο νόμος που ψηφίστηκε στη Βουλή των Ελλήνων στις 18 Ιανουαρίου 2005 ορίζει ότι ζυγώτες και γονιμοποιημένα ωάρια μπορούν αν κρυοδιατηρηθούν για 5 έτη, με δυνατότητα παράτασης για άλλα 5 έτη.

Μετά την πάροδο της παραπάνω προθεσμίας, οι ζυγώτες και τα γονιμοποιημένα ωάρια που δεν έχουν χρησιμοποιηθεί, είτε διατίθενται για ερευνητικούς σκοπούς, είτε καταστρέφονται με απόφαση της Αρχής. Η κρυοδιατήρηση ζυγωτών και γονιμοποιημένων ωαρίων πραγματοποιείται κατόπιν έγγραφης συναίνεσης των προσώπων που τα καταθέτουν, σύμφωνα με το άρθρο 1456 Α.Κ.

Η συναίνεση επιτρέπεται από την ηλικία των δεκαπέντε ετών και άνω. Ο ελληνικός νόμος ορίζει ότι αν υπάρχουν επαρκή σε αριθμό και ποιότητα έμβρυα, το ζευγάρι δεν πρέπει να υποβάλλεται σε νέο κύκλο εξωσωματικής γονιμοποίησης πριν χρησιμοποιήσει τα κρυοσυντηρημένα έμβρυα.

Θα τελειώσουμε με ένα ευχάριστο μήνυμα για τα ζευγάρια που υποβάλλονται σε εξωσωματική γονιμοποίηση. Οι μέχρι σήμερα μελέτες, έχουν δείξει ότι τα παιδιά που γεννιούνται από κρυοδιατηρημένα έμβρυα είναι απολύτως και εξίσου υγιή με τα παιδιά του γενικού πληθυσμού που γεννιούνται παραδοσιακά. Η κρυοδιατήρηση είναι ένα καλό εργαλείο στην προσπάθειά μας να δώσουμε το πολυπόθητο παιδί στο άτεκνο ζευγάρι, και θα πρέπει να το πιστεύουμε και να το χρησιμοποιούμε.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΝΔΡΙΚΗΣ ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΥΠΟΒΟΗΘΟΥΜΕΝΗ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ

Όταν το σπέρμα που παράγεται κατά την εκσπερμάτωση είναι σε πολύ χαμηλούς αριθμούς (χαμηλή συγκέντρωση σπερματοζωαρίων, κάτω από 20 εκ/ml και φτωχή κινητικότητα, κάτω από 50% καλώς κινούμενα σπερματοζωάρια), η εξωσωματική γονιμοποίηση, μέσω της τεχνικής που ονομάζεται ενδοκυτταροπλασματική σπερματέγχυση ή απλώς μικρογονιμοποίηση (Intracytoplasmic Sperm Injection, ICSI) μπορεί να δώσει τη λύση στην υπογονιμότητα αυτών των ανδρών. Με αυτή την τεχνική ένα μόνο σπερματοζωάριο ενίεται με πολύ λεπτή βελόνα στο εσωτερικό του ωαρίου. Έτσι αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά το πρόβλημα της χαμηλής συγκέντρωσης και κινητικότητας των σπερματοζωαρίων.

Στην περίπτωση της αζωοσπερμίας, δηλαδή της παντελούς απουσίας σπερματοζωαρίων κατά την εκσπερμάτωση, τα πράγματα είναι λίγο πιο πολύπλοκα. Αζωοσπερμία βρίσκεται στο 10% των περιπτώσεων ανδρικής υπογονιμότητας.

Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του '90 η δωρεά σπέρματος ήταν η μόνη λύση για τους αζωοσπερμικούς άνδρες.

Σήμερα μπορεί να ληφθεί σπέρμα απευθείας από τον όρχι και στη συνέχεια να εφαρμοστεί ICSI προκειμένου να γονιμοποιηθούν τα ωάρια της συζύγου.

Εφαρμόζεται ICSI γιατί τα σπερματοζωάρια που λαμβάνονται κατά αυτό τον τρόπο είναι συνήθως λίγα σε αριθμό και είναι ακίνητα ή σχεδόν ακίνητα.

Τέσσερις διαφορετικές τεχνικές εφαρμόζονται για τη συλλογή σπέρματος και καθεμία έχει διαφορετικό όνομα και ακρωνύμιο. Κάθε διαδικασία έχει μειονεκτήματα και πλεονεκτήματα και δεν είναι όλες κατάλληλες για κάθε περίπτωση. Οι τεχνικές αυτές είναι οι ακόλουθες:

• MESA (Microsurgical Epididymal Sperm Aspiration)

Μικροχειρουργική αναρρόφηση σπέρματος από την επιδιδυμίδα. Ενδείκνυται στις περιπτώσεις ανδρών που παρουσιάζουν απόφραξη των εκφορητικών πόρων (σωληναρίων) που οδηγούν το σπέρμα από τον όρχι στο πέος. Η επιδιδυμίδα απομονώνεται με μια μικρή τομή ενός εκατοστού του μέτρου στην επιδερμίδα του όρχι. Χρησιμοποιείται ένα χειρουργικό μικροσκόπιο, όπου εξετάζονται τα πολύ μικρά σωληνάρια της επιδιδυμίδας. Ανοίγεται ένα σωληνάριο και το περιεχόμενο συλλέγεται και ελέγχεται ως προς την παρουσία και την ποιότητα σπέρματος στο μικροσκόπιο. Το υλικό μεταφέρεται στο εργαστήριο όπου επεξεργάζεται και αν υπάρχει αρκετό υλικό, καταψύχεται. Είναι σημαντικό να καταψυχθεί το επιπλέον σπέρμα, γιατί συχνά επιχειρείται και δεύτερη προσπάθεια εξωσωματικής γονιμοποίησης.

• PESA (Percutaneous Epididymal Sperm Aspiration)

Η χωρίς μικροχειρουργική, αλλά με διαδερμική βελόνα, αναρρόφηση σπέρματος από την επιδιδυμίδα. Μια βελόνα τοποθετείται μέσα στην επιδιδυμίδα με την ελπίδα ότι σπέρμα θα βρεθεί και θα αναρροφηθεί. Με αυτή την τεχνική λίγο σπέρμα συλλέγεται και σπάνια αρκεί και για κατάψυξη. Σπάνια συνίσταται γιατί έχει χαμηλά αποτελέσματα επιτυχίας και υψηλότερο ποσοστό επιπλοκών.

• TESE (Testicular Sperm Extraction)

Η συλλογή ορχικού ιστού είναι μια ανοιχτή διαδικασία που μπορεί να προκληθεί και με τοπική αναισθησία και ελαχιστοποιεί τις πιθανές επιπλοκές. Απομονώνεται ένα μικρό τεμάχιο ιστού μέσω μιας τομής του δέρματος μικρής ίντσας. Ο ιστός τοποθετείται σε ειδικό καλλιεργητικό υλικό και τεμαχίζεται σε μικρότερα κομμάτια. Σπερματοζωάρια απελευθερώνονται από τα σπερματικά σωληνάρια, όπου παράγονται, και έπειτα απομονώνονται από τον περιβάλλοντα ορχικό ιστό. Πρόκειται για μια τεχνική που δίνει αρκετά καλή ποιότητα και ποσότητα σπέρματος, που μπορεί να καταψυχθεί και να φυλαχτεί για μελλοντική χρήση. Είναι μια τεχνική που χρησιμοποιείται σε άνδρες με Αποφρακτική (ΟΑ), αλλά και Μη Αποφρακτική Αζωοσπερμία (ΝΟΑ).

• TESA (Testicular Sperm Aspiration)

Η ορχική αναρρόφηση σπέρματος πραγματοποιείται με μια λεπτή βελόνα βιοψίας, με την οποία τρυπιέται ο όρχις και αναρροφάται σπέρμα. Η τεχνική είναι πιθανό να δώσει σπέρμα, αλλά η ποσότητα τις περισσότερες φορές είναι χαμηλή και δεν αρκεί για κατάψυξη. Οι πιθανότητες επιπλοκών, όπως η δημιουργία αιματώματος, είναι υψηλότερες από ότι με την μέθοδο TESE.

Σπέρμα σπάνια ανευρίσκεται στην επιδιδυμίδα σε άνδρες με Μη Αποφρακτική Αζωοσπερμία, οπότε οι τεχνικές MESA και PESA δεν ενδείκνυνται για συλλογή σπέρματος από αυτούς τους άνδρες. Η τεχνική TESE είναι η καλύτερη μέθοδος που προτείνεται σε αυτές τις περιπτώσεις. Οι τεχνικές της λήψης σπέρματος από τον όρχι έχουν πλέον γίνει καθημερινότητα και έχουν δώσει λύση σε πολλά άτεκνα ζευγάρια.

Είμαστε πλέον στην εποχή όπου ο γιατρός που δεν έβρισκε σπερματοζωάρια στο σπερμοδιάγραμμα δεν είναι στη δυσχερή θέση να ενημερώσει το ζευγάρι ότι δεν μπορεί να κάνει παιδί, αλλά το παραπέμπει σε κλινικές υπογονιμότητας όπου η λύση τους περιμένει.


ΠΡΟΕΜΦΥΤΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Ιστορία

Η προεμφυτευτική διάγνωση, είναι μια τεχνική η οποία μπορεί να εντοπίσει γενετικές ανωμαλίες, γονιδιακές ή χρωμοσωμικές, σε έμβρυα πριν από την εμφύτευσή τους, συνεπώς προ εμφύτευσης και κύησης.

Η πρώτη προεμφυτευτική διάγνωση αναφέρθηκε το 1990 από τους Handyside και συνεργάτες, οι οποίοι χρησιμοποίησαν την τεχνική αυτή για φυλοκαθορισμό εμβρύων. Ο φυλοκαθορισμός έγινε προκειμένου να επιλεγούν για εμβρυομεταφορά μόνο θηλυκά έμβρυα, μια και οι γονείς ήταν φορείς φυλοσύνδετης ασθένειας που μεταφερόταν μόνο στα αρσενικά παιδιά.

Από τότε η τεχνική έχει εφαρμοστεί για μια ευρεία γκάμα γενετικών ασθενειών (μεσογειακή αναιμία, κυστική ίνωση, μυϊκή δυστροφία, σύνδρομο Down, Kleinefelter, κά) και ο αριθμός των υγιών παιδιών που έχουν γεννηθεί μετά την εφαρμογή της, ξεπερνά τα 1000. Ο αριθμός αυτός, αποτελεί μαρτυρία για την ακρίβεια και την ασφάλεια της μεθόδου, που έχει αρχίσει να προσφέρεται από πολλά κέντρα εξωσωματικής του κόσμου.

Τεχνική

Η προεμφυτευτική διάγνωση συνδέεται με τα κέντρα εξωσωματικής γονιμοποίησης, διότι γίνεται πάντα σε συνδυασμό με κύκλο εξωσωματικής γονιμοποίησης. Τα έμβρυα πρέπει να σχηματιστούν in vitro (εκτός σώματος, εντός εργαστηρίου), ώστε να μπορούν να ελεγχθούν. Οι γυναίκες ακολουθούν θεραπεία πρόκλησης ωορρηξίας, την κατάλληλη στιγμή συλλέγονται τα ωάρια (ωοληψία) και ακολουθεί η παρακάτω σειρά διαδικασιών: γονιμοποίηση, προεμφυτευτική διάγνωση στα γονιμοποιημένα έμβρυα, εμβρυομεταφορά των υγιών εμβρύων.

Προκειμένου να ελεγχθεί εάν το έμβρυο είναι φορέας κάποιας γονιδιακής ασθένειας ή ανευπλοειδίας (μικρότερο ή μεγαλύτερο από το φυσιολογικό αριθμό χρωμοσωμάτων), 1 ή 2 κύτταρα απομακρύνονται από αυτό, διαδικασία γνωστή ως βιοψία βλαστομεριδίου.

Η βιοψία πραγματοποιείται συνήθως την τρίτη μέρα μετά την ωοληψία-γονιμοποίηση, όπου το έμβρυο βρίσκεται στο στάδιο των 8 κυττάρων. Η βιοψία μπορεί να γίνει και σε πρωϊμότερο στάδιο (βιοψία πολικού σωματίου), αλλά και σε κατοπινότερο στάδιο (βιοψία βλαστοκύστης). Για να γίνει η βιοψία, δηλαδή η απομάκρυνση των κυττάρων, πρέπει να ανοιχτεί μια μικρή τρύπα στο εξωτερικό περίβλημα του εμβρύου (στην διάφανη ζώνη, zona pellucida). Η διάνοιξη μπορεί να γίνει με τρεις τρόπους : είτε μηχανικά, είτε με χρήση διαλύματος οξέος, είτε με χρήση laser. Στη συνέχεια τα κύτταρα μονιμοποιούνται και ακολουθούν διαγνωστικά tests.

Υπάρχουν 2 ειδών διαγνωστικές τεχνικές, ανάλογα με το τι είδους γενετική ανωμαλία θέλουμε να διαγνωστεί. Η μια είναι η λεγόμενη PCR τεχνική (αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης) και η άλλη είναι η FISH (in situ φθορίζων υβριδισμός).

Η πρώτη εντοπίζει λάθη γενετικές ανωμαλίες σε συγκεκριμένο γονίδιο (πχ. γονίδιο β-θαλασσαιμίας), ενώ η δεύτερη εντοπίζει λάθη στον αριθμό ή στη μορφή των χρωμοσωμάτων. Αμέσως μετά τη διάγνωση, τα υγιή μόνο έμβρυα, που έχουν επιβιώσει και προχωρήσει αναπτυξιακά, μετά την βιοψία μεταφέρονται στη μήτρα.

Η προεμφυτευτική διάγνωση είναι μια τεχνική που δεν εφαρμόζεται μόνο σε ζευγάρια υπογόνιμα που ακολουθούν κύκλο εξωσωματικής λόγω υπογονιμότητας. Εφαρμόζεται ακόμα και σε γόνιμα ζευγάρια, που μπορούν μεν να συλλάβουν αυτόματα, αλλά που εμφανίζουν υψηλό κίνδυνο μετάδοσης κάποιας γενετικής ασθένειας στα έμβρυα τους (πχ. μεσογειακή αναιμία).

Άλλα ζευγάρια που μπορούν να επωφεληθούν της μεθόδου είναι εκείνα με επαναλαμβανόμενες αποτυχίες εμφύτευσης ή επαναλαμβανόμενες αποβολές. Επίσης, όσο μεγαλύτερη είναι η ηλικία της γυναίκας που προσπαθεί να τεκνοποιήσει, τόσο πιο πιθανό είναι να εμφανιστούν γενετικές ανωμαλίες στο έμβρυο. Επομένως, η προεμφυτευτική διάγνωση, βρίσκει εφαρμογή και σε γυναίκες μεγάλης ηλικίας.

Γενικά, μπορεί να λειτουργήσει στα χέρια των ειδικών ως ένα ακόμα εργαλείο στην προσπάθεια επιλογής του "καλύτερου και δυνατότερου" εμβρύου.

Με την προεμφυτευτική διάγνωση λοιπόν, μόνο τα υγιή και με το καλύτερο αναπτυξιακό δυναμικό έμβρυα επιλέγονται, μεταφέρονται και τελικά εμφυτεύονται. Με τον τρόπο αυτό, αποφεύγονται οι διακοπές της κύησης σε κατοπινό στάδιο, μειώνεται το άγχος για το αν το έμβρυο είναι υγιές ή όχι και το ζευγάρι μπορεί να αφοσιωθεί στην εγκυμοσύνη εξαρχής. Η προεμφυτευτική διάγνωση έχει ήδη βοηθήσει εκατοντάδες ζευγάρια με υψηλό κίνδυνο να έχουν έμβρυα-φορείς γενετικών ανωμαλιών, να φέρουν στον κόσμο υγιέστατα παιδιά.

Τι επιφυλάσσει το μέλλον

Το πρόβλημα υπογονιμότητας εντείνουν οι πρώιμες σεξουαλικές σχέσεις, χωρίς προφύλαξη, που έχουν οδηγήσει σε σημαντική αύξηση της συχνότητας εμφάνισης σεξουαλικά μεταδιδόμενων νοσημάτων, όπως τα χλαμύδια και η γονόρροια, που μπορούν να προκαλέσουν καταστροφή των σαλπίγγων και κατ' επέκταση και της γονιμότητας.

Όλα αυτά, σε συνδυασμό με τη νοοτροπία της σύγχρονης δυτικής κοινωνίας που μεταθέτει την εγκυμοσύνη των γυναικών σε μεγαλύτερη ηλικία από παλιότερα, όταν το αποκορύφωμα της γονιμότητας έχει ανεπιστρεπτί περάσει, καθιστούν την εξωσωματικής γονιμοποίηση όλο και περισσότερο απαραίτητη. Οι τεχνικές και μέθοδοι υποβοηθούμενης αναπαραγωγής συνεχώς εξελίσσονται και το μέλλον επιφυλάσσει λύσεις ακόμα και σε περιπτώσεις ζευγαριών που σήμερα αναγκάζονται μα καταφύγουν σε επιλογές όπως η δωρεά ωαρίων και σπερματοζωαρίων.
In vitro ωρίμανση ανώριμων γαμετών

Σε συνδυασμό με την κατάψυξη ωαρίων σε ερευνητικό και εξελικτικό στάδιο βρίσκεται μια ακόμα μέθοδος υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, η ωρίμανση στο εργαστήριο, δηλαδή in vitro, ανώριμων γαμετών (ωαρίων και σπερματοζωαρίων). Με αυτή τη μέθοδο ήδη είναι δυνατόν , αλλά στο μέλλον σίγουρα με μεγαλύτερη ασφάλεια και επιτυχία, να ωριμάσουν εκτός σώματος γαμέτες και στη συνέχεια να χρησιμοποιηθούν στο πλαίσιο της εξωσωματικής γονιμοποίησης για δημιουργία εμβρύων και επίτευξη εγκυμοσύνης.

Όσον αφορά τις γυναίκες, η μέθοδος ενδείκνυται στην περίπτωση των πολυκυστικών ωοθηκών, όπου η χορήγηση ορμονών για ωρίμανση περισσοτέρων του ενός ωαρίου, συνδέεται με υψηλό ρίσκο εκδήλωσης υπερδιέγερσης των ωοθηκών. Με αυτή τη μέθοδο θα είναι δυνατόν να απομονωθεί ωοθηκικός ιστός και χωρίς χορήγηση φαρμάκων στη γυναίκα, αλλά ωριμάζοντας στο εργαστήριο τα ωάρια που έχουν ληφθεί, να πραγματοποιηθεί εξωσωματική γονιμοποίηση σε αρκετά ώριμα ωάρια.

Η μέθοδος εφαρμόζεται και σε γυναίκες που για ιατρικούς λόγους, πρέπει να αφαιρέσουν τις ωοθήκες τους ή να τεθούν σε χημειοθεραπεία που πιθανά θα τις καταστρέψει. Αυτές οι γυναίκες, με την in vitro ωρίμανση των ωαρίων θα μπορούν να καταψύξουν τον ωοθηκικό τους ιστό και να ωριμάσουν και χρησιμοποιήσουν τα ωάρια τους όταν το επιθυμούν.

Επίσης, γυναίκες που έχουν μπει σε πρόγραμμα εξωσωματικής γονιμοποίησης με τη μέθοδο της in vitro ωρίμανσης, μπορούν να ωριμάσουν και όσα ανώριμα ωάρια έχουν βρεθεί και κατά την ωοληψία, αυξάνοντας έτσι τον αριθμό των εμβρύων και κατ' επέκταση και την πιθανότητα εγκυμοσύνης.

Όσον αφορά στους άνδρες, η μέθοδος της in vitro ωρίμανσης των γαμετών μπορεί να δώσει λύση σε όσους δεν έχουν καθόλου σπερματοζωάρια κατά την εκσπερμάτωση, αλλά ούτε και στον ορχικό ιστό που έχει ληφθεί ύστερα από επέμβαση στον όρχι.

Οι άνδρες αυτοί πάσχουν συνήθως από Μη Αποφρακτική Αζωοσπερμία. Σε αυτές τις περιπτώσεις είναι δυνατόν να ληφθεί ορχικός ιστός, ο οποίος καλλιεργείται στο εργαστήριο και διαφοροποιούνται τα πρόδρομα σπερματοκύτταρα που βρίσκονται εκεί προς δημιουργία ώριμων σπερματοζωαρίων. Με τη βοήθεια αυτής της μεθόδου θα μπορούν άνδρες που παλιότερα αποκτούσαν παιδί μόνο με σπέρμα δότη, να αποκτήσουν με το δικό τους σπέρμα.

Κατάψυξη ωαρίων

Μια σημαντική εξέλιξη στην εξωσωματική γονιμοποίηση είναι η κατάψυξη των ωαρίων.

Σήμερα η μέθοδος εφαρμόζεται αλλά είναι ακόμα σε πειραματικό στάδιο, η πρόοδος όμως της επιστήμης σίγουρα σε μικρό χρονικό διάστημα θα θέσει και την κατάψυξη ωαρίων στην καθημερινή ρουτίνα ενός εργαστηρίου εξωσωματικής γονιμοποίησης.

Πρόκειται για μια μέθοδο που μπορεί να βοηθήσει πολλές γυναίκες, οι οποίες για διάφορους λόγους δεν μπορούν να κάνουν παιδί τη δεδομένη χρονική στιγμή.

Ένας από τους σημαντικότερους λόγους είναι ο ιατρικός, γυναίκες που χρειάζεται για παράδειγμα να τεθούν σε χημειοθεραπεία, γεγονός που πιθανά να καταστρέψει τις ωοθήκες τους και κατ' επέκταση και τη γονιμότητά τους, θα μπορούν στο μέλλον να καταψύξουν τα ωάρια τους με ασφάλεια και όταν επιθυμούν να τα αποψύξουν, να τα γονιμοποιήσουν με τη βοήθεια της εξωσωματικής και να τα μεταφέρουν στη μήτρα τους προκειμένου να αποκτήσουν παιδί.

Η κατάψυξη ωαρίων μπορεί να δώσει λύσεις και σε γυναίκες που λόγω επαγγελματικών και κοινωνικών υποχρεώσεων ή άλλων προσωπικών προβλημάτων, κινδυνεύουν να περάσουν το ηλικιακό όριο της γονιμότητας τους χωρίς να έχουν αποκτήσει παιδί.

Βλαστικά κύτταρα

Μια σημαντική πρόοδος της επιστήμης είναι η χρησιμοποίηση των βλαστικών κυττάρων. Τα βλαστικά κύτταρα είναι αδιαφοροποίητα κύτταρα που δυνητικά μπορούν με την κατάλληλη καλλιέργεια να δώσουν οποιοδήποτε τύπο κυττάρου (μυϊκό, νευρικό, καρδιάς, ήπατος, αίματος, κτλ.). Τα κύτταρα αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν για θεραπεία διαφόρων ασθενειών όπως, λευχαιμίας, μεσογειακής αναιμίας, καρδιοπαθειών, ηπατικών δυσλειτουργιών, κτλ.

Τα βλαστικά κύτταρα είναι τα πρώτα κύτταρα του εμβρύου. Στην εξωσωματική γονιμοποίηση το ωάριο που έχει γονιμοποιηθεί, την πέμπτη ημέρα μετά την γονιμοποίησή του, έχει διαιρεθεί και έχει δώσει έναν σχηματισμό που ονομάζεται βλαστοκύστη. Η βλαστοκύστη αποτελείται από κύτταρα στην περιφέρεια που θα δώσουν τον πλακούντα και τον αμνιακό σάκο και κύτταρα στο εσωτερικό που θα δώσουν το έμβρυο, αυτά τα κύτταρα είναι τα βλαστικά κύτταρα.

Τα βλαστικά κύτταρα μπορούμε να τα πάρουμε, με καταστροφή όμως της βλαστοκύστης και να τα καλλιεργήσουμε, προκειμένου να πάρουμε μια ποικιλία κυττάρων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε διάφορες ασθένειες, από τις οποίες πάσχουν παιδιά του ίδιου συνήθως ζευγαριού, καθώς έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να είναι ιστοσυμβατά.

Η όλη τεχνογνωσία των βλαστοκυττάρων βρίσκεται σε πυρετώδη εξέλιξη σήμερα και σίγουρα στο μέλλον θα δώσει λύση σε πολλά προβλήματα, όχι μόνο ασθενειών, αλλά και υπογονιμότητας, καθώς από βλαστικά κύτταρα θα μπορούμε να παίρνουμε και γαμέτες (ωάρια ή σπερματοζωάρια). Βέβαια, στην περίπτωση των βλαστοκυττάρων, παραμένει πάντα το μεγάλο ηθικό ζήτημα της καταστροφής του εμβρύου, προκειμένου να πάρουμε τα βλαστικά κύτταρα και να τα καλλιεργήσουμε. Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι τα βλαστικά κύτταρα βρίσκονται και στο ενήλικο άτομο, αλλά και στον πλακούντα και ομφαλικό αίμα. Πολλοί άλλωστε ήδη καταψύχουν το αίμα ομφάλιου λώρου και τον πλακούντα κατά τη γέννηση του παιδιού τους για ενδεχόμενη ανάγκη χρήσης των βλαστικών κυττάρων του παιδιού τους στο μέλλον.

Το μειονέκτημα όμως αυτού του τύπου βλαστικών κυττάρων, είναι ότι είναι και λίγα σε αριθμό και δύσκολα απομονώνονται και έχουν περιορισμένη, τουλάχιστον για σήμερα, πολυδυναμία, δηλαδή δεν διαφοροποιούνται τόσο εύκολα σε διάφορους τύπους κυττάρων όπως τα βλαστικά κύτταρα που προέρχονται από βλαστοκύστη.

Τα φάρμακα

Αν και τα φάρμακα της υπογονιμότητας κλείνουν ήδη σαράντα χρόνια κλινικής χορήγησης, δεν παύουν καθημερινά να εξελίσσονται.

Οι γοναδοτροπίνες των ούρων, έχουν σήμερα κατά μεγάλο μέρος αντικατασταθεί από ανασυνδυασμένες γοναδοτροπίνες, δηλαδή από φάρμακα που παράγονται τεχνητά στο εργαστήριο.

Τα νέα αυτά φάρμακα χαρακτηρίζονται από υψηλή καθαρότητα, αυστηρή τιτλοποίηση και υποδόρια χορήγηση, πράγμα που σημαίνει ότι ενίονται με πολύ ψιλή και λεπτή βελόνα, με ελάχιστο πόνο και ενόχληση. Μια καινούρια επίσης γενιά φαρμάκων που ακούει στο όνομα "ανταγωνιστές του εκλυτικού παράγοντα της υπόφυσης", βοηθά ώστε τα καινούρια πρωτόκολλα διέγερσης των ωοθηκών στην εξωσωματική γονιμοποίηση να είναι βραχύτερα σε χρόνο και ελαφρύτερα σε φαρμακευτική επιβάρυνση.

Γενικότερα, η έρευνα σε φάρμακα υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, έχει συνεισφέρει ώστε τα ποσοστά ανά κύκλο εξωσωματικής γονιμοποίησης να έχουν διπλασιαστεί τα τελευταία δέκα χρόνια.

Επίλογος

Η επιστήμη συνεχώς εξελίσσεται και η εξωσωματική γονιμοποίηση είναι ένας κλάδος της που προχωρά και αυτή με γοργά βήματα, όπως άλλωστε και η σύγχρονη ζωή μας.

Είναι γεγονός ότι τα προβλήματα υπογονιμότητας συνεχώς αυξάνουν, στον αντίποδα όμως αυτής της αρνητικής εξέλιξης της σύγχρονης ζωής, βρίσκεται η εξέλιξη σε τομείς όπως η εξωσωματική γονιμοποίηση που δίνει και θα δίνει λύσει στα προβλήματα υπογονιμότητας πολλών ζευγαριών.

Η γονιμότητα αποτελεί τόσο κυρίαρχο θέμα για τη σύγχρονη γυναίκα, που η πολιτεία πρέπει να το αντιμετωπίσει στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής πολιτικής.

Πιστεύουμε ότι, όπως θα πρέπει το σχολείο να ενημερώνει τους μαθητές για θέματα αντισύλληψης, άλλο τόσο χρειάζεται ενημέρωση για θέματα γονιμότητας, ώστε η νεολαία να προστατεύεται και να διατηρεί ορθά τη γονιμότητά της.

Η εξωσωματική γονιμοποίηση, λόγω της έλλειψης της απαραίτητης πληροφόρησης, θα βρεθεί σε θέση να προσφέρει ακόμα συχνότερα τις υπηρεσίες της στο μέλλον. Καθήκον των ειδικών του χώρου μας είναι να ενημερώνουν το ευρύ κοινό με εκπαιδευτικές ομιλίες και άρθρα, ώστε να γίνει ευρέως κατανοητό το πρόβλημα και η λύση του.

Αντώνης Μήτσης
Μαιευτήρας - Χειρουργός Γυναικολόγος
Γυναικεία & Ανδρική Στειρότητα

---

Διαβάστε περισσότερα άρθρα...