Το δέρμα είναι το μεγαλύτερο όργανο του ανθρώπου με πολλές λειτουργίες ανάμεσα στις οποίες είναι η προστασία από φυσικούς παράγοντες, όπως είναι η ηλιακή ακτινοβολία και ανοσολογικούς παράγοντες όπως είναι τα μικρόβια και οι τοξίνες. Η λεπτή ισορροπία μεταξύ των παραμέτρων που ελέγχουν αυτές τις ιδιότητες μπορεί να διαταραχθεί κατά την έκθεση ενός ευπαθούς ατόμου στην ηλιακή ακτινοβολία, ιδιαίτερα τώρα με την εμφάνιση υποκειμενικών συμπτωμάτων όπως είναι ο κνησμός και αντικειμενικών ευρημάτων όπως είναι η εκδήλωση ενός εξανθήματος. Ο κοινός παθογενετικός μηχανισμός σε αυτή την κατηγορία νοσημάτων είναι η φωτοευαισθησία.

Δυο συνηθισμένες καταστάσεις φωτοευαισθησίας είναι τα φωτοφαρμακευτικά εξανθήματα και το πολύμορφο εκ φωτός ερύθημα. Στην πρώτη κατάσταση η λήψη ορισμένων φαρμακευτικών σκευασμάτων οδηγεί είτε στη μείωση της ανθεκτικότητας του δέρματος στην ηλιακή ακτινοβολία είτε στη συγκέντρωση στο δέρμα ουσιών που έχουν την ιδιότητα να την απορροφούν αυξάνοντας έτσι το συνολικό ποσό της ακτινοβολίας που εναποτίθεται στο δέρμα. Στην πρώτη κατηγορία, μεταξύ άλλων, ανήκουν πολλά από τα σκευάσματα που χορηγούνται για τη θεραπεία της ακμής και αυτός είναι ο λόγος που συνηθίζεται να διακόπτονται για το καλοκαίρι τα εντατικά θεραπευτικά σχήματα της ακμής και να αντικαθίσταται από ηπιότερα. Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν σκευάσματα τα οποία χορηγούνται από το στόμα και από όλες τις ειδικότητες της ιατρικής. Το αποτέλεσμα και στις δύο περιπτώσεις είναι ο ασθενής να υφίσταται ηλιακό έγκαυμα με πολύ μικρότερες δόσεις ηλιακής ακτινοβολίας από ότι συνήθως. Σε σοβαρές περιπτώσεις φωτοφαρμακευτικών αντιδράσεων μπορεί να προκληθεί αποκόλληση της πλάκας του νυχιού από την κοίτη του όνυχος, κατάσταση η οποία ονομάζεται φωτοονυχόλυση. Η μόνη ασφαλής θεραπεία για την αντιμετώπιση της προκαλούμενης από φάρμακα φωτοευαισθησίας είναι η πρόληψη και αυτή συνίσταται στην προσεκτική ενημέρωση από τον θεράποντα ιατρό που χορήγησε την φαρμακευτική αγωγή για τυχόν παρενέργειές της και στη συστηματική αποφυγή από τον ασθενή της έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία.

Το πολύμορφο εκ φωτός ερύθημα είναι ένα από τα συχνότερα δερματολογικά νοσήματα το οποίο χαρακτηρίζεται από εμφάνιση κνησμού και χαρακτηριστικού εξανθήματος στα εκτεθιμένα στην ακτινοβολία μέλη του σώματος με καθυστέρηση που κυμαίνεται κατά μέσο όρο στις 2 ώρες. Αποτελεί το υπόστρωμα πολλών αναφορών ασθενών για δυσανεξία (μη αντοχής) στο φως. Χαρακτηριστικό του νοσήματος είναι η εμφάνιση ανοχής, δηλαδή τα συμπτώματα υποχωρούν σταδιακά με την καθημερινή ηλιοθεραπεία και στο τέλος των διακοπών δεν υφίστανται πλέον. Καθώς το νόσημα εμφανίζεται με διαφορετικές κλινικές μορφές η σωστή αντιμετώπισή του περιλαμβάνει πρωταρχικά την επιβεβαίωση της ορθής διάγνωσης. Στη συνέχεια, στις απλές μορφές του νοσήματος, ένας απλός τρόπος απευαισθητοποίησης είναι η σταδιακή έκθεση στον ήλιο από νωρίς την άνοιξη προκειμένου να αναπτύξει το δέρμα τη χαρακτηριστική για το νόσημα ανοχή και να μπορεί στη συνέχεια ο ασθενής να συνεχίσει να απολαμβάνει ανενόχλητος τις χαρές των καλοκαιρινών διακοπών.

Για τα άτομα με φωτοευαισθησία επιβάλλονται οι κανόνες φωτοπροστασίας που ισχύουν για όλους, δηλαδή αποφυγή έκθεσης στον ήλιο τις μεσημεριανές ώρες, καπέλλο και ρούχα με πυκνή ύφανση και αντιηλιακά με υψηλό δείκτης προστασίας.


Γεώργιος Γαϊτάνης
Λέκτορας
Κλινική Δερματικών και Αφροδισίων Νόσων
Ιατρική Σχολή Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων