Φοβία ονομάζουμε τον παράλογο, ισχυρό φόβο που νιώθει ο έφηβος για καταστάσεις, αντικείμενα , πρόσωπα ή ζώα που έχει σαν αποτέλεσμα να αποφεύγει αυτό που φοβάται. Ο έφηβος αναγνωρίζει ότι ο φόβος του είναι υπερβολικός και αδικαιολόγητος, όμως δεν μπορεί να τον ελέγξει. Οι φοβίες είναι πολύ συχνές , λίγοι άνθρωποι δεν έχουν υποφέρει κάποια στιγμή της ζωή τους. Αποτελούν μέρος της φυσιολογικής ανάπτυξης του παιδιού και εξαφανίζονται συχνά στη συνέχεια, αλλά μπορεί να επανεμφανιστούν και να πάρουν νέες μορφές , πολύ πιο σημαντικές, στην εφηβεία. Προκειμένου νε έχετε ένα μέτρο σύγκρισης, καλό είναι να γνωρίζετε ότι περίπου 1 στους 5 έφηβους παρουσιάζει ένα είδος φοβίας. Ωστόσο, μόνο ένας στους 100 εκδηλώνει ιδιαίτερο έντονο πρόβλημα που απαιτεί άμεση βοήθεια από ειδικό.

Οι φοβίες μπορεί να είναι πολλών ειδών. Οι πιο γνωστές είναι αυτές που επικεντρώνονται σε κάτι, όπως λ.χ στα μικρά ζώα, τις αράχνες, το αίμα, τις ασθένειες, ή πολύ μεγαλύτερες, όπως ο φόβος της τρέλας, ο φόβος των επαφών με νέα πρόσωπα κλπ . Μερικές φοβίες γεννιούνται στην εφηβεία, κυρίως οι φόβοι συνδέονται με αντικείμενα, ζώα ή έντομα, αλλά ακόμη και φόβοι που συνδέονται με κόσμο, όπως η αγοραφοβία ή η κλειστοφοβία.

Οι έφηβοι ανάλογα με την ηλικία και την προσωπικότητα τους όταν έρχονται σε επαφή με το φοβογόνο αντικείμενο ή τη συνθήκη αντιδρούν με διάφορους τρόπους: με ταχυπαλμία, τρεμούλα, ιδρώνουν, δυσκολεύονται να αναπνεύσουν, νιώθουν ότι χάνουν τον έλεγχο κ.λπ. Πολλές φορές η φοβία τους εκδηλώνεται με πονοκεφάλους ή πονόκοιλους.


Συνήθεις φοβίες

Η κοινωνική φοβία χαρακτηρίζεται από τον υπερβολικό φόβο που κατακλύζει το άτομο όταν πρέπει να μιλήσει μπροστά στους άλλους , όταν τον ρωτήσουν στην τάξη , όταν τον συστήσουν , όταν τον πειράξουν, όταν κοιτά κάποιον στα μάτια, όταν συναντά άτομα με εξουσία. Ο έφηβος φοβάται ότι οι άλλοι θα τον κριτικάρουν και θα τον αξιολογήσουν. Συνήθως αποφεύγει κάθε κοινωνική κατάσταση που θα του προκαλέσει άγχος και κλείνεται στον εαυτό του.

Επίσης, η γνωστή σε όλους αγοραφοβία, κατά την οποία παρατηρούνται αγχώδεις εκδηλώσεις που προκαλούνται όταν ο έφηβος εκτίθεται σε μέρη ή καταστάσεις που φαίνεται δύσκολο να ξεφύγει, όπως ανοικτούς χώρους όπου δεν μπορεί να δεχτεί βοήθεια. Με αποτέλεσμα να αποφεύγει να κυκλοφορεί μόνος του, μακριά από τους γονείς του που του παρέχουν ασφάλεια.

Μια άλλη φοβία που συναντάμε στους έφηβους είναι η δυσμορφοφοβία, κατά την οποία οι έφηβοι νιώθουν έντονες αντιδράσεις άγχους γιατί θεωρούν ότι είναι παραμορφωμένοι ή ότι έχουν ένα μέλος του σώματός τους δύσμορφο, με αποτέλεσμα να κλείνονται στον εαυτό τους,, να αποφεύγουν να βγαίνουν έξω, να γίνονται καχύποπτοι με τους άλλους.


Τρόποι αντιμετώπισης

Οι φοβίες, αντιμετωπίζονται με διάφορους τρόπους αλλά συνήθως με συνδυασμό θεραπειών. Είναι σημαντικό να μην αποφεύγει ο έφηβος αυτό που φοβάται. Όπως αποδεικνύεται από έρευνες οι φοβίες αντιμετωπίζονται με πολύ καλά αποτελέσματα με την γνωσιακή θεραπεία. Ο έφηβος εκτίθεται στο φόβο του κάτω από ελεγχόμενες συνθήκες και έτσι, νιώθοντας ασφαλής, μαθαίνει σταδιακά να βρίσκει άλλους τρόπους αντίδρασης σε ό,τι τον φοβίζει ή τον αγχώνει. Σιγά-σιγά ο φόβος του μειώνεται, και μπορεί να ελέγχει το άγχος ακόμα και όταν είναι μόνος. Ο έφηβος μαθαίνει να ξεχωρίζει τις ρεαλιστικές σκέψεις από τις μη ρεαλιστικές και αποκτά έναν έλεγχο στις σκέψεις που τον βασανίζουν Καμιά φορά χρειάζονται και αντικαταθλιπτικά ή αγχολυτικά φάρμακα.


Τι σας συμβουλεύω

- Αν διαπιστώσετε ότι ο έφηβός παρουσιάζει κάποιες φοβίες, ενημερωθείτε γι’ αυτές όσο πληρέστερα μπορείτε
-Μιλήστε του και προτρέψτε τον να εκφράσει ότι αισθάνεται
-Ζητήστε αμέσως βοήθεια από ειδικό ψυχολόγο ή παιδοψυχίατρο
-Τονώστε την εμπιστοσύνη στον εαυτό του και διαβεβαιώστε τον ότι θα το ξεπεράσει με τη βοήθεια σας
-Ίσως πρέπει να εκπαιδευτείτε κι εσείς όχι μόνον για να αντιδράτε σωστά στις ανησυχίες του παιδιού αλλά πιθανόν και στις δικές σας. Πολλές φορές πίσω από ένα παιδί που παρουσιάζει φοβίες κρύβεται ένας γονιός με παρόμοιες δυσκολίες.
-Μάθετε στο παιδί να βάζει όρια και να στηρίζει τις επιθυμίες του.
-Ζητήστε του, σε συνεργασία με τον ειδικό που το παρακολουθεί, να «εξασκηθεί» σαν να κάνει πρόβα σε συνθήκες που το αγχώνουν.
- προτρέψτε το να έχει φίλους και μάλιστα να τους μιλήσει για τις δυσκολίες του , αν τους εμπιστεύεται. Θα βοηθούσε στις δύσκολες στιγμές να το στηρίξουν ψυχολογικά. .
-οι αθλητικές δραστηριότητες βοηθούν αρκετά.


Αλεξάνδρα Καππάτου
Ψυχολόγος - Παιδοψυχολόγο – Συγγραφέας
www.akappatou. gr