Στις 15 Αυγούστου κατά πολλούς αστροφυσικούς είχαμε την πρώτη πανσέληνο της νέας χιλιετίας και για άλλους την τελευταία του αιώνα μας. Όπως και να το κάνουμε η πανσέληνος αποτελεί ένα από τα πιο ρομαντικά και συνάμα μυστήρια αστροφυσικά φαινόμενα του πλανήτη μας. Η ενασχόλησή μας με αυτή ξεκινάει από τα αρχαία χρόνια με τη θεότητα της Σελήνης η οποία έλαβε το όνομά της από το αρχαίο ελληνικό “σέλας” που σήμαινε “φως”.

Πλέον στο υποσυνείδητό μας έχουμε συσχετίσει τη σελήνη και τη πανσέληνο με υπερφυσικά γεγονότα όπως τους λυκανθρώπους, τους ερωτευμένους και φυσικά τους “τρελούς”. Είτε πιστεύουμε, είτε όχι σε αυτά τα υπερφυσικά φαινόμενα, λίγοι πλέον θα αμφισβητήσουν ότι κατά τη διάρκεια της πανσελήνου εξελίσσονται παράξενα φαινόμενα και αλλαγές και το όλο μυστήριο της πανσελήνου κρύβει κάποια υπερφυσική δύναμη. Το λεξιλόγιο μας αναδεικνύει επίσης τη πίστη μας σε αυτά τα φαινόμενα. Λατινικές λέξεις όπως ¨lunatic” (τρελός) και “moonstruck” (φεγγαροχτυπημένος) σίγουρα ενισχύουν αυτές τις πεποιθήσεις.

Πως όμως η πανσέληνος συσχετίστηκε με αυτά τα υπερφυσικά γεγονότα και τι μας δείχνουν οι σχετικές επιστημονικές μελέτες; Υπάρχει κίνδυνος να μεταλλαχθούμε σε λυκάνθρωποι, να ερωτευθούμε ή ακόμα και να τρελαθούμε; Τι λέει η επιστήμη της “τρέλας”;

Μία πολύ διεξοδική ανασκόπηση των σχετικών μελετών από ερευνητές του πανεπιστημίου του Λος Άντζελες της Καλιφόρνιας (UCLA) δίνει τις περισσότερες απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα (Raison et al. 1999). Οι περισσότερες έρευνες τα τελευταία 50 χρόνια ΔΕΝ δείχνουν αυξημένα ποσοστά τρέλας κατά τη διάρκεια των φάσεων της πανσελήνου. Επομένως δεν διατρέχετε τον κίνδυνο να τρελαθείτε. Τα φαινόμενα της μετάλλαξης και του έρωτα δυστυχώς δεν εξετάστηκαν εξίσου διεξοδικά αλλά οι ερευνητές προσδιορίζουν τουλάχιστον ιστορικά το μηχανισμό κατά τον οποίο φτάσαμε να πιστεύουμε σε τέτοιες συσχετίσεις. Παρόλα αυτά η μελέτη αναφέρει ότι σε άλλες μελέτες βρέθηκε ότι το 43% των Αμερικανών πολιτών πιστεύει στην επίδραση των σεληνιακών φαινομένων και το ποσοστό πίστης αυξάνει στο 81% στους επαγγελματίες ψυχικής υγείας!
Πως εξηγούνται τόσο υψηλά ποσοστά πίστης ειδικά όταν τα στοιχεία δεν δείχνουν κάποια συσχέτιση;

Το κλειδί είναι στην αρχαία μας Ελληνική λέξη “Σέλας” (φως) και στο μηχανισμό που το φως ουσιαστικά επηρεάζει τους βιολογικούς μας ρυθμούς και εν συνεχεία τη διάθεσή μας. Αυτός ο κύκλος πρέπει να είναι ήδη κάπως σχετικά γνωστός σε ασθενείς με συναισθηματικές διαταραχές, κυρίως ασθενείς με τη διπολική διαταραχή (μανιοκατάθλιψη), οι οποίοι είναι και οι κύριοι υπεύθυνοι για όλα αυτά τα “υπερφυσικά” φαινόμενα.

Όσοι έχουμε μεγαλώσει στην μετά τέσλα εποχή του ηλεκτρισμού ξεχνάμε ότι όχι λιγότερο από 200 περίπου χρόνια ο κόσμος ζούσε και λειτουργούσε μέσα στο σκοτάδι. Από τα αρχαία χρόνια οι φάσεις της πανσελήνου δίνανε μία ευκαιρία στους ανθρώπους να “φωτιστούν” κατά τη διάρκεια της νύχτας με αποτέλεσμα αλλάζουν οι ρυθμοί της ζωής, να οργανώνονται γιορτές και άλλες δραστηριότητες κατά τη διάρκεια αυτών των φωτεινών περιόδων. Η πιο πρόσφατη τέτοια ομάδα ανθρώπων (Lunar society) ακούει στο όνομα των “Lunarticks” η οποία αποτελούνταν από Άγγλους λόγιους και ευγενείς που κάνανε τις συναντήσεις τους κάτω από το φως της Σελήνης. Το αποτέλεσμα για τους περισσότερους ανθρώπους τέτοιων πρακτικών δεν θα είχε μεγάλες επιπτώσεις στη συμπεριφορά τους αλλά για μία μικρή ομάδα ανθρώπων, των λεγόμενων σήμερα διπολικών ασθενών που αποτελούν το 1% του πληθυσμού, οι επιπτώσεις στην αλλαγή του ύπνου τους ήταν σίγουρα ¨σεληνιακές”.

Κύρια χαρακτηριστικά της διπολική διαταραχής είναι οι φάσεις της κατάθλιψης και της μανίας οι οποίες περιλαμβάνουν συμπτώματα όπως πεσμένη/ανεβασμένη διάθεση, χαμηλή/υψηλή αυτοεκτίμηση,μεγαλομανία, άγχος/ευερεθιστότητα, ανηδονία/αύξηση δραστηριοτήτων, άρση αναστολών, υπερυπνηλία/αϋπνία και γενικότερα μία σειρά από αλλαγές στο συναίσθημα, σκέψη και συμπεριφορά που μπορείτε να τις καταλάβετε εάν δείτε πως αλλάζετε όταν είστε λυπημένος (κατάθλιψη) ή χαρούμενος ή θυμωμένος (μανία). Σημαντική διαφορά με τους διπολικούς ασθενείς βέβαια είναι ότι αυτές οι αλλαγές είναι πολύ πιο ευδιάκριτες και σταθερές με αποτέλεσμα να χαρακτηρίζονται εύκολα και γρήγορα ως διαφορετικοί και εν συνεχεία τρελοί.
Στο κοντινό μας μεσαίωνα πολλοί διπολικοί ασθενείς είναι πολύ πιθανό να χαρακτηρίζονταν ως μάγοι και μάγισσες, δαιμονισμένοι και ακόμα και οι ίδιοι να θεωρούσαν ότι είχαν υπερφυσικές δυνάμεις (σύμπτωμα της μανίας) που ανάλογα με το κοινωνικό πλαίσιο που βρισκόντουσαν ανά εποχή θα υπήρχαν θετικές ή αρνητικές επιπτώσεις. Κάποιοι από αυτούς σίγουρα θα ήταν τόσο διαφορετικοί έπειτα από φάσεις αϋπνίας λόγω της πανσελήνου και θα υποτροπίαζαν με άμεση συνέπεια ο περισσότερος κόσμος μην έχοντας τη δυνατότητα να κατανοήσει την αλλαγή στη συμπεριφορά τους να χρησιμοποιεί υπερφυσικές ταμπέλες με τη πιο πρόσφατη αυτή της “τρέλας”.

Σε προηγούμενα άρθρα μου είχα αναφερθεί στη συσχέτιση του ύπνου και του έρωτα με τη διπολική διαταραχή με αποτέλεσμα να κάνουμε ένα κύκλο στο θέμα μας. Με πολύ απλά λόγια το φως επηρεάζει τον ύπνο και ο ύπνος τη διάθεση η οποία μπορεί να οδηγήσει σε φαινόμενα “μετάλλαξης” (αλλαγής από νορμάλ συμπεριφορά σε μανία), “έρωτα” (αύξηση λίμπιντο) και “τρέλας” (άρση αναστολών). Εάν και οι περισσότερες πλέον ψυχιατρικές μελέτες πλέον δεν δείχνουν και δεν μπορούν να βρουν την όποια συσχέτιση με τη πανσέληνο και την τρέλα οι αλλαγές στο φως, ύπνο και διάθεσή μας συνεχίζουν να υπάρχουν αλλά σε μικρότερο βαθμό. Τα σύγχρονα συστήματα φώτισης έχουν αλλάξει σε μεγάλο βαθμό τη σχέση που κάποτε είχαμε με το φεγγάρι και τη πανσέληνο.

Τα καλά νέα είναι ότι οι διπολικοί ασθενείς δεν κινδυνεύουν να υποτροπιάσουν κατά τη διάρκεια της πανσελήνου και όλοι μαζί μπορούμε εάν θέλουμε να μεταλλαχθούμε σε πιο δυναμικά όντα, να τρελαθούμε λιγάκι και να ερωτευθούμε!

Δρ. Ιωάννης Γ. Μάλλιαρης
Κλινικού Ψυχολόγου
www.drmalliaris.com