Ενας ασθενής μου, αναγνώστης αυτής της στήλης, με ρωτά: «Πώς είναι δυνατόν να γράφετε σήμερα ότι στον 21ο αιώνα, τον αιώνα του αυτοματισμού και των ηλεκτρονικών υπολογιστών, υπάρχει ακόμα θέση για την εξατομικευμένη Ιατρική; Πώς είναι δυνατόν να επικαλείσθε τον Αριστοτέλη και τον Ιπποκράτη για να στηρίζετε τις θέσεις σας;»

Κατ' αρχήν τον καθησύχασα ότι δεν πρόκειται για προσωπικές μου απόψεις αλλά για γνώμες δημοσιευμένες στα μεγαλύτερα και εγκυρότερα ιατρικά περιοδικά. Και του τόνισα ότι:

Εκείνο που έμεινε αναλλοίωτο ανά τους αιώνες, παρά τη συντελεσθείσα πρόοδο, είναι η επιρροή και η σχέση ιατρού - ασθενούς. Ο ιατρός μάγος δεν υπάρχει πια σήμερα. Ομως δεν έχει πεθάνει τελείως μέσα στην ψυχή του αρρώστου. Αυτό που αναζητά ο άρρωστος μέσα στο θρησκευτικό θαύμα, το θαύμα εξ ουρανού, το αναζητά με αγωνία μέσα στην τεχνοκρατική γνώση και την προσωπικότητα του γιατρού του.

Ο άρρωστος αναζητά τον γιατρό - computer, αλλά παράλληλα θέλει και τον γιατρό - άνθρωπο και φίλο για να τον εμπιστευθεί.

Ο συνομιλητής μου με παρακολουθεί αλλά δεν φαίνεται να πείθεται, γι' αυτό με αναγκάζει να καταφύγω σε απλά και κατανοητά παραδείγματα, που αν μη τι άλλο αποδεικνύουν το γιατί ο γιατρός πρέπει να επιστρατεύει γνώσεις, πείρα και ικανότητα για να ανταποκριθεί στο ρόλο του.

Π.χ. στην Καρδιολογία, οι χρόνιες παθήσεις των βαλβίδων, είτε πρόκειται για στενώσεις είτε για ανεπάρκειες, μπορούν για πολλά χρόνια να αντιμετωπιστούν με συντηρητική θεραπεία. Ομως εάν για οποιονδήποτε λόγο επισπευστεί η επέμβαση, είναι βέβαιο ότι σε ορισμένες περιπτώσεις θα υπάρξουν επιπλοκές, είτε κατά την εγχείρηση είτε μετεγχειρητικά, που πολλές φορές οδηγούν σε νέες εγχειρήσεις, οι οποίες θέτουν σε κίνδυνο ακόμα και την ίδια τη ζωή του αρρώστου.

Γι' αυτό ο σωστός προσδιορισμός του χρόνου μιας επέμβασης είναι το παν για τον ασθενή και συνδέεται άμεσα με την απόφαση που παίρνει ο γιατρός.

Ενα άλλο παράδειγμα αποτελεί η μεταμόσχευση καρδιάς. Πολλές φορές ο άρρωστος με καρδιακή ανεπάρκεια αλλά και οι συγγενείς του διαμαρτύρονται για τις μακροχρόνιες θεραπείες με φάρμακα, με βηματοδότες, με υποστηρικτικές αντλίες, με τις ατελείωτες εισαγωγές και νοσηλείες στα νοσοκομεία και εκλιπαρούν για την ανεύρεση μοσχεύματος και τη μεταμόσχευση μια ώρα αρχύτερα.

Ομως η μεταμόσχευση στοχεύει στην καλύτερη των περιπτώσεων στην επιβίωση για ορισμένα χρόνια, ενώ εάν προηγηθεί η σωστή θεραπεία και καταλήξει κάποιος άρρωστος τελικά στη μεταμόσχευση, ο συνολικός χρόνος επιβίωσης του αρρώστου περίπου τριπλασιάζεται. Η μεταμόσχευση δεν είναι πανάκεια. Με τις απορρίψεις του μοσχεύματος, τις λοιμώξεις, τις νεοπλασίες που συνήθως αναπτύσσονται λόγω των κυτταροστατικών φαρμάκων που παίρνει ο άρρωστος, δεν είναι εύκολη ιστορία.

Τέλος, οι περιπτώσεις bypass και οι εμφυτεύσεις stents με αγγειοπλαστική (μπαλόνι) είναι θέμα στο οποίο οι αποφάσεις του γιατρού έχουν ιδιαίτερη και ζωτική σημασία για τον άρρωστο.

Προληπτικά, στον άρρωστο που δεν έχει συμπτώματα, οι επεμβάσεις αυτές δεν τον ωφελούν. Κάθε άρρωστος κινδυνεύει από τις ανεπιθύμητες επιπλοκές των διαφόρων επεμβάσεων, όπως π.χ. έμφραγμα του μυοκαρδίου κ.τ.λ., που απειλούν άμεσα τη ζωή του. Ο προσδιορισμός του χρόνου της επέμβασης και η επιλογή του σωστού είδους επέμβασης είναι βέβαιο ότι θα προσφέρουν στον άρρωστο, όχι μόνο μακροβιότητα, αλλά και ποιότητα ζωής.

Μετά τα τρία αυτά παραδείγματα, είδα ότι ο συνομιλητής μου άρχισε να πείθεται και να βρίσκει τις απαντήσεις που ήθελε στα ερωτήματά του.

Μακάρι να έλθει η εποχή όπου ο άρρωστος μπροστά σε έναν υπολογιστή θα ρωτά και θα παίρνει τις σωστές απαντήσεις και θα θεραπεύεται χωρίς τη βοήθεια γιατρού. Ομως αυτό δεν φαίνεται πιθανό στο ορατό μέλλον.

Ιδιαίτερα μάλιστα τώρα, που αποδεικνύεται ότι ο συναισθηματικός κόσμος δεν επιδρά μόνο στην ψυχική διάθεση, αλλά και στην οργανική λειτουργία όλων των συστημάτων του ανθρώπου.

Δημήτριος Θ. Κρεμαστινός
Καθηγητής Καρδιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών