Τι είναι η επεμβατική ακτινολογία;

Η επεμβατική ακτινολογία είναι μια υποειδικότητα της ακτινολογίας που χρησιμοποιεί τις απεικονιστικές μεθόδους της ακτινολογίας για να διαγνώσει και να θεραπεύσει χωρίς χειρουργική επέμβαση διάφορες παθήσεις.

Τι είναι οι επεμβατικοί ακτινολόγοι;

Είναι γιατροί που έχουν εκπαιδευτεί σε «ελάχιστα επεμβατικές» στοχευμένες θεραπείες, που τις πραγματοποιούν με την καθοδήγηση ακτινολογικών εικόνων του σώματος. Χρησιμοποιούν την εμπειρία τους από τη μελέτη των ακτινογραφιών, των υπερήχων, της αξονικής και μαγνητικής τομογραφίας για να οδηγήσουν μικροσκοπικά εργαλεία, όπως καθετήρες (μικρής διαμέτρου εύκαμπτους σωλήνες) μέσα στα αγγεία ή κατευθείαν από το δέρμα σε διάφορα όργανα, προκειμένου να θεραπεύσουν παθήσεις χωρίς ανοικτή χειρουργική επέμβαση. Οι επεμβατικοί ακτινολόγοι συνεργάζονται στενά με τον κλινικό γιατρό του ασθενούς ώστε να δοθεί η καλύτερη θεραπεία.

Πώς γίνονται οι επεμβάσεις της επεμβατικής ακτινολογίας;

Οι επεμβατικοί ακτινολόγοι χρησιμοποιούν τις «εικόνες» όπως τις ακτινογραφίες, ή τη μαγνητική τομογραφία, για να «δουν» μέσα στο σώμα του ασθενούς, να εντοπίσουν με ακρίβεια πού ακριβώς υπάρχει το πρόβλημα και να σχεδιάσουν πώς θα φτάσουν στο σημείο αυτό χωρίς να ανοιχτεί με τομή το σώμα του ασθενούς. Στη συνέχεια οδηγούν καθετήρες μέσα από το αγγειακό σύστημα, μέσω άλλων δρόμων, ή κατευθείαν από το δέρμα. Με τον τρόπο αυτό θεραπεύουν ασθένειες ή όγκους κατευθείαν στην περιοχή που πάσχει μέσω μιας πολύ μικρής τομής 1-2 χιλιοστών (όσο η μύτη ενός μολυβιού) και με τη βοήθεια της καθοδήγησης από τις εικόνες του σώματος που παίρνουν κατά τη διάρκεια της επέμβασης.

Η επεμβατική ακτινολογία είναι μια καινούρια ειδικότητα;

Όχι. Τα επιτεύγματα της ακτινολογίας στα μέσα της δεκαετίας του ’70 έδωσαν ώθηση στο συνδυασμό μη χειρουργικών τεχνικών με την ακτινολογική απεικόνιση. Οι επεμβατικοί ακτινολόγοι πρωτοπόρησαν στη μοντέρνα ιατρική με την επινόηση της αγγειοπλαστικής και την τοποθέτηση μεταλλικής ενδοπρόθεσης (στεντ) που αρχικά χρησιμοποιήθηκαν για να ανοίξουν φραγμένες αρτηρίες των ποδιών, γλιτώνοντας ασθενείς από χειρουργικές επεμβάσεις ή ακρωτηριασμούς. Στη συνέχεια οι τεχνικές αυτές υιοθετήθηκαν από τους Καρδιολόγους με αποτέλεσμα σήμερα να είναι πασίγνωστο το μπαλονάκι και το στεντ που ανοίγουν τις στενωμένες αρτηρίες της καρδιάς.

Ποια είναι τα πλεονεκτήματα των επεμβάσεων της επεμβατικής ακτινολογίας;

Οι κίνδυνοι από τις επεμβάσεις της επεμβατικής ακτινολογίας είναι πολύ λιγότεροι από την ανοικτή χειρουργική επέμβαση.
• Οι περισσότερες επεμβάσεις χρειάζονται λίγες ώρες ή το πολύ έως μία ημέρα νοσηλεία στο νοσοκομείο.
• Συνήθως, δεν χρειάζεται γενική αναισθησία.
• Οι κίνδυνοι, ο πόνος, ο χρόνος επιστροφής στις καθημερινές ασχολίες είναι πολύ μειωμένοι.
• Οι επεμβάσεις μπορεί να είναι λιγότερο ακριβές από το χειρουργείο ή άλλες θεραπείες.

Πόσο ασφαλής είναι η ακτινοβολία κατά τη θεραπεία;

Κατά τις επεμβάσεις τηρούνται τα υψηλότερα επίπεδα ασφάλειας ακτινοβόλησης του ασθενούς. Η εκπαίδευση των ακτινολόγων περιλαμβάνει τις ασφαλείς δόσεις ακτινοβολίας, τη φυσική των ακτινών Χ, τα βιολογικά αποτελέσματα της ακτινοβολίας, την πρόληψη «τραυματισμού» από ακτινοβολία. Οι δόσεις που δέχεται κάθε ασθενής (αλλά και ο επεμβατικός ακτινολόγος) καταγράφονται και ελέγχονται και δεν ξεπερνούν ποτέ τα όρια ασφαλείας.

Τελικά τι θεραπεύει η επεμβατική ακτινολογία;

Συνδυάζοντας την εμπειρία στη διαγνωστική ακτινολογία με την προχωρημένη εκπαίδευση σε μη χειρουργικές τεχνικές και χρησιμοποιώντας την καθοδήγηση από τις ακτινολογικές εικόνες του σώματος, οι επεμβατικοί ακτινολόγοι μπορούν να θεραπεύσουν πολλές νοσηρές καταστάσεις μεταφέροντας τη θεραπεία κατευθείαν στην πηγή του προβλήματος, χωρίς να κάνουν χειρουργικές τομές.

Καρκινικοί όγκοι μπορούν να αντιμετωπιστούν με χημειοεμβολισμό, μια θεραπεία όπου υψηλές δόσεις χημειοθεραπευτικών φαρμάκων μεταφέρονται κατευθείαν στον όγκο με ταυτόχρονο αποκλεισμό της ροής του αίματος προς αυτόν, ή με θερμοκαυτηριασμό με ραδιοσυχνότητες που θερμαίνει και καταστρέφει τον όγκο.


Η αθηρωμάτωση των αρτηριών στα πόδια ή περιφερική αρτηριοπάθεια, που αποφράσσει την κυκλοφορία και συχνά προκαλεί πόνο κατά τη βάδιση, μπορεί να θεραπευθεί με αγγειοπλαστική με μπαλόνι στα στενεμένα- αποφραγμένα αγγεία, που θα αποκαταστήσει την κυκλοφορία του αίματος στους ιστούς που το χρειάζονται.

Οι επώδυνες και ελαττωματικές φλέβες των ποδιών (φλεβικοί κιρσοί) θεραπεύονται με καυτηριασμό και «σφράγισμα» της μείζονος σαφηνούς φλέβας του ποδιού, που βελτιώνει την κυκλοφορία και συρρικνώνει τις φουσκωμένες φλέβες στο μηρό και στη γάμπα, μια τεχνική που ονομάζεται καυτηριασμός κιρσών (vein ablation)

Στον εμβολισμό των ινομυωμάτων της μήτρας, ένα λεπτό σωληνάκι (μικροκαθετήρας), μεταφέρει μικροσκοπικά σφαιρίδια στην αρτηρία που τρέφει αυτούς τους καλοήθεις όγκους και διακόπτεται η αιμάτωσή τους, με αποτέλεσμα τα ινομυώματα να συρρικνώνονται και τα συμπτώματα να υποχωρούν.

Με τη σπονδυλοπλαστική, σε οστεοπορωτικούς ασθενείς με κατάγματα σπονδύλων, μια λεπτή βελόνα που μπαίνει στο κέντρο του σπονδύλου, γεμίζει τον τραυματισμένο σπόνδυλο με ειδικό τσιμέντο, που σταματά τον πόνο και στερεοποιεί το κάταγμα.

Οι στενωμένες αρτηρίες του τραχήλου (καρωτίδες) που μπορεί να προκαλέσουν εγκεφαλικό, μπορούν να διασταλούν και να παραμένουν ανοικτές με την τοποθέτηση στεντ καρωτίδας.

Η κιρσοκήλη, κατά την οποία διατεταμένες φλέβες στο όσχεο του άνδρα, προκαλούν πόνο ή στειρότητα, μπορεί να θεραπευθεί με αποκλεισμό της προβληματικής φλέβας με μικροσκοπικά σπειράματα (coils) σε μια τεχνική που ονομάζεται εμβολισμός κιρσοκήλης. Με τον ίδιο τρόπο αντιμετωπίζονται οι διατεταμένες φλέβες γύρω από τη μήτρα και τις ωοθήκες της γυναίκας, που προκαλούν πόνο κατά την εκδήλωση (για πολλούς άγνωστο αλλά πολύ συνηθισμένο στις γυναίκες με χρόνιο πυελικό πόνο) του συνδρόμου πυελικής συμφόρησης.

Σε ασθενείς με λοιμώξεις και αποστήματα, μέσα από μια τομή 1-2 χιλιοστών, ένας λεπτός σωλήνας (καθετήρας) τοποθετείται εντός του αποστήματος και αδειάζει το πύον χωρίς χειρουργική επέμβαση, σε μια επεμβατική πράξη που ονομάζεται παροχέτευση αποστήματος ή συλλογής.

Στην παροχέτευση χοληφόρων, τα στενωμένα ή αποφραγμένα χοληφόρα (τα λεπτά σωληνάκια που μεταφέρουν τη χολή από το ήπαρ στο έντερο) διανοίγονται με την τοποθέτηση μεταλλικών ενδοπροθέσεων (στεντ), αποκαθιστώντας την κυκλοφορία της χολής και την ομαλή λειτουργία του ήπατος.

Στη «βιοψία διά λεπτής βελόνας» με τη καθοδήγηση των υπερήχων ή του αξονικού τομογράφου, ο επεμβατικός ακτινολόγος τοποθετεί μια βελόνα σε έναν όγκο (αποφεύγοντας όργανα ή αγγεία που θα μπορούσαν να προκαλέσουν αιμορραγίες) και παίρνει κύτταρα ή και ένα πολύ μικρό κομμάτι του όγκου (λίγων χιλιοστών) για να το εξετάσει ο παθολογοανατόμος στο μικροσκόπιο, ο οποίος και θα βάλλει την οριστική διάγνωση καλοήθειας ή κακοήθειας.

Το ανεύρυσμα της κοιλιακής αορτής κατά την καθοδήγηση της ακτινοσκόπησης, αντιμετωπίζεται πλέον ενδαγγειακά με την τοποθέτηση επικαλυμμένων στεντ που αποκλείουν από την κυκλοφορία το προβληματικό «φουσκωμένο» τοίχωμα της αορτής και ελαχιστοποιούν τον κίνδυνο ρήξης και αιμορραγίας.

Στη διάσωση της αρτηριοφλεβικής επικοινωνίας (fistula) ή των μοσχευμάτων αιμοκάθαρσης των νεφροπαθών ασθενών, με τη χρήση της αγγειοπλαστικής (διάνοιξη με μπαλόνι) ή με τη θρομβόλυση (έγχυση ουσιών που διαλύουν το θρόμβο), μπορεί να παραταθεί ο χρόνος διάρκειας της τεχνητής οδού αιμοκάθαρσης.

Και επειδή οι επεμβατικοί ακτινολόγοι ασχολούνται συνέχεια με το «τρύπημα» και την ανατομία των αγγείων, είναι ειδικοί και στην τοποθέτηση φλεβικών καθετήρων (καθετήρων που μπαίνουν σε μεγάλες φλέβες του λαιμού ή του χεριού) και που χρησιμοποιούνται για έγχυση χημειοθεραπευτικών ή θρεπτικών ουσιών. Οι πιο διαδεδομένοι καθετήρες είναι τα ports τα οποία εμφυτεύονται κάτω από το δέρμα χωρίς να φαίνονται και μπορούν να παραμείνουν στο σώμα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η ταυτόχρονη παρακολούθηση της επέμβασης στα μόνιτορ της ακτινοσκόπησης και των υπερήχων, καθιστά την επέμβαση αυτή από τις πλέον ασφαλείς πράξεις της επεμβατικής ακτινολογίας.

Τι είναι τελικά οι επεμβατικοί ακτινολόγοι: χειρουργοί, αγγειολόγοι ή απεικονιστές;

Χρησιμοποιούν τους υπερήχους, την ακτινοσκόπηση (συνεχείς ακτινογραφίες σε μόνιτορ τηλεόρασης), τον αξονικό ή μαγνητικό τομογράφο, για να «βλέπουν» μέσα στο σώμα και να καθοδηγούν μέσα από μικρές τρύπες -όσο η μύτη του μολυβιού- τα μικροσκοπικά εργαλεία τους: όλα αυτά τα λεπτά μαλακά σύρματα ή σωληνάκια (καθετήρες), τις λεπτές βελόνες, τα μπαλονάκια και τα στεντ. Ανοίγουν στενωμένα αγγεία, βουλώνουν μικροσκοπικά αγγεία που αιμορραγούν ή τροφοδοτούν όγκους, καταστρέφουν όγκους με ραδιοκύματα, καταστρέφουν τοιχώματα φλεβών με λέιζερ από το εσωτερικό τους, «ρουφούν» μικρόβια ή υγρά που προκαλούν τεράστια προβλήματα στον ασθενή, γεμίζουν τσιμέντο σπονδύλους.
Όσο αξιόλογα και πρωτοποριακά κι αν ακούγονται αυτά, ένα μεγάλο πρόβλημα είναι ότι οι επεμβατικοί ακτινολόγοι δεν είναι πολλοί και τα πανάκριβα μηχανήματά τους δεν είναι παντού διαθέσιμα. Σήμερα στην Ελλάδα υπάρχουν σε Πανεπιστημιακά και σε ελάχιστα Δημόσια και Ιδιωτικά Νοσοκομεία. Τα μικρότερα νοσοκομεία δεν έχουν τμήματα επεμβατικής ακτινολογίας, κατάλληλα μηχανήματα και εκπαιδευμένο προσωπικό. Αλλά όπως λέει ο Robert Vogelzang, M.D., καθηγητής Ακτινολογίας και Διευθυντής Αγγειακής και Επεμβατικής Ακτινολογίας στο Northwestern University Medical Center, Chicago, «Δεν μπορείς να έχεις μοντέρνα και πρωτοποριακή Ιατρική στο Νοσοκομείο σου αν δεν έχεις επεμβατικούς ακτινολόγους που παροχετεύουν αποστήματα, κάνουν βιοψίες οργάνων και άλλες ‘ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές’. Νομίζω ότι αυτό πλέον είναι προφανές σε όλους τους γιατρούς και τους ασθενείς μας…»


Εμμανουήλ Θεοδωρόπουλος
Επεμβατικός Ακτινολόγος,
Επιστημονικά Υπεύθυνος Αγγειογράφου, Ευρωκλινική Αθηνών


Για περισσότερες πληροφορίες στη θεραπεία νόσων που αντιμετωπίζονται με τις μεθόδους της επεμβατικής ακτινολογίας υπάρχουν οι παρακάτω ιστοσελίδες:

www.sirweb.org/ (Society of Interventional Radiology- Εταιρεία Επεμβατικής Ακτινολογίας της Βορείου Αμερικής)
www.cirse.org/ (Cardiovascular and Interventional Radiological Society of Europe- Εταιρεία Επεμβατικής Ακτινολογίας της Ευρώπης)
www.epemvatiki.gr/ (Ελληνική Εταιρεία Αγγειοακτινολογίας, Επεμβατικής Ακτινολογίας και Νευροακτινολογίας)