Εκκριτική ωτίτιδα (υγρό στο μέσο αφτί) είναι η συλλογή άσηπτου υγρού στην κοιλότητα του μέσου ωτός (ο χώρος πίσω από το τύμπανο). Ο λόγος για τον οποίο το υγρό αυτό συσσωρεύεται στο αφτί είναι η απόφραξη της ευσταχιανής σάλπιγγας (είναι μία οπή μέσω της οποίας το αφτί επικοινωνεί με το πίσω μέρος της μύτης, εκεί όπου βρίσκονται τα κρεατάκια). Είναι μία πολύ συχνή νόσος, ιδίως στην παιδική και στην προσχολική ηλικία.


Οι βασικές αιτίες για την εκκριτική ωτίτιδα είναι:

• Υποτροπιάζουσες λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος (ρινίτιδες, λοιμώξεις από τα κρεατάκια, αμυγδαλίτιδες).
• Υπερτροφία των αδενοειδών εκβλαστήσεων (κρεατάκια).
• Ανατομικοί λόγοι λόγω της μικρής ηλικίας του παιδιού.
• Υποτροπιάζουσες οξείες ωτίτιδες (μικροβιακές ή ιογενείς).
• Αλλεργική ρινίτιδα (σπανιότερα).


Συμπτώματα

Τα συμπτώματα της εκκριτικής ωτίτιδας σχετίζονται με την ηλικία του παιδιού:

• Μέχρι την ηλικία των 3 ετών περίπου, η πάθηση μπορεί να μην έχει ιδιαίτερα συμπτώματα. Συνήθως τα παιδιά τραβούν τα αφτιά τους γιατί τα αισθάνονται βουλωμένα. Σπανίως προκαλεί ανησυχία ή/και πόνο (με μορφή σουβλιάς που διαρκεί λίγα λεπτά) και ποτέ πυρετό, εκτός αν συνδυάζεται με λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος. Συνήθως αποτελεί τυχαίο εύρημα σε μια προγραμματισμένη παιδιατρική επίσκεψη.
• Σε μεγαλύτερα παιδιά (όπου και υπάρχει καλύτερη επικοινωνία με τους γονείς ή το σχολείο) το πιο σταθερό εύρημα είναι η βαρηκοΐα (μερική απώλεια ακοής) και το αίσθημα πληρότητας (βούλωμα) που προκαλεί στο αφτί. Η βαρηκοΐα γίνεται εύκολα αντιληπτή γιατί το παιδί ζητάει να του επαναλάβουν τι του είπαν, ρωτάει συνέχεια «τι;» και «ε;», βάζει πιο δυνατά την τηλεόραση και τη μουσική. Αυτό μπερδεύει αρκετά τους γονείς, που νομίζουν ότι το παιδί αδιαφορεί, αλλά στην πραγματικότητα δεν τους ακούει καλά. Πρέπει να σημειωθεί ότι η βαρηκοΐα αυτή είναι μετρίου βαθμού και είναι πλήρως ανατάξιμη σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις, μόλις επανέλθουν στη φυσιολογική κατάσταση τα αφτιά.

Τέλος, σπανίως η εκκριτική ωτίτιδα μπορεί να προκαλεί πόνο, ο οποίος είναι παροδικός και τις περισσότερες φορές εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της νύχτας.


Αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση ποικίλλει ανάλογα με το χρονικό διάστημα παρουσίας του υγρού στο αφτί, καθώς και με την ηλικία του παιδιού.

Οι ρινοπλύσεις με φυσιολογικό ορό (με σωστό τρόπο, το κεφάλι πρέπει να είναι σε όρθια θέση και λίγο σκυμμένο προς τα μπροστά) πρέπει να αποτελούν την καθημερινή περιποίηση της μύτης έτσι ώστε να μην παραμένουν μύξες. Αν το παιδί έχει πυώδη ρινίτιδα (πηχτές κίτρινες ή/και πράσινες μύξες), τότε συνιστώνται τοπικές αντισηπτικές ή/και αντιβιοτικές σταγόνες στη μύτη. Η αναμονή και η επανεκτίμηση από τον παιδίατρο ή τον παιδο-ΩΡΛ τις περισσότερες φορές αρκούν για τη θεραπεία της νόσου.

Η χρήση τοπικών ρινικών σπρέι είναι μία σημαντική επιλογή σε παιδιά που έχουν υγρό στο αφτί περισσότερους από 2 μήνες. Σημαντικό είναι να αποφεύγεται η άσκοπη χρήση φαρμάκων, ιδιαιτέρα των αντιβιοτικών και των αντισταμινικών, εκτός αν υπάρχει απόλυτη ένδειξη για να χορηγηθούν. Αν, για παράδειγμα, η εκκριτική ωτίτιδα είναι αποτέλεσμα αλλεργικής ρινίτιδας, τότε χρειάζεται να χορηγούνται αντισταμινικά, αλλιώς θα πρέπει να αποφεύγονται. Επίσης, αν συνυπάρχει μικροβιακή λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος, θα πρέπει να χορηγούνται αντιβιοτικά για τη λοίμωξη και όχι για το υγρό στο αφτί.

Τα βλεννολυτικά, τα αποσυμφορητικά και τα νεότερα αντιφλεγμονώδη έχουν θέση στη θεραπεία της νόσου ανάλογα με την εκτίμηση του θεράποντος ιατρού.

Τέλος, η χορήγηση κορτιζόνης από το στόμα για μακροχρόνιες περιπτώσεις (συνεχόμενη παρουσία υγρού άνω των 3 - 4 μηνών) θα πρέπει να είναι η τελευταία θεραπευτική αγωγή πριν από τη χειρουργική αντιμετώπιση. Σημαντική θέση στη θεραπευτική αγωγή κατέχουν οι αναπνευστικές ασκήσεις. Το μάσημα τσίχλας (χωρίς ζάχαρη, προς αποφυγή οδοντικών προβλημάτων), το φούσκωμα μπαλονιών, η χρήση μιας ειδικής συσκευής (μπαλόνι που φουσκώνεται με τη μύτη) και η εξίσωση (για τα μεγαλύτερα παιδιά) αρκούν σε αρκετές περιπτώσεις για τη θεραπεία της νόσου.

Οι φαρμακευτικές αγωγές στη μεγάλη πλειονότητα των περιπτώσεων είναι αρκετές για την πλήρη ίαση της εκκριτικής ωτίτιδας. Σπανίως το υγρό παραμένει παρά τις θεραπείες, οπότε και η χειρουργική αφαίρεση του υγρού κρίνεται απαραίτητη (δεν συνιστάται χειρουργική παρέμβαση σε περιπτώσεις όπου το υγρό βρίσκεται στο αφτί για λιγότερο από 5 - 6 μήνες, εκτός αν συνυπάρχει άλλη ένδειξη χειρουργείου, όπως η υπερτροφία των αδενοειδών εκβλαστήσεων).

Οι επεμβάσεις που συνήθως γίνονται είναι η μυριγγοτομή (παρακέντηση του τυμπάνου και αναρρόφηση του υγρού) με ή χωρίς τοποθέτηση σωληνίσκων αερισμού (καλό είναι να αποφεύγονται όποτε είναι δυνατό), η αδενοτομή (αφαίρεση των αδενοειδών εκβλαστήσεων) και σπάνια η αμυγδαλεκτομή.

Πρέπει να σημειωθεί ότι οι επεμβάσεις θα πρέπει να αποφεύγονται προ του καλοκαιριού (αν αυτό είναι εφικτό), γιατί οι λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος είναι πολύ ελαττωμένες. Επίσης, τα μπάνια στη θάλασσα (με το κεφάλι μέσα στο νερό) βοηθούν στη θεραπεία της νόσου.

Η αναμονή και η καθησύχαση του γονιού για την υγεία του παιδιού τις περισσότερες φορές αποφέρουν τα καλύτερα αποτελέσματα στην ίαση της νόσου.

Χριστόπουλος Ιωάννης
Διευθυντής ΩΡΛ Τμήματος, Ευρωκλινική Παίδων