Οι τεχνητοί ενδοφακοί αντικαθιστούν τον κρυσταλλοειδή φακό του ματιού, ο οποίος αφαιρείται κατά την επέμβαση του καταρράκτη. Oι τεχνητοί ενδοφακοί υπάρχουν από τα μέσα της δεκαετίας του 1960. Ο πρώτος ενδοφακός έγινε αποδεκτός από το FDA των ΗΠΑ το 1981. Παλαιότερα οι ασθενείς που υποβάλλονταν σε επέμβαση καταρράκτη παρέμεναν άφακοι και έπρεπε να χρησιμοποιούν είτε πολύ χοντρά γυαλιά οράσεως, είτε φακούς επαφής για να μπορούν να βλέπουν.

Την απόφαση για το τι είδους ενδοφακό θα εμφυτευθεί στο μάτι του ασθενούς λάμβανε μέχρι πρόσφατα ο χειρουργός οφθαλμίατρος, χωρίς ο ασθενής να ενημερώνεται και να συναποφασίζει για τον τύπο του ενδοφακού. Σήμερα, η σύγχρονη άποψη είναι ότι ο ασθενής μαζί με τον γιατρό συναποφασίζουν για τον τύπο του ενδοφακού, λαμβάνοντας υπόψη τις προτιμήσεις του ασθενούς για καλή όραση χωρίς γυαλιά μακρυά, κοντά και σε ενδιάμεσες αποστάσεις (οθόνη υπολογιστή).

Τα τελευταία χρόνια έχουμε στη διάθεση μας καινούργιους τύπους ενδοφακών με τους οποίους μπορούμε ταυτόχρονα με τον καταρράκτη να διορθώσουμε και άλλες παθήσεις των ματιών, όπως είναι η πρεσβυωπία και ο αστιγματισμός.

Πολυεστιακοί και προσαρμοστικοί ενδοφακοί

Οι κλασικοί ενδοφακοί είναι μονοεστιακοί, πράγμα που σημαίνει ότι προσφέρουν στον ασθενή καλή όραση μόνο σε μία συγκεκριμένη απόσταση (μακριά,κοντά και ενδιάμεση απόσταση). Η όραση των ασθενών, που υποβάλλονται σε επέμβαση καταρράκτη κατά την οποία γίνεται εμφύτευση μονοεστιακού ενδοφακού, βελτιώνεται σημαντικά. Όμως ο ασθενής χρειάζεται διορθωτικά γυαλιά είτε για μακριά είτε για κοντά είτε για τον υπολογιστή με τον συγκεκριμένο τύπο ενδοφακού. Με τους πολυεστιακούς και προσαρμοστικούς ενδοφακούς παρέχεται η δυνατότητα στους ασθενείς μετεγχειρητικά να βλέπουν καθαρά χωρίς γυαλιά σε περισσότερες από μία αποστάσεις.

Συνήθως, οι ασθενείς με την καθοδήγηση του γιατρού επιλέγουν ενδοφακούς που προσφέρουν καλή όραση χωρίς γυαλιά είτε μακριά και κοντά είτε μακριά και σε ενδιάμεση απόσταση (οθόνη υπολογιστή). Το κόστος των ενδοφακών αυτών είναι μεγαλύτερο από το αντίστοιχο κόστος των μονοεστιακών ενδοφακών και για τον λόγο αυτό δεν καλύπτονται από τα ασφαλιστικά ταμεία ούτε στην Ευρώπη ούτε στην Αμερική. Το ίδιο συμβαίνει και στη χώρα μας. Πριν ληφθεί απόφαση για την εμφύτευση ενός τέτοιου ενδοφακού θα πρέπει να αποκλειστεί το ενδεχόμενο συνύπαρξης άλλης οφθαλμολογικής πάθησης όπως γλαύκωμα, ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια και υψηλός προεγχειριτικός αστιγματισμός.

Τορικοί ενδοφακοί για την διόρθωση αστιγματισμού

Οι τορικοί ενδοφακοί έχουν σχεδιαστεί για την διόρθωση του αστιγματισμού και ανήκουν επίσης στην ‘ειδική’ κατηγορία ενδοφακών. Σε ασθενείς με προϋπάρχοντα αστιγματισμό από μία έως 3 διοπτρίες, υπάρχει ένδειξη για την ένθεση αυτών των ενδοφακών, διότι προσφέρουν πολύ καλή όραση χωρίς γυαλιά. Το κόστος των τορικών ενδοφακών είναι μεγαλύτερο από τους μονοεστιακούς ενδοφακούς και δεν καλύπτεται από τα ασφαλιστικά ταμεία ούτε στην Ευρώπη, ούτε στην Αμερική. Είναι καθοριστικής σημασίας το σωστό προεγχειρητικό μαρκάρισμα του κερατοειδούς και η καλή επικέντρωση του ενδοφακού διεγχειρητικά στον άξονα του αστιγματισμού. Με μελέτες έχει αποδειχθεί ότι οι ενδοφακοί αυτοί διατηρούν την επικέντρωσή τους μετεγχειρητικά διατηρώντας το καλό μετεγχειρητικό αποτέλεσμα σε βάθος χρόνου. Εναλλακτική λύση για τη διόρθωση του αστιγματισμού, κατά τη διάρκεια της επέμβασης καταρράκτη, είναι οι χαλαρωτικές τομές στο σκληροκερατοειδές όριο. Οι τομές αυτές γίνονται κατά μήκος του πιο κυρτού άξονα του κερατοειδούς.

Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι η επιλογή του ενδοφακού μετά από επέμβαση καταρράκτη είναι εξατομικευμένη. Θα πρέπει ο ασθενής μαζί με τον οφθαλμίατρό του να συναποφασίζουν για την ένθεση του ενδοφακού, λαμβάνοντας πάντοτε υπόψη την επιθυμία των ασθενών για καλή όραση χωρίς γυαλιά μετεγχειρητικά και τους περιορισμούς που έχει ο κάθε ξεχωριστός τύπος ενδοφακού.


Ιωάννης Α. Μάλλιας
Χειρουργός Οφθαλμίατρος
Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής Αθηνών
Διευθυντής Οφθαλμολογικού Τμήματος Mediterraneo Hospital
Μετεκπαιδευθείς στο Παν. Columbia των ΗΠΑ