ΕΛΛΑΔΑ: ΔΕΝ ΓΕΝΝΑΜΕ ΚΑΙ ΑΡΓΟΥΜΕ ΝΑ ΠΕΘΑΝΟΥΜΕ!

Ολοκληρώθηκαν οι ενημερωτικές δράσεις του Ιατρικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης για μείζονα ζητήματα της υγείας, στο πλαίσιο της φετινής διοργάνωσης της ΔΕΘ, σε μία προσπάθεια να ενημερώνονται οι πολίτες από αξιόπιστες πηγές και καταξιωμένους επιστήμονες και έγκριτα μέλη του ΙΣΘ. Η 3η και τελευταία θεματική ενότητα αφορούσε στο δημογραφικό, στην υπογεννητικότητα και στη γήρανση του πληθυσμού με ομιλητές τη Φαίη Μακαντάση διευθύντρια ερευνών της διαΝΕΟσις και τον Μιλτιάδη Νεκτάριο ομότιμο καθηγητή του πανεπιστημίου Πειραιώς και επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας της επικείμενης μελέτης για το θέμα «της υγιούς και ενεργούς γήρανσης στην Ελλάδα». Οι πρωτοβουλίες αυτές εντάσσονται στην αέναη εκστρατεία ενημέρωσης #εμβολιαΖΩ από το 2017 που έχει καταστεί θεσμός.

Ενεργός γήρανση: Προσπαθούμε με όλους τους τρόπους να βρούμε εργατικό δυναμικό ώστε να ενισχυθεί το υφιστάμενο…

«Σε εξέλιξη βρίσκεται το πρόβλημα της γήρανσης των πληθυσμών στο δυτικό κόσμο…» σημείωσε ο κ. Νεκτάριος τονίζοντας ότι η μελέτη που ξεκίνησε αφορά σε δύο καινούριες έννοιες που θα πρέπει να συνηθίσουν οι κοινωνίες. «Η υγιής και ενεργός γήρανση είναι δύο από τα εργαλεία που προκύπτουν από την ανάλυση του προβλήματος προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι συνέπειες του. Η ενεργός γήρανση έχει σχέση με την αύξηση του εργατικού πληθυσμού, δηλαδή των εργαζομένων σε κοινωνία και οικονομία. Στην Ελλάδα λόγω της γήρανσης έχει αρχίσει και μειώνεται αυτός ο πληθυσμός από το... 2010, σε απόλυτα νούμερα, και θα πρέπει να κινητοποιήσουμε την αύξηση απασχόλησης εργαζομένων γυναικών, την εργαζομένων νέων κάτω των 25 ετών -όπου είμαστε στα χαμηλότερα ποσοστά σε όλη την Ευρώπη- και συνταξιούχων. Τώρα υπάρχει ανάγκη να δουλέψουν και οι μεγαλύτεροι -όσοι μπορούν φυσικά- διότι τους χρειαζόμαστε κι όσο περνάνε οι δεκαετίες αυτό θα γίνεται ακόμη πιο επείγον». Η δε πρόσφατη ρύθμιση που έκανε η κυβέρνηση, είπε ο ομότιμος καθηγητής για την εργασία και φορολογία των συνταξιούχων θα βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση αν ανταποκριθεί και η πλευρά της εργοδοσίας, μια πρόταση που είχαν προτείνει, ως πανεπιστήμιο, πριν από… δεκαπέντε χρόνια!

Υγιής γήρανση: Αφού ζούμε πολύ, ας ζούμε καλά…

«Με μια σειρά πολιτικών που έχουν επεξεργαστεί ειδικοί κυρίως από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας προσπαθούμε να βελτιώσουμε τον τρόπο ζωής και υγείας των μεσήλικων ώστε αφενός να μην επιβαρύνουν το σύστημα υγείας, διότι θα έχουμε πολλούς ηλικιωμένους και αφετέρου να μπορούν να συμμετάσχουν και ως συνταξιούχοι στο εργατικό δυναμικό. Αυτό θα είναι ένα από τα πιο δύσκολα στοιχήματα των κοινωνιών από εδώ και πέρα και θα πρέπει να το λάβουμε σοβαρά υπόψη στους σχεδιασμούς μα και στην Ελλάδα».

Έρευνα και ανάλυση για όσα πρέπει να γνωρίζουμε…

Η κα Μακαντάση μίλησε για τον οργανισμό έρευνας και ανάλυσης διαΝΕΟσις (https://www.dianeosis.org/about/) και την ανάγκη που προέκυψε κυρίως από το 2015 και μετά για την αναβάθμιση του δημοσίου διαλόγου με βαθύτερη γνώση όλων των θεμάτων που απασχολούν μια σύγχρονη κοινωνία (ακραία φτώχεια, αξιοποίηση εθνικού πλούτου, φορολόγηση, κλιματική αλλαγή κλπ) συντάσσοντας εξονυχιστικές μελέτες και καταθέτοντας σχετικές προτάσεις. Ενδεικτικά ανέφερε έρευνες του οργανισμού και κορυφαίων πανεπιστημιακών για τη διαμόρφωση του νέου ΕΣΥ αλλά και την παρακολούθηση του εμβολιασμού στα χρόνια της πανδημίας, επιστημονικές έρευνες οι οποίες ενημερώνουν με εκλαϊκευμένους όρους τους πολίτες και επηρεάζουν τη χάραξη καθοριστικών αποφάσεων.

«Δεν γεννάμε και αργούμε να… πεθάνουμε»

Ο κ. Νεκτάριος μίλησε για τάση γήρανσης όχι μόνο στο δυτικό και στο «δεύτερο και τρίτο κόσμο». Να φανταστείτε, είπε χαρακτηριστικά, ότι ακόμη και η Κίνα αντιμετωπίζει πρόβλημα γήρανσης του πληθυσμού! «Οι βασικοί λόγοι του προβλήματος είναι η… μείωση της θνησιμότητας διότι η ιατρική έχει κάνει θαύματα στο δυτικό κόσμο, οι συνθήκες υγιεινής και οι διατροφικές συνήθειες έχουν βελτιωθεί. Επίσης έχει αυξηθεί το προσδόκιμο ζωής. Να σκεφτείτε ότι στην αρχή του 20ου αιώνα οι άνθρωποι ζούσαμε κατά μέσο όρο… 40 χρόνια. Σήμερα είναι τα 85. Ωστόσο σε πολλές κοινωνίες όπου δεν υφίσταται αυτές οι συνθήκες το προσδόκιμο ζωής παραμένει χαμηλό, γύρω στα 50 χρόνια. Τέλος είναι ο ρυθμός αναπαραγωγής ενός πληθυσμού ο οποίος στη χώρα μας είναι από τους χαμηλότερους παγκοσμίως και ο χαμηλότερος στην Ευρώπη. Το όριο σταθερότητας αναπαραγωγής είναι 2,1 παιδιά ανά γυναίκα αλλά στην Ελλάδα είναι 1,3!» Οι θάνατοι πλέον είναι περισσότεροι από τις γεννήσεις. Το 2010 είχαμε 114.766 γεννήσεις έναντι 109.084 θανάτων. Δέκα χρόνια μετά είχαμε 84.717 γεννήσεις έναντι 131.084 θανάτων!

Τα κρίσιμα επόμενα τριάντα χρόνια…

Ο ομότιμος καθηγητής του πανεπιστημίου Πειραιώς τόνισε ότι η κατάσταση δεν είναι αναστρέψιμη διότι κανένας από τους παραπάνω παράγοντες δεν πρόκειται να εκλείψει ή να διαφοροποιηθεί. «Ο μόνος τρόπος που θα μπορούσε να επιτευχθεί αυτό θα ήταν μέσω της μετανάστευσης που όμως έχει μια σειρά άλλες κοινωνικές προβληματικές που το καθιστούν ανέφικτο τόσο στη χώρα μας όσο και αλλού. Η μετανάστευση είναι σοβαρό εργαλείο και επειδή χρειαζόμαστε ξένο εργατικό δυναμικό πρέπει να σοβαρευτούμε κι εμείς και κυρίως η Ευρωπαϊκή Ένωση και να δρομολογήσουμε πολύ συγκεκριμένες ενέργειες. Δηλαδή αυτό που γίνεται τώρα στην Ευρώπη με τη μεταναστευτική της πολιτική είναι εντελώς λανθασμένο. Δεχόμαστε εμείς, οι Ιταλοί και οι Ισπανοί τη μεγάλη πίεση και όλοι οι άλλοι ευρωπαίοι σφυρίζουν αδιάφορα, ενώ θα μπορούσε να κατανεμηθεί ο όγκος των ανθρώπων που μπαίνουν στην ήπειρο αναλογικά με τον πληθυσμό του καθενός. «Πρέπει να επιλέξουμε εμείς το προσωπικό της χώρας με κανόνες και κριτήρια, αυτή είναι πολιτική μιας χώρας που δεν είναι ξέφραγο αμπέλι» Θα πρέπει να υπάρξει μια συστηματική μέθοδος αναλογιζόμενοι και τις γεωπολιτικές εξελίξεις των επόμενων τριάντα χρόνων». Ο κ Νεκτάριος σημείωσε ότι «η Αφρική θα είναι η μοναδική περιοχή στον πλανήτη που θα αυξήσει τον πληθυσμό της, με περισσότερους από 2,5 δις κατοίκους. Όλα αυτά θα πρέπει να συνεκτιμηθούν στις πολιτικές σε συνάφεια και με τις ραγδαίες κλιματικές μεταβολές ή κρίσεις που αντιμετωπίζει ο πλανήτης. Οι δε τάσεις του 21ου αιώνα έχουν να κάνουν ούτως ή άλλως με τη γήρανση του πληθυσμού, την κλιματική αλλαγή και την ανασύνθεση της παγκοσμιοποίησης. Πηγαίνουμε σε έναν κόσμο εξαιρετικά πολύπλοκο και αυτή είναι η πρόκληση για να ανταποκριθούμε». Για πρώτη φορά έχουμε μείωση του ανθρώπινου δυναμικού οπότε αυτό που μας μένει είναι η… αύξηση της παραγωγικότητας πρόσθεσε ο ομ. καθηγητής κάτι που σημαίνει ότι πρέπει να γίνει επανασχεδιασμός της εκπαίδευσης από το μηδέν (αφού δεν έχουμε και τους δύο παράγοντες βελτίωσης της οικονομίας). Οι διεθνείς οργανισμοί προβλέπουν αύξηση σε μέσο επίπεδο του εθνικού εισοδήματος κατά 1% , από τώρα ως το 2060. Αν συμβεί αυτό, θα είναι… θανατηφόρο για την οικονομία μας διότι έχουμε ένα κολοσσιαίο χρέος να εξυπηρετήσουμε και με το 1% δεν μπορεί να εξυπηρετηθεί με οποιαδήποτε μαθηματικά κι αν χρησιμοποιήσεις. Το πιο απογοητευτικό είναι ότι από το 2000 ως το 2020 έχουμε τη χαμηλότερη παραγωγικότητα στην ΕΕ. Το δε… ανέκδοτο – όπως είπε ο κ Νεκτάριος – συναδέλφων του στα διεθνή συνέδρια επί χρόνια ήταν ότι «στην Ελλάδα έχεις περισσότερα εισοδήματα ως συνταξιούχος παρά ως εργαζόμενος» και το αποτέλεσμα το είδαμε όλοι που ήταν να «καταρρεύσουν» 3.000.000 συνταξιούχοι

Η επένδυση στη μόρφωση των νέων που τελικά ενισχύουν την οικονομία και την κοινωνία στο… εξωτερικό

Η κα Μακαντάση μίλησε για όλα τα δυσοίωνα σενάρια των ερευνών σε σχέση με τον πληθυσμό της Ελλάδας τονίζοντας ότι το δημογραφικό έχει τις ρίζες του σε παλαιότερες γενιές διότι από το 1940 έχουμε μειώσεις στους δείκτες γονιμότητας. «Αν δεν αλλάξουν οι σημερινές συνθήκες και οι βασικοί παράγοντες του προβλήματος τότε επισημαίνουν οι μελετητές θα κάνουμε λόγο για μείωση του πληθυσμού στην Ελλάδα στο… μισό! Την ίδια ώρα τα τελευταία χρόνια της οικονομικής κρίσης ως σήμερα έχουν φύγει από την Ελλάδα χιλιάδες εργαζόμενοι και μάλιστα υψηλού μορφωτικού επιπέδου. Σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας από το 2008 ως το 2016 μετανάστευσαν 426.000 κυρίως νέοι, πτυχιούχοι με ένα ή και δύο μεταπτυχιακά, μηχανικοί και ιατροί…»

Την ίδια στιγμή στη χώρα μας τα ποσοστά εργαζομένων γυναικών είναι από τα χαμηλότερα, κάτι που επίσης θα πρέπει να αλλάξει ειδικά τώρα που χρειάζεται ενίσχυση του υφιστάμενου δυναμικού. Να θυμίσουμε ότι υπάρχει αναβολή τεκνοποίησης λόγω κοινωνικών, οικονομικών και επαγγελματικών συνθηκών. Οι Ελληνίδες αποκτούν το πρώτο παιδί τους κατά μέσο όρο στην ηλικία των 30,3 ετών. Σχεδόν μία στις τρεις γεννήσεις στη χώρα μας πραγματοποιείται από γυναίκες ηλικίας 30-34 ετών και μία στις τέσσερις από γυναίκες ηλικίας 35-39 ετών. Στην Ελλάδα, δε, εμφανίζεται και ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά πρώτων γεννήσεων από μητέρες ηλικίας άνω των 40 στην Ευρώπη (5,3%). Αυτή η αναβολή της τεκνοποίησης και της απόκτησης του πρώτου παιδιού πολύ φυσιολογικά μειώνει τις πιθανότητες απόκτησης και δεύτερου ή τρίτου παιδιού. Οι μονογονεϊκές οικογένειες αυξάνονται και όλο και περισσότερες γυναίκες αποφασίζουν να μην κάνουν καθόλου παιδιά.

Τι έχουν κάνει άλλες χώρες με παρόμοια προβλήματα γήρανσης του πληθυσμού και δραματικής μείωσης των γεννήσεων

Οι ομιλητές στη συζήτηση του ΙΣΘ επεσήμαναν ότι η εντύπωση ότι η κακή οικονομική κατάσταση ευθύνεται για αυτή τη μείωση δεν αποδεικνύεται καθώς και ευημερούσες οικονομίες πχ της… γηραιάς ηπείρου παρουσιάζουν υπογεννητικότητα. Ωστόσο υπάρχουν χώρες όπως η Σουηδία και η Γαλλία οι οποίες έχουν κάνει σημαντική πρόοδο και έχουν βελτιώσει κατά πολύ τους δείκτες γονιμότητας. Κι αυτό διότι τα μέτρα που λήφθηκαν σε αυτές τις χώρες έλαβαν υπόψη τους τις κοινωνικές μεταβολές που έχουν συντελεσθεί στην κάθε κοινωνία και δεν έδωσαν έμφαση σε επιστροφή σε παλαιότερα κοινωνικά-οικογενειακά μοντέλα. Στην Σουηδία μάλιστα ο δείκτης γεννητικότητας είναι 1,85 παιδιά ανά γυναίκα και στην Γαλλία 1,92. Αυτές οι χώρες έλαβαν γενναία μέτρα κοινωνικής, επαγγελματικής και οικονομικής υποστήριξης των νέων ζευγαριών. Στην Γαλλία εφαρμόσθηκαν μέτρα όπως η ευέλικτη άδεια για τους γονείς, η οποία μπορεί να είναι από μερικής απασχόλησης για μικρό διάστημα μέχρι και πλήρης τριετής άδεια, με τον εργοδότη να μην πληρώνει τίποτε, και το κράτος να χορηγεί ένα επίδομα (35% του κατώτατου μισθού γι’ αυτούς που επιλέγουν τριετή άδεια -περίπου 350 ευρώ το μήνα). Κάθε χρόνο πάνω από μισό εκατομμύριο γονείς στη Γαλλία επιλέγουν αυτή την άδεια. Διεθνώς, οι πολιτικές για τη στήριξη οικογένειας συνήθως έχουν έξι στόχους. Τη μείωση της φτώχειας και εισοδηματική υποστήριξη. Την άμεση αποζημίωση για το οικονομικό κόστος των παιδιών. Την προώθηση της απασχόλησης, ειδικά για γυναίκες και διαμόρφωση πολιτικών για μεγαλύτερη ισότητα των φύλων καθώς και υποστήριξη της ανάπτυξης για την πρώιμη παιδική ηλικία.

Χωρίς υποδομές στήριξης παιδιών και γονιών…

Οι ερευνητές Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ) στην έρευνα τους για τη διαΝΕΟσις καταλήγουν σε δέσμη προτάσεων η οποία περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, την ενίσχυση των επιδομάτων παιδιών από το πρώτο παιδί, την καθιέρωση ενός πριμ απόκτησης τέκνου για μητέρες κάτω των 30 ετών (2000 ευρώ ανά παιδί) και την ενίσχυση επιδομάτων τοκετού. Ενθαρρύνονται τόσο η ένταξη της μητέρας στην αγορά εργασίας και η παραμονή της σε αυτήν, όσο και η ενεργός συμμετοχή του πατέρα στην ανατροφή του παιδιού ή των παιδιών. Προτείνεται ακόμα η διεύρυνση των κριτηρίων ένταξης παιδιών σε βρεφονηπιακούς σταθμούς, η υποστήριξη των Δήμων για τη δημιουργία επιπλέον υποδομών παιδικών σταθμών αλλά και βρεφοκομικών σταθμών (που φιλοξενούν παιδιά ηλικίας μέχρι 2,5 ετών), αλλά και η εισαγωγή νέων δομών, όπως ο θεσμός των βοηθών μητέρων (εκπαιδευμένες γυναίκες που φυλάσσουν στο σπίτι τους 4-5 παιδιά). Τα δε κονδύλια του εθνικού προϋπολογισμού της αντιμετώπισης της υπογεννητικότητας, με στήριξη των παιδιών από την ώρα που γεννιούνται ως την υποχρεωτική εκπαίδευση στα 18 χρόνια, σύμφωνα με τον κ Νεκτάριο θα πρέπει να διπλασιαστούν, ώστε να υπάρξουν αποτελέσματα. «Οι δε χώρες που θα ξεπεράσουν το πρόβλημα της γήρανσης και της υπογεννητικότητας θα αναδειχθούν οι κυρίαρχες δυνάμεις του πλανήτη και με τη βοήθεια της τεχνολογίας διαφορετικά θα μετατραπούν σε παρία και θα κυριαρχηθούν από ισχυρότερους τεχνολογικά γείτονες…»

Ο κ Νεκτάριος μίλησε και για μισό εκατομμύριο συνταξιούχους που είναι κάτω από 65 ετών και στοιχίζουν πολλά. Είπε χαρακτηριστικά «μεταπολιτευτικά το πολιτικό σύστημα έβγαινε πουλώντας εκδουλεύσεις στους μελλοντικούς συνταξιούχους. Έχουμε το μεγαλύτερο ποσοστό πρόωρων συνταξιούχων. Αυτή τη στιγμή που συζητάμε κοστίζουν 5,5 δις το χρόνο. Ενώ στις νέες γενιές δεν δίνουμε παραπάνω από 1,5 δις (βλ εκπαίδευση κλπ)»

Τέλος για τις επιπτώσεις στην άμυνα της χώρας από τη γήρανση του πληθυσμού και την υπογεννητικότητα ο ομ. καθηγητής είπε ότι μέχρι να αποφασίσει η ΕΕ να δημιουργήσει το δικό της στρατό και κοινή αμυντική πολιτική -κάτι που θα μας «έσωζε» - πρέπει να ακολουθήσουμε το παράδειγμα και το μοντέλο του Ισραήλ και της αμυντικής βιομηχανίας του. Με μεταφορά τεχνολογίας απ΄όπου εργάζονται αξιόλογοι Έλληνες επιστήμονες μπορούμε να δημιουργήσουμε εξοπλισμούς τελευταίας τεχνολογίας που θα περνάει τα μηνύματα σε φίλους και εχθρούς.

Η γυναικολόγος μαιευτήρας και μέλος του ΙΣΘ Δρ Βιολέττα Βαΐτση επεσήμανε ότι στα θετικά μέτρα είναι το «επίδομα τοκετού και η διετής προσχολική εκπαίδευση καθώς επίσης και εκπτώσεις ΦΠΑ στα βρεφικά είδη, επιδότηση δανείων για αγορά πρώτης κατοικίας στα νέα ζευγάρια. Έχουν εξαγγελθεί μέτρα όπως η δημιουργία χώρου φύλαξης βρεφών στους χώρους των επιχειρήσεων, γονικές άδειες και στους δύο γονείς, ο θεσμός “νταντάδες της γειτονιάς”, καθώς επίσης και μέτρα για την ισότητα προκειμένου να παρέχονται ίσες ευκαιρίες στους νέους γονείς. Δυστυχώς υπάρχουν καθυστερήσεις ενώ κατά καιρούς έχουν γίνει προσπάθειες που όμως δεν υπήρξαν λυσιτελείς και γι αυτό οφείλουμε να αναλάβουμε νέες και αποτελεσματικές πρωτοβουλίες»

Όπως σημείωσε ο πρόεδρος του Ιατρικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης Νίκος Νίτσας «η πολιτεία έχει πάρει κάποια μέτρα προς τη σωστή κατεύθυνση. Ωστόσο αυτά τα μέτρα δεν επαρκούν για να αντιστραφεί η δραματική κατάσταση, σύμφωνα με όλες τις έρευνες, και θα πρέπει να επανασχεδιάσει τις πολιτικές που «έδιωξαν» στο εξωτερικό κυρίως νέους όπου δεν εργάζονται μόνο αλλά δημιουργούν εκεί τις οικογένειες και το μέλλον τους». Όπως είπε ο κ. Νίτσας «ο Ιατρικός σύλλογος Θεσσαλονίκης και τα χιλιάδες μέλη του είναι έτοιμα να συμμετάσχουν σε αυτήν την εθνική προσπάθεια. Ήδη σχεδιάζουμε σειρά νέων ενημερωτικών δράσεων προς την κατεύθυνση των ευμενών επιπτώσεων της εγκυμοσύνης σε νεαρότερες ηλικίες. Θα επιμείνουμε ως ιατρική κοινότητα στην ενημέρωση των πολιτών και στην πίεση προς την πολιτεία να προχωρήσει τάχιστα στη χάραξη πολιτικής που θα συμπεριλάβει γενναία μέτρα προκειμένου να στηριχθούν κυρίως οι νέοι οι οποίοι θα είναι αυτοί που θα έχουν το χρόνο και τις δυνάμεις να αντιστρέψουν την κατάσταση… »