Τις περισσότερες φορές οι πληροφορίες που προέρχονται από το διαδίκτυο είναι ανώνυμες και ανεξέλεγκτες. Κατά πολλούς αυτό συνιστά την πρωτοτυπία και τη δυναμική του ιντερνέτ. Απόπειρες φίμωσής του αλλοιώνουν τη φύση του και περιορίζουν τη χρηστικό- τητά του. Οι ερευνητές όμως, πριν βασιστούν σε δεδομένα που αντλούν από ιστοσελίδες, θα πρέπει να φιλτράρουν τις πληροφορίες θέτοντας ορισμένα επιστημονικά κριτήρια και αναλαμβάνοντας την ευθύνη των επιλογών τους.

Ίσως το βασικότερο κριτήριο επιλογής είναι η επωνυμία των συγγραφέων και των συντακτών των υπό εξέταση ιστοσελίδων. Εάν αυτό δεν είναι εφικτό ο ερευνητής πρέπει να εστιάσει στην ύπαρξη βιβλιογραφίας, στους υπερσυνδέσμους που οδηγούν σε άλλες αξιόπιστες σελίδες και στον τρόπο, με τον οποίο προσπέλασε την ιστοσελίδα (εάν ο σύνδεσμος προερχόταν από κάποιο έγκυρο site). Εάν τίποτα από τα παραπάνω δεν υπάρχει τότε θα πρέπει να αναζητηθούν βιογραφικά στοιχεία του ιδιοκτήτη της ιστοσελίδας, πραγματικές διευθύνσεις, τηλέφωνα και ηλεκτρονικές διευθύνσεις που λειτουργούν.

Μερικές φορές η αξιοπιστία ενός διαδικτυακού κειμένου κρίνεται από το κατά πόσο πληροί ποιοτικά χαρακτηριστικά του οργανισμού, φορέα που το φιλοξενεί. Κείμενα τα οποία βρίσκονται σε ιστοσελίδες διεθνών, ευρωπαϊκών και κρατικών ιστοσελίδων σε site πανεπιστημίων, ηλεκτρονικών επιστημονικών περιοδικών κ.λπ. σε γενικές γραμμές θεωρούνται έγκυρα, ακόμα κι αν δεν αναφέρεται ο συγγραφέας, εφόσον συνάδουν με τη φιλοσοφία του οργανισμού. Ο ερευνητής μπορεί να βεβαιωθεί ότι το κείμενο έχει αυτά τα χαρακτηριστικά συγκρίνοντας την ηλεκτρονική διεύθυνση του κειμένου με του οργανισμού και διακριβώνοντας ότι η θεματολογία του κειμένου σχετίζεται με το γνωστικό αντικείμενο του συγγραφέα. Λιγότερο αξιόπιστα (αλλά όχι αναγκαστικά μη αξιόλογα) είναι κείμενα που βρίσκονται σε προσωπικές ιστοσελίδες ή ιστολόγια.

Παρόλα αυτά ενδεχομένως κάποια κείμενα που φιλοξενούνται σε διεθνείς φορείς, που είναι έντονα πολιτικοποιημένοι ή απηχούν συγκεκριμένες κοινωνικές απόψεις, μπορεί να μην συνεισφέρουν στην ανεπηρέαστη και ουδέτερη επιστημονική έρευνα, επειδή είναι έντονα πολωμένα προς μια κατεύθυνση. Ο ερευνητής ίσως θελήσει να μελετήσει το οικολογικό κίνημα, τα δικαιώματα των γυναικών, τις πολιτικές για τους μετανάστες, την τρομοκρατία κ.λπ. μπορεί να βρεθεί σε έντονα προκατειλημμένες παρουσιάσεις που φιλοξενούνται σε επίσημους διαδικτυακούς τόπους.

Η αμεσότητα και η τεράστια εξάπλωση του διαδικτύου το έχει μετατρέψει σ’ ένα κόσμο προπαγάνδας, διαφημιστικών εκστρατειών και παραπλάνησης. Για παράδειγμα οι επιχειρήσεις μπορεί να παρουσιάζουν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους με τον πλέον θετικό τρόπο ή να συμμετέχουν σε δημοσκοπήσεις και μετρήσεις, των οποίων τα αποτελέσματα είναι αμφισβητήσιμα. Έτσι μια φαρμακευτική εταιρεία μπορεί να υπερτονίζει τους κινδύνους της κατάθλιψης στο γενικό πληθυσμό, για να προωθήσει αντικαταθλιπτικά φάρμακα, μια εταιρεία κινητής τηλεφωνίας ενδεχομένως να αποκρύπτει έρευνες που επισημαίνουν τους κινδύνους της ακτινοβολίας. Πολλές φορές εξτρεμιστικές τάσεις υποκρύπτονται επιμελώς σε ιστοσελίδες με εκπαιδευτικό περιεχόμενο και παιδοφιλικές αποκλίσεις σε ιστοσελίδες με παιδικά βίντεο και κινούμενα σχέδια.

Όταν κάποιος αντλεί πληροφορίες από το διαδίκτυο θα πρέπει να έχει κατά νου ότι ο κάθε άνθρωπος μπορεί εύκολα να δημοσιεύει σ’ αυτό παραπάνω από μία προσωπικές του απόψεις. Όμως, εφόσον ο συγγραφέας φαίνεται να είναι γνώστης των πηγών στις οποίες παραπέμπει, παρουσιάζει όλες τις πιθανές αντιλήψεις για ένα θέμα και κάνει αναφορές σε γνωστές σχολές σκέψης ή τεχνικές και στην αρχή του άρθρου θέτει τα κριτήρια προσέγγισης ενός θέματος, τότε μπορεί να ληφθεί σοβαρά υπόψη.

Ευστράτιος Παπάνης
Επίκουρος Καθηγητής Κοινωνιολογίας Πανεπιστημίου Αιγαίου