Η λέξη κερατόκωνος σημαίνει την ανάπτυξη κωνικού σχήματος του κερατοειδούς. Πρόκειται για μία μη φλεγμονώδη εκτασία του κερατοειδούς. Η πάθηση χαρακτηρίζεται από προοδευτική λέπτυνση και αύξηση της καμπυλότητας του κερατοειδούς, ο οποίος αποκτά κωνικό σχήμα. Καθώς η καμπυλότητα αυξάνει και ο κερατοειδής λεπταίνει, η όραση του ασθενούς χειροτερεύει. Η μείωση της όρασης μπορεί να είναι μικρή ή μεγάλη ανάλογα με την έκταση της βλάβης. Η ελάττωση της όρασης κυρίως οφείλεται σε ανώμαλο αστιγματισμό και μυωπία και λιγότερο σε θόλωση του κερατοειδούς.

Τα πιο συχνά συμπτώματα του κερατοκώνου είναι αλλοίωση ή θόλωση της όρασης λόγω αύξησης της μυωπίας και του αστιγματισμού. Μπορεί να υπάρξει ανάγκη για συχνή αλλαγή γυαλιών ή φακών επαφής, λόγω του ότι ο κερατοειδής αποκτά πιο ανώμαλο σχήμα. Τα συμπτώματα του κερατοκώνου συχνά αφορούν και τα δύο μάτια, συχνότερα όμως το ένα προσβάλλεται περισσότερο.

Η οπτική διαταραχή σε ήπιες περιπτώσεις κερατοκώνου μπορεί να διορθωθεί με γυαλιά ή ειδικούς φακούς επαφής που αντισταθμίζουν το κωνικό σχήμα που απέκτησε ο κερατοειδής.

Σε σοβαρές περιπτώσεις ή όταν η εφαρμογή φακών επαφής είναι αδύνατη, υπάρχει ένδειξη χειρουργικής επέμβασης μεταμόσχευσης του κερατοειδούς.

Από τους 100 ασθενείς που πάσχουν από κερατόκωνο, μόνο 10 θα χρειαστούν μεταμόσχευση. Οι υπόλοιποι 90 έχουν ικανοποιητική όραση είτε με γυαλιά είτε με φακούς επαφής. Η επιτυχία της μεταμόσχευσης του κερατοειδούς στον κερατόκωνο έχει μεγάλο ποσοστό επιτυχίας που φθάνει το 95%.

Τα τελευταία χρόνια εφαρμόζεται με μεγάλη επιτυχία μία νέα μέθοδος αντιμετώπισης του κερατοκώνου, η οποία ονομάζεται διασύνδεση κολλαγόνου(corneal cross linking). Η πρωτοποριακή αυτή μέθοδος ξεκίνησε από την ερευνητική ομάδα του καθηγητού Theo Seiler στο Πανεπιστήμιο της Δρέσδης και ήδη εφαρμόζεται στην Ευρώπη, την Αμερική και την Αυστραλία. Η μέθοδος έχει ήδη πιστοποίηση από την Ευρωπαική Κοινότητα (CE mark ) όσον αφορά την ασφάλειά της.

Η θεραπεία είναι ανώδυνη και πραγματοποιείται υπό άσηπτες συνθήκες με τοπική αναισθησία με αναισθητικές σταγόνες. Αρχικά αφαιρείται το επιθήλιο του κερατοειδούς( είναι η πιο επιφανειακή στιβάδα του κερατοειδούς, όπως είναι η επιδερμίδα στο δέρμα). Ακολουθεί ένστάλλαξη ενός διαλύματος ριβοφλαβίνης(βιταμίνη Β2) για 10 λεπτά. Αφού πρώτα διαπιστωθεί ο εμποτισμός των βαθύτερων στιβάδων του κερατοειδούς με ριβοφλαβίνη, ακολουθεί η ακτινοβόληση του κερατοειδούς με υπεριώδη ακτινοβολία UVA κατάλληλης έντασης για 3 λεπτά.

Κατά την διάρκεια της ακτινοβόλησης το μόριο της ριβοφλαβίνης αποσταθεροποιείται και κατόπιν σχηματίζει καινούριους χημικούς δεσμούς με τα κολλαγόνα ινίδια του κερατοειδούς(cross links). Το αποτέλεσμα είναι η μηχανική σταθεροποίηση του κερατοειδούς, ο οποίος ισχυροποιείται και με τον τρόπο αυτό σταματά η περαιτέρω επιδείνωση του κερατοκώνου. Στο τέλος της θεραπείας τοποθετείται θεραπευτικός φακός επαφής για 2-3 μέρες μέχρι την αναγέννηση του επιθηλίου του κερατοειδούς, οπότε και ο φακός αφαιρείται.

Οι ενδείξεις για τη θεραπεία είναι:

1. Ασθενείς ηλικίας 14-40 ετών με κερατόκωνo.
2. Ασθενείς με άλλες εκτασίες του κερατοειδούς(pellucid marginal degeneration, ιατρογενής κερατεκτασία)
3. Ασθενείς με μολυσματική κερατίτιδα που δεν ανταποκρίνεται στη φαρμακευτική αγωγή(ανθεκτικά μικρόβια στα χορηγούμενα αντιβιοτικά). Η ακτινοβολία UVA σκοτώνει τους ανθεκτικούς μικροοργανισμούς.
4. Σε όλους τους ασθενείς που υποβάλλονται στη θεραπεία cross linking θα πρέπει το λεπτότερο σημείο του κερατοειδούς να είναι μεγαλύτερο από 400μm.
5. Ασθενείς με προχωρημένο κερατόκωνο δεν πρέπει να υποβαλλονται στη θεραπεία αυτή. Στους ασθενείς αυτούς θα πρέπει να γίνεται μεταμόσχευση κερατοειδούς(διαμπερής ή πρόσθια lamellar κερατοπλαστική), η οποία έχει ποσοστό επιτυχίας 95%.

Τα αποτελέσματα μετά το cross linking είναι πολύ καλά. Μελέτες από διάφορα κέντρα του εξωτερικού αλλά και της χώρας μας δείχνουν ότι η θεραπεία επιτυγχάνει να σταματήσει την εξέλιξη του κερατοκώνου σχεδόν στο 100% των περιστατικών. Σε ένα σημαντικό ποσοστό ασθενών παρατηρήθηκε επίσης υποστροφή του κερατοκώνου(επιπέδωση του κώνου) στην τοπογραφία και βελτίωση της οπτικής οξύτητας. Η υποστροφή αυτή δεν εμφανίζεται άμεσα αλλά σε διάστημα μερικών εβδομάδων, ενώ φαίνεται ότι συνεχίζεται για μήνες μετά την επέμβαση.
Η θεραπεία είναι ασφαλής και δεν παρατηρήθηκαν επιπλοκές μετεγχειρητικά. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η σωστή επιλογή των ασθενών(λεπτότερο σημείο >400μm) και η πιστή τήρηση του πρωτόκολλου της επέμβασης.

Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι η διασύνδεση του κολλαγόνου του κερατοειδούς(corneal cross linking) είναι μία ασφαλής και αποτελεσματική μέθοδος σταθεροποίησης(και όχι εξάλειψης) του κερατοκώνου και άλλων εκτασιών του κερατοειδούς.
Η σωστή επιλογή ασθενών και η επαρκής εξειδίκευση του θεραπευτή ιατρού εξασφαλίζουν πολύ καλά αποτελέσματα.

Ιωάννης Α. Μάλλιας.
Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής Αθηνών.
Μετεκπαιδευθείς στις παθήσεις του κερατοειδούς και στη διαθλαστική χειρουργική στο Πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης.
www.athenscornea.gr