Η επιθυμία του ανθρώπου για μακροζωία είναι βαθιά έντονη έτσι ώστε η αύξηση της διάρκεια της ζωής να θεωρείται περίπου αυτοσκοπός. Η παράταση της ζωής άλλωστε, είναι ο τελικός στόχος και της ιατρικής επιστήμης διαχρονικά.

Η αλλαγή του τρόπου ζωής, η διαμόρφωση πιο φιλικού περιβάλλοντος και η συνδρομή της Προληπτικής και της Κλινικής ιατρικής συνέτειναν ώστε τους τελευταίους αιώνες να αυξηθεί εντυπωσιακά το προσδόκιμο επιβίωσης. Έτσι σήμερα, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, οι άνω των 65 ετών άνθρωποι αντιπροσωπεύουν το 20% του πληθυσμού ενώ το ποσοστό αυτό αναμένεται να αυξηθεί την επόμενη δεκαετία στο 24%.

Η συμβολή της ιατρικής στην αύξηση του ορίου ζωής πέραν της πρόληψης θανατηφόρων νόσων όπως π.χ. τα καρδιαγγειακά νοσήματα και ο καρκίνος, ήταν καθοριστική. Η τεκμηρίωση των παραγόντων κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα βοήθησε τον άνθρωπο, τροποποιώντας διατροφικές ή άλλες κακές συνήθειες, να μειώσει τον κίνδυνο αυτό. Τεκμηρίωση από την άλλη πλευρά εξωγενών παραγόντων που συμβάλλουν στην ανάπτυξη καρκίνου, επίσης βοήθησε στη μείωση του ποσοστού της σοβαρής αυτής νόσου. Η Κλινική ιατρική παράλληλα έχει συμβάλει επίσης τα μέγιστα στην αύξηση του ορίου ζωής. Ο έλεγχος σοβαρών λοιμώξεων, η θεραπεία του σακχαρώδους διαβήτη, της αρτηριακής υπέρτασης, της υπερχοληστερολαιμίας, η επεμβατική και η χειρουργική θεραπεία της καρδιαγγειακής νόσου, η χημειοθεραπεία και η χειρουργική θεραπεία του καρκίνου είναι μόνο μερικά παραδείγματα της συμβολής αυτής.

Αλλά πόσο μπορεί να ζήσει ο άνθρωπος; Υπάρχει χρονικό όριο πέραν του οποίου η επιστήμη δεν μπορεί να παρέμβει;
Ασφαλής απάντηση σε αυτό το ερώτημα δεν υπάρχει. Κατά ορισμένους γενετιστές το όριο αυτό τοποθετείται στα 120 χρόνια ζωής κατ΄ άλλους υψηλότερα. Έχει επομένως εξαιρετικό ενδιαφέρον να μελετήσει κανείς τους παράγοντες που συνδέονται με τη μακροβιότητα του ανθρώπου. Όπως αναφέρθηκε τα άτομα που είναι άνω των 65 χρόνων είναι το 20% του πληθυσμού ενώ το ποσοστό αυτών που ζουν άνω των 90 ετών είναι κατά πολύ χαμηλότερο.

Υπάρχουν όμως περιοχές στον πλανήτη που το ποσοστό των υπέργηρων άνω των 90 χρόνων είναι πολύ υψηλότερο. Οι περιοχές αυτές είναι ελάχιστες. Όσον αφορά στην Ευρώπη σε δύο μόνο μέρη διαπιστώθηκε αυτό το εξαιρετικά ενδιαφέρον φαινόμενο. Το ένα από αυτά που παρουσιάζει τους πλέον ηλικιωμένους είναι η Ικαρία.

Σε αυτό το νησί πράγματι διαπιστώθηκε ότι ο αριθμός των ατόμων που έχουν ξεπεράσει τα 90 έτη ζωής είναι δεκαπλάσιος από ότι στην υπόλοιπη Ευρώπη.

Το εξαιρετικά αυτό ενδιαφέρον φαινόμενο άρχισε να μελετάται εδώ και δύο χρόνια από την Α' Καρδιολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Μελετήθηκαν επιτόπια άνω των 1600 κατοίκων του νησιού και έχουν μέχρι στιγμής προκύψει πολύ ενδιαφέροντα ευρήματα: Οι παράγοντες με τους οποίους συνδέεται η μακροβιότητα στον συγκεκριμένο πληθυσμό είναι η μεσογειακή δίαιτα στην πλέον λιτή της μορφή ( λάδι, όσπρια, ψάρι, φρούτα, ελληνικός καφές και λίγο κρασί ), η φυσική άσκηση ( αναγκαστική λόγω του αγώνα επιβίωσης ), η συμμετοχή στις καθημερινές κοινωνικές δραστηριότητες, ο μεσημεριανός ύπνος, ο περιορισμός του άγχους ( συμμόρφωση με το βιολογικό ρολόι και όχι απόλυτα με τις "κοινωνικές επιταγές" ) καθώς επίσης και το χαμηλό ποσοστό κατάθλιψης.

Πέραν από αυτά σίγουρα θα πρέπει να υπάρχει ένα γενετικό υπόστρωμα που συμβάλλει σ΄ αυτό το φαινόμενο της μακροζωίας Οι γενετικές μελέτες βρίσκονται σε εξέλιξη. Το γεγονός ότι η Ικαρία ήταν ένα απομονωμένο νησί και το γενετικό υλικό ενδεχομένως δεν τροποποιήθηκε από ανάμιξη πληθυσμών ενώ παράλληλα λειτούργησε η φυσική επιλογή, πιθανόν να κρύβει κάποια απάντηση σ΄ αυτό το ερώτημα.

Αλλά μιλάμε για μακροζωία. Το εξίσου σημαντικό στο φαινόμενο της Ικαρίας είναι ότι το υψηλό ποσοστό των μακρόβιων έχει και πολύ καλή ποιότητα ζωής. Ο υπερήλικας αυτός πληθυσμός συμμετέχει σε όλες τις κοινωνικές, οικογενειακές και άλλες δραστηριότητες. Συμπεριλαμβανομένης και της ερωτικής ζωής.
Έπεται συνέχεια….

Χριστόδουλος Ι. Στεφανάδης
Καθηγητής Καρδιολογίας
Πρόεδρος της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών