Η αλλαντική τοξίνη είναι μία ουσία που παράγεται από ένα μικρόβιο, το κλωστηρίδιο της αλλαντίασης, η οποία μπορεί να οδηγήσει στον θάνατο από αναπνευστική παράλυση στα πλαίσια τροφικής δηλητηρίασης. Ωστόσο, από την δεκαετία του ’80 το «δηλητήριο» αυτό, και συγκεκριμένα ο τύπος Α, χρησιμοποιείται ως φάρμακο σε μια μεγάλη ποικιλία παθήσεων, οι δε ενδείξεις του ολοένα και αυξάνονται.

Στον ευρύ πληθυσμό επικρατεί η άποψη ότι η αλλαντική τοξίνη τύπου Α είναι ένα φάρμακο που χρησιμοποιείται μόνο για λόγους αισθητικούς. Η πραγματικότητα όμως είναι τελείως διαφορετική. Η τοξίνη αυτή χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά ευρέως στην θεραπεία των εστιακών δυστονιών, δηλαδή στην νευρολογία. Τώρα πια χρησιμοποιείται και στην δερματολογία, την ουρολογία, την γαστρεντερολογία, την ωτορινολαρυγγολογία και φυσικά στην μείωση ή εξάλειψη των ρυτίδων.

Στην Ελλάδα κυκλοφορούν δύο σκευάσματα αλλαντικής τοξίνης τύπου Α, το Botoxτης εταιρείας Allergan και το Dysport της Ipsen. Στις νευρολογικές παθήσεις το φάρμακο χορηγείται ενδομυϊκά σε επιλεγμένους μυς ανάλογα με τον στόχο της θεραπείας. Δρα μπλοκάροντας την νευρομυϊκή σύναψη, δηλαδή την επαφή του κινητικού νεύρου με τον μυ, προκαλώντας μερική παράλυση στον συγκεκριμένο μυ. Η δράση του εμφανίζεται λίγες μέρες μετά την χορήγηση και η διάρκεια της δεν ξεπερνά συνήθως τους 3-5 μήνες. Για τον λόγο αυτό η χορήγηση πρέπει να επαναλαμβάνεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα προκειμένου να διατηρείται το επιθυμητό θεραπευτικό αποτέλεσμα. Η χρήση της αλλαντικής τοξίνης σε βραχύτερα του 3μήνου χρονικά διαστήματα οδηγεί στην ανάπτυξη αντισωμάτων έναντι του φαρμάκου με συνέπεια αυτό να καθίσταται ανενεργό.

Η αποτελεσματικότητα της μεθόδου εξαρτάται από την ικανότητα και εμπειρία του γιατρού, καθώς και από τη σωστή επιλογή των προς θεραπεία μυών και της δόσης που θα χορηγηθεί σε κάθε έναν από αυτούς. Σημαντικότατη είναι και η επιτυχημένη στόχευση των υπό θεραπεία μυών με την βελόνα. Μεγάλη βοήθεια στην μέγιστη αξιοποίηση της θεραπείας, προσφέρει η χορήγηση της τοξίνης υπό ηλεκτρομυογραφικό έλεγχο.
Χρησιμοποιώντας ειδικά βελονοειδή ηλεκτρόδια μιας χρήσεως με αυλό, εντοπίζεται επακριβώς με την βοήθεια του μηχανήματος ο ζητούμενος μυς και μέσω του αυλού εισάγεται το φάρμακο μέσα στην γαστέρα αυτού. Αποφεύγουμε έτσι την άσκοπη σπατάλη της τοξίνης στον υποδόριο ή τον μεσομύιο ιστό. Η χορήγηση αλλαντικής τοξίνης ενδομυϊκά είναι εν γένει ασφαλής και χωρίς σημαντικές παρενέργειες όταν τηρούνται κάποιες βασικές προϋποθέσεις. Η ενδοφλέβια χορήγηση απαγορεύεται.

Η αλλαντική τοξίνη χρησιμοποιείται σε ένα αρκετά μεγάλο φάσμα νευρολογικών παθήσεων που εκδηλώνονται με έντονη μυϊκή σύσπαση όπως είναι οι εστιακές δυστονίες και η πυραμιδική υπερτονία (σπαστικότητα).

Στις εστιακές δυστονίες περιλαμβάνονται το γνωστό σε όλους ραιβόκρανο, ο βλεφαρόσπασμος, η στοματογναθική δυστονία και οι εστιακές δυστονίες των άκρων. Οι δυστονίες αυτές προκαλούν δυσμορφίες και λειτουργικές διαταραχές που υποχωρούν με την χορήγηση αλλαντικής τοξίνης.

Σπαστικότητα στο άνω ή στο κάτω άκρο προκαλείται από μία σειρά παθήσεων του κεντρικού νευρικού συστήματος όπως τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, η σκλήρυνση κατά πλάκας, οι τραυματισμοί του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού, η παιδική εγκεφαλική παράλυση, εκφυλιστικά νευρολογικά νοσήματα που προκαλούν υπερτονία κ.α. Στις περιπτώσεις σπαστικότητας με την χορήγηση αλλαντικής τοξίνης λύεται η μυϊκή υπερδραστηριότητα των μυών με αποτέλεσμα να υφίεται ο πόνος, να ελαττώνονται τυχόν παραμορφώσεις και να βελτιώνεται η λειτουργικότητα των πασχόντων άκρων.

Τέλος, η αλλαντική τοξίνη τύπου Α χορηγείται και σε άλλες νευρολογικές παθήσεις όπως ο ημίσπασμος του προσώπου, η κεφαλαλγία τάσεως και το stiffpersonsyndrome ενώ διερευνάται η δράση της και σε αρκετές άλλες.

Όταν το φάρμακο χρησιμοποιείται για πρώτη φορά, σκόπιμο είναι να χορηγείται μέτρια ή και μικρή δόση τοξίνης προκειμένου να υπολογίσει ο θεράπων την ευαισθησία του ασθενούς στην τοξίνη. Εάν χορηγηθεί μεγάλη δόση είναι ενδεχόμενο η παράλυση που θα προκληθεί να προκαλέσει μεγαλύτερο πρόβλημα στον πάσχοντα και το αποτέλεσμα να είναι απογοητευτικό. Τι σημαίνει αυτό; Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι την πρώτη φορά η μέθοδος πιθανόν να μην έχει εντυπωσιακή αναμενόμενη επιτυχία. Αυτό όμως δεν πρέπει να απογοητεύει τους ασθενείς γιατί κάθε επόμενη φορά που χορηγείται η τοξίνη, «μαθαίνοντας» από την εμπειρία των προηγούμενων συνεδριών, αφ’ ενός τροποποιούνται οι θεραπευόμενοι μυς και αφ’ ετέρου προσαρμόζεται η χορηγούμενη δόση σε κάθε μυ. Με τον τρόπο αυτό βελτιώνεται προοδευτικά η αποτελεσματικότητα της μεθόδου. Σημαντικό είναι να θυμάται κανείς ότι υπάρχει μέγιστη δόση αλλαντικής τοξίνης που μπορεί να χορηγηθεί σε κάθε συνεδρία. Κατά συνέπεια θα πρέπει να επιλέγονται προσεκτικά οι ενδεικνυόμενοι μυς για θεραπεία, ώστε να επιτευχθεί το ιδανικό όφελος.

Στην Ευρωκλινική Αθηνών η υλικοτεχνική υποδομή καθώς και η δέουσα ιατρική εμπειρία προκειμένου να γίνεται χορήγηση αλλαντικής τοξίνης τύπου Α σε νευρολογικούς ασθενείς που έχουν ένδειξη, με ηλεκτρομυογραφική υποβοήθηση ή χωρίς αυτήν. Θα αποτελούσε μεγάλη χαρά και τιμή για μας οι ενδιαφερόμενοι να κλείσουν ένα ενημερωτικό ραντεβού σε πρώτη ευκαιρία προκειμένου να γνωρίσουν από κοντά την μέθοδο, να λύσουν τις απορίες τους και να εκτιμήσουν τις προοπτικές της.

Δρ Στέλιος Μ. Δωρής
Νευρολόγος, Συνεργάτης Ευρωκλινικής Αθηνών