Έχει αποδειχθεί ότι η καθημερινή άσκηση σχετίζεται με τη φυσιολογική καρδιά και βοηθά ακόμη και την πάσχουσα καρδιά όταν ο ασθενής πάσχει από στεφανιαία νόσο ή καρδιακή ανεπάρκεια. Έτσι ο καρδιοπαθής με καρδιακή ανεπάρκεια που παραμένει καθηλωμένος στο σπίτι, εξελίσσεται χειρότερα από αυτόν που βαδίζει.

Αντίθετα, ο καρδιοπαθής με την υπερβολική και έντονη καθημερινή άσκηση όχι μόνο δεν βοηθιέται περισσότερο αλλά μπορεί να υποστεί σοβαρές επιπλοκές ακόμα και καρδιακή ανακοπή, δηλαδή απότομο σταμάτημα της καρδιάς, από αίτια που ο ίδιος δεν γνωρίζει και φυσικά δεν αισθάνεται ενοχλήματα.

Τέτοιες παθήσεις που συνήθως δεν παρουσιάζουν συμπτώματα είναι:

• Οι μυοκαρδιοπάθειες σε ποσοστά υψηλά που κυμαίνονται στο 35% των αιφνιδίων θανάτων, με πρώτη σε συχνότητα την υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια (25%).
• Η ρήξη ενός ασυμπτωματικού ανευρύσματος της αορτής που παρατηρείται στο σύνδρομο Marfan και θεωρείται υπεύθυνη για το 3% των αιφνιδίων θανάτων.
• Οι συγγενείς ανωμαλίες όσον αφορά την έκφυση και την πορεία των στεφανιαίων αρτηριών θεωρούνται αιτία του 14% των αιφνιδίων θανάτων.
• Η ασυμπτωματική σοβαρή στένωση της αορτικής βαλβίδας είναι υπεύθυνη του 3% των αιφνιδίων θανάτων.
• Η γέφυρα των στεφανιαίων αρτηριών, όταν δηλαδή μια στεφανιαία αρτηρία συμπιέζεται από μυοκαρδιακές ίνες κατά τη συστολή της καρδιάς, ενοχοποιείται και αυτή για το 3% των αιφνιδίων θανάτων.
• Η ασυμπτωματική αθηροσκλήρωση των στεφανιαίων αρτηριών μπορεί να προκαλέσει έμφραγμα κατά την έντονη άσκηση και αιφνίδιο θάνατο σε ποσοστό 2,5%. Στην περίπτωση αυτή, προκαλείται ρήξη μιας μικρής αθηρωματικής πλάκας στη στιγμή της έντονης άσκησης.

Πρακτικά το βάδισμα 3 χιλιομέτρων την ημέρα θεωρείται η καλύτερη και ασφαλέστερη άσκηση. Γι΄ αυτό και συνιστάται βάδην σε κάθε περίπτωση.

Όσον αφορά την έντονη άσκηση και τον μαραθώνιο δρόμο, εκείνο που αναμφισβήτητα θεωρήθηκε εντυπωσιακό ήταν τα ευρήματα 2 μαραθωνίων της Βοστόνης όπου οι αθλητές των δυο αυτών μαραθωνίων είχαν ευρήματα εντόνου καρδιακού stress. Τα ένζυμα του αίματος που συνδέονται με τη νέκρωση ή την φλεγμονή του μυοκαρδίου, όπως π.χ. η τροπονίνη και το β-Νατριουρητικό πεπτίδιο, βρέθηκαν αυξημένα στους περισσότερους αθλητές.

Τα ευρήματα αυτά υποδηλώνουν ότι η καρδιά υποφέρει στην έντονη άσκηση ενώ παράλληλα αυξάνεται και η πηκτικότητα του αίματος, δηλαδή η τάση να δημιουργούνται θρόμβοι μέσα στο κυκλοφορικό σύστημα. Το γεγονός αυτό προδιαθέτει στην εκδήλωση εμφράγματος του μυοκαρδίου.

Αλλά και μια τελευταία μελέτη που δημοσιεύθηκε στο European Heart Journal αποδεικνύει ότι ακόμα και η έντονη προπόνηση του μαραθωνίου δρόμου δημιουργεί μεταβολές στην καρδιά που είναι μεν αναστρέψιμες, όπως η διάταση της δεξιάς κοιλίας, η αύξηση του ΒΝΡ κλπ., όμως ουδείς γνωρίζει κατά πόσον η αναστρεψιμότητα των συγκεκριμένων βλαβών που παρουσιάζει αυτή η μελέτη μπορεί κάποια στιγμή να μετατραπεί σε μη αναστρέψιμη βλάβη.

Ακόμα και εάν ο αθλούμενος έχει υποστεί τη συνήθη ιατρική εξέταση και κρίνεται ότι μπορεί να αθλείται έντονα, δεν απαλλάσσεται του κινδύνου. Η συνήθης ιατρική εξέταση δεν μπορεί να αποκαλύψει ευρήματα που πολλές φορές δεν αποκαλύπτονται ακόμα και από τις πιο προχωρημένες τεχνικά ιατρικές εξετάσεις.

Άλλωστε πάντα ισχύει το αξίωμα ότι ο αθλούμενος έντονα έχει 2 ½ φορές αυξημένη πιθανότητα αιφνίδιου θανάτου σε σύγκριση με τον μη αθλούμενο έντονα.

Έτσι, λογικά δεν πρέπει κανείς να συνιστά την υπερπροπόνηση, ακόμα και σε φυσιολογικά άτομα, γιατί όλα τα ευρήματα μέχρι τώρα συνηγορούν, ότι η προσπάθεια για τον πρωταθλητισμό δεν είναι αθώα.

Δημήτριος Θ. Κρεμαστινός
Καθηγητής Ιατρικής Σχολής
Πανεπιστημίου Αθηνών