Σε πρόσφατη έρευνα της Διεθνούς Εταιρείας Αισθητικών Πλαστικών Χειρουργών (ISAPS), στην οποία συμμετείχαν πλαστικοί χειρουργοί από 25 χώρες του κόσμου και δημοσιεύτηκε στα ΜΜΕ, η οικονομική κρίση στην Ελλάδα παρουσιάστηκε σα να μην έχει επηρεάσει αρνητικά τον κλάδο της αισθητικής χειρουργικής. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας, η Ελλάδα κατέχει για το έτος 2010 την 20η θέση και για το έτος 2011 την 18η θέση στην πραγματοποίηση αισθητικών επεμβάσεων, όσον αφορά τους απόλυτους αριθμούς κατάταξης των 25 χωρών. Κατέχει, όμως, σύμφωνα με την ISAPS, την 2η θέση, για το 2011, όσον αφορά το ποσοστό των επεμβάσεων σε σχέση με τον πληθυσμό της.

Αντίθετα, η Ελληνική Εταιρεία Πλαστικής και Επανορθωτικής Χειρουργικής, διαψεύδει τα αποτελέσματα της έρευνας της ISAPS, θεωρώντας τα διογκωμένα και υπερβολικά, επειδή δεν υπάρχουν επίσημα στατιστικά στοιχεία από τους κρατικούς φορείς στην Ελλάδα. Όπως αναφέρει συγκεκριμένα η ΕΕΠΕΑΧ, σε δελτίο τύπου που εξέδωσε, «τα στοιχεία που παρουσιάζονται για την Ελλάδα προέρχονται από τη συλλογή μόλις 14 ερωτηματολογίων, δείγμα το οποίο στατιστικά θεωρείται ανεπαρκές για την εξαγωγή βάσιμων συμπερασμάτων. Στο πλαίσιο αυτό, και λόγω του ανεπαρκούς δείγματος, τα αποτελέσματα που παρουσιάστηκαν για την Ελλάδα, είναι προϊόν αυθαίρετης αναγωγής στο σύνολο των Ελλήνων πλαστικών χειρουργών και βασίστηκε κατά το 50% στις απαντήσεις του συνόλου των Ευρωπαίων πλαστικών χειρουργών, αγνοώντας άλλους κοινωνικούς και οικονομικούς παράγοντες, αλλά πάνω απ’όλα την πραγματική εικόνα όσον αφορά στον πραγματικό αριθμό των εκτελεσθέντων χειρουργικών και μη χειρουργικών επεμβάσεων».

Σε κάθε περίπτωση, και ανεξάρτητα από την έρευνα της ISAPS, η αναζήτηση της ομορφιάς έχει γεννηθεί μαζί με τον άνθρωπο και είναι μια διαδικασία που δεν έχει σταματήσει ποτέ, απλά προσλαμβάνει διαφορετικές όψεις, ανάλογα με την ιστορική εποχή και τη χώρα : το άτομο πάντα αναζητούσε, αναζητά και θα αναζητά τρόπους βελτίωσης της εξωτερικής του εμφάνισης. Αυτό που επιδιώκει στη σημερινή δύσκολη πραγματικότητα είναι οι τρόποι αυτοί να είναι προσαρμοσμένοι στα νέα οικονομικά στοιχεία, εναλλακτικοί (δίαιτα, σωματική άσκηση, καλλυντικά) ή και λιγότερο επεμβατικοί (π.χ. μη χειρουργικές αισθητικές επεμβάσεις). Εξάλλου, η σπουδαιότητα της αισθητικής πλαστικής χειρουργικής φαίνεται μέσα από μια αναδρομή στην ιστορία, όπου αναδεικνύεται ότι δύσκολες καταστάσεις του παρελθόντος (πόλεμοι, ανίατες ασθένειες με επιπτώσεις στην εικόνα του σώματος) όχι μόνο δεν ανέκοψαν την εξέλιξή της, αλλά βοήθησαν και στη βελτίωση των μεθόδων και των τεχνικών της. Για παράδειγμα, ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και η ανάγκη αποκατάστασης των παραμορφωμένων προσώπων και άκρων χιλιάδων στρατιωτών, είχε ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη πρωτοποριακών και νέων χειρουργικών τεχνικών της αισθητικής πλαστικής χειρουργικής.

Η σημερινή αναστολή της οικονομικής προόδου έχει αναστείλει και πολλές από τις ευχάριστες στιγμές στην καθημερινότητα του σύγχρονου ατόμου, το οποίο δεν έχει από πού να αντλήσει χαρά και αισιοδοξία : τα συναισθήματα, όμως, ως η κινητήριος δύναμη της συμπεριφοράς μας και αναπόσπαστα στοιχεία της κοινωνικής μας έκφρασης, είναι αδύνατο να ανασταλούν. Το άτομο, ακόμα και σε συνθήκες οικονομικών δυσχερειών, δεν παύει να ζει, να νιώθει και να επιθυμεί να διατηρήσει την αξιοπρέπεια του εαυτού του με μια περιποιημένη εμφάνιση, καθώς και να αρέσει, τόσο στον εαυτό του όσο και στους γύρω του : επανεξετάζει, αναθεωρεί και αναδιαμορφώνει συνεχώς τη δράση του, αναζητά να αυξήσει τη συναισθηματική του ευεξία και δε σταματά να επιζητά θετικούς τρόπους διαχείρισης της εικόνας του σώματός του, το οποίο αναδεικνύεται σε κύριο συστατικό της ατομικής του ταυτότητας. Νιώθει, έτσι, ότι η τροποποίηση του σώματός του μέσω της αισθητικής χειρουργικής θα βελτιώσει τη διάθεσή του, θα το βοηθήσει να αντλήσει θετικά συναισθήματα από το σώμα του και θα του προσφέρει ικανοποίηση από την αποτελεσματική παρουσίαση του εαυτού του και την επιτυχημένη διαχείριση των εντυπώσεων στις καθημερινές κοινωνικές του επαφές.

Το σύγχρονο άτομο, ζώντας μέσα σε ένα διαρκές κλίμα φόβου και υπό την κυριαρχία της αίσθησης της επικινδυνότητας και της αβεβαιότητας, θέλει, τουλάχιστον, να διατηρήσει τον έλεγχο του σώματός του αλλά και τη νεανική και ελκυστική του εμφάνιση. Η αισθητική χειρουργική προσφέρεται, έτσι, να καλύψει την ανάγκη του να βιώσει το σώμα του ως έναν ασφαλή χώρο, στον οποίο έχει τη δυνατότητα να ασκεί τον έλεγχο. Όπως έχει αναφέρει χαρακτηριστικά ο σύγχρονος κοινωνιολόγος Chris Shilling (1993), «αν κάποιος αισθάνεται αδύναμος ως προς την άσκηση επιρροής μέσα σε μια ολοένα και περισσότερο σύνθετη κοινωνία, μπορεί τουλάχιστον να ασκήσει κάποιον έλεγχο πάνω στο σχήμα, το μέγεθος και την εμφάνιση του σώματός του». Το σώμα γίνεται πλέον αντιληπτό ως η πηγή αυθεντικότητας και συνέχειας και η «ζώνη ασφαλείας» στο διαρκώς μεταλλασόμενο περιβάλλον (Jonas Frykman, 1997). Στο πλαίσιο αυτό, το άτομο μπορεί, επίσης, να θεωρήσει την αισθητική του βελτίωση ως μια προσωπική υπέρβαση, από την οποία αντλεί συναισθήματα ευχαρίστησης και υπερηφάνειας για τον εαυτό του.

Στις σημερινές συνθήκες η αισθητική χειρουργική βιώνεται από πολλούς και ως μια διέξοδος αυτό-έκφρασης ή ως άμυνα και αντίσταση στις δυσχέρειες : ως μια πράξη απελευθερωτική, κόντρα στην κρίση, που διαψεύδει την παθητικότητα και δίνει τη δυνατότητα στο άτομο να διαχειριστεί με ενεργητικό τρόπο το σώμα του, το οποίο σχεδιάζει, μορφοποιεί και ολοκληρώνει σαν αποτέλεσμα των επιλογών του τρόπου ζωής του. Το σώμα γίνεται, όπως αναφέρει ο επίσης σύγχρονος κοινωνιολόγος Mike Featherstone (1991), ένα όχημα ευχαρίστησης και καθίσταται το κατεξοχήν μέσο για την ικανοποίηση των επιθυμιών και των αναγκών των υποκειμένων. Επιπλέον, πολλά σύγχρονα άτομα τείνουν να εξισώνουν, ακόμα και υποσυνείδητα, την όμορφη και νεανική εμφάνιση με τη σωματική υγεία (σύμφωνα με την καταναλωτική πολιτισμική εξίσωση «νεότητα=ομορφιά=υγεία», όπως ανέφερε ο Featherstone), πιστεύοντας ότι με το να φαίνονται νέοι παραμένουν και υγιείς – μια ανάγκη ιδιαίτερα έντονη σε περιόδους κρίσης. Έτσι, νιώθουν ότι με τις αισθητικές τους επεμβάσεις ξορκίζουν το φόβο της γήρανσης αλλά και ότι απομακρύνουν τα προβλήματα υγείας και τις μειωμένες σωματικές ικανότητες που τη συνοδεύουν.

Η ανασφάλεια και οι πολλαπλές απογοητεύσεις και ματαιώσεις που βιώνει το σύγχρονο άτομο στην οικονομική κρίση, καθώς και οι ανταγωνιστικές πιέσεις της αυτό-παρουσίασης, μπορεί, επίσης, να το ωθήσουν να χρησιμοποιήσει την τροποποίηση του σώματός του ως μια στρατηγική για την επιμήκυνση της ζωτικότητάς του και για την ενίσχυση της αυτό-εκτίμησης και αυτό-αξίας του. Συχνά, μάλιστα, η αισθητική χειρουργική αντιμετωπίζεται από τα άτομα και ως επένδυση σε σωματικό κεφάλαιο, προκειμένου η βελτιωμένη εικόνα του σώματος να χρησιμοποιηθεί σαν ένα σημαντικό προσωπικό και κοινωνικό πλεονέκτημα ή εφόδιο που θα λειτουργήσει επικουρικά και θα τους παρέχει περισσότερες επιτυχίες ή ευκαιρίες σε όλους τους τομείς της ζωής τους («το σώμα επενδύεται σκόπιμα και αποκτά “κεφαλαιοκρατικούς” αντικειμενικούς στόχους», Jean Baudrillard, κοινωνιολόγος, 1970). Έτσι, πιστεύουν ότι η πετυχημένη διαχείριση του σώματός τους θα τους αποζημιώσει στο μέλλον, γιατί θα τους βοηθήσει να παραμείνουν ανταγωνιστικοί σε προσωπικό, επαγγελματικό και κοινωνικό επίπεδο τόσο κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης αλλά πολύ περισσότερο όταν αυτή παρέλθει.

Οι οικονομικές δυσκολίες έχουν αφαιρέσει από το σύγχρονο άτομο την ελπίδα, η οποία συνιστά ένα ισχυρό συναίσθημα που μπορεί να του δώσει την ενέργεια για να συνεχίσει. Έχει την ανάγκη να εγκαταλείψει το χώρο της σκληρής πραγματικότητας της κρίσης, να κάνει αισιόδοξες σκέψεις και να κατευθύνει την προσοχή του σε θετικά γεγονότα για το μέλλον του. Στην προσπάθειά του αυτή αξιοποιεί τις δυνατότητες του σώματός του, πιστεύοντας ότι η αισθητική βελτίωση θα του δώσει διέξοδο και ελπίδα : το να αφιερώνουμε χρόνο για να φανταστούμε, να ονειρευτούμε και να δημιουργήσουμε αυτό που ελπίζουμε, μας αποσπά την προσοχή από το δύσκολο παρόν, στενάχωρες καταστάσεις που αντιμετωπίζουμε και γεγονότα που δε μπορούμε να ελέγξουμε. Έτσι, η εικόνα του ιδεατού μας εαυτού αλλά και οι σκέψεις όλων εκείνων των καταστάσεων που προσδοκούμε ότι θα πετύχουμε μέσω μιας βελτιωμένης εξωτερικής εμφάνισης, φέρνουν πιο κοντά ένα θετικό μέλλον και μας χαρίζουν θετικά συναισθήματα για να το πραγματοποιήσουμε.

Ανεξάρτητα από το αν η κοινωνικο-οικονομική κρίση έχει επηρεάσει θετικά ή αρνητικά τον αριθμό των πραγματοποιούμενων αισθητικών επεμβάσεων στη χώρα μας, γεγονός είναι ότι όλοι θα θέλαμε να περάσουμε στην «απέναντι όχθη» τουλάχιστον χωρίς σωματικές απώλειες, σα να μην έχουμε χάσει χρόνια από τη ζωή μας. Η ανάγκη μας να «παγώσουμε» το χρόνο, να παραμείνουμε ίδιοι και «μάχιμοι» καί μετά το πέρας της κρίσης (χωρίς ρυτίδες, σαρκική χαλάρωση, περιττό λίπος, σωματική φθορά, απώλεια μαλλιών…), καθώς και ο σημαντικός ρόλος που διαδραματίζει το σώμα στη σύγχρονη καθημερινότητα, έχουν ως αποτέλεσμα ο κλάδος της αισθητικής πλαστικής χειρουργικής να εξακολουθεί να συγκεντρώνει το ενδιαφέρον των σύγχρονων ατόμων και να παραμένει δημοφιλής.


Δρ. Γεωργία Δηλάκη, Κοινωνιολόγος
Διδάκτωρ Ψυχολογίας Παντείου
MSc Πολιτική Επιστήμη & Κοινωνιολογία

---

Διαβάστε περισσότερα άρθρα...