Το 2030 θα έχουν μεσολαβήσει 200 χρόνια από την ίδρυση του Ελληνικού κράτους (03/02/1830), 193 χρόνια από την ίδρυση του Πανεπιστημίου Αθηνών από το Βασιλιά Όθωνα (03/05/1837), 51 χρόνια από την είσοδο της Ελλάδας στην ΕΟΚ (28/05/1979), 20 χρόνια από την εμπλοκή της Ελλάδας στο ΔΝΤ, ελπίζοντας στην έξοδό μας στο τέλος αυτής της περιόδου.

Η εξέλιξη της ανθρώπινης κοινωνίας έως σήμερα πέρασε από την αγροτική κοινωνία για 10.000 χρόνια, στην βιομηχανική κοινωνία για 150 χρόνια, στην κοινωνία της προσφοράς για 20 χρόνια και αισίως στην σημερινή συναισθηματική κοινωνία. Η εξέλιξη της αντίστοιχης οικονομικής αξίας πέρασε από τα φυσικά αγαθά , στα προϊόντα, στις υπηρεσίες και τις εμπειρίες αντίστοιχα. Από το 8.000 π.Χ. έως το 1930 μ.Χ., διακρίνουμε την προϊστορική εποχή, την εποχή του χαλκού (3.500 – 1.100 π.Χ.), τη Magna Graecia (750 – 500 π.Χ.), τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (100 π.Χ. – 400 μ.Χ), την Κινέζικη Δυναστεία HAN (200 π.Χ. – 200 μ.Χ.), την εισβολή των Βαρβάρων (350 – 600 μ.Χ.), την εξάπλωση του Ισλάμ (632 – 1.000 μ.Χ.), τις Μογγολικές Αυτοκρατορίες (1.200 – 1.480), την Οθωμανική Αυτοκρατορία (1.500 – 1.800) και τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο (1.914 – 1.918). Στην περίοδο αυτή των 9.930 ετών, οι κοινωνίες εξελίχθηκαν μέσα από τη διαίσθηση και τη φαντασία δημιουργώντας μεγαλειώδη έργα με τα ελάχιστα τεχνολογικά μέσα, αλλά και παράγοντας ιδεολογίες και αριστουργήματα τέχνης που θα μνημονεύονται και από τις επερχόμενες γενεές.

Από το 1930 έως το 2012, μια περίοδο 80 ετών, η εξέλιξη των κοινωνιών σχετίζεται σχεδόν εξ’ ολοκλήρου με την ιλιγγιώδη ανάπτυξη της τεχνολογίας. Ειδικότερα, από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου μέχρι και σήμερα, η ταχύτητα και το εύρος των αλλαγών κόβουν την ανάσα. Ένας κάτοικος της χώρας μας γεννηθείς το έτος 1930, είδε μέσα σε μια μία μόνο γενιά την αλλαγή του νομίσματος από δραχμή σε ευρώ, την αλλαγή των μεταφορικών μέσων από το παραδοσιακό αραμπά στα λεωφορεία του διαστήματος, από την λάμπα πετρελαίου στον ηλεκτρισμό, από το παραδοσιακό έντυπο τύπο στην διαδικτυακή ενημέρωση και από τον τηλέγραφο στην κινητή τηλεφωνία. Είδε την αλλαγή των τρόπων καλλιέργειας, τις ηλεκτρικές συσκευές, τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, την πρόοδο της ιατρικής και την κοινωνία του διαδικτύου. Αν επιχειρήσει κανείς να προβλέψει ρεαλιστικά τις επερχόμενες εξελίξεις έως το 2030, με βάση τις έως τώρα ενδείξεις, αναμένεται σε γεωπολιτικό επίπεδο αλλαγή των συσχετισμών επιρροής των μεγάλων δυνάμεων στο παγκόσμιο γίγνεσθαι, μετακίνηση εργατικού δυναμικού στις πλουσιότερες χώρες, αναζήτηση επαγγελμάτων βασισμένων στην τεχνολογία και μεγάλη αύξηση της λαθρομετανάστευσης . Ο πλανήτης θα καταστεί ένα «παγκόσμιο χωριό», με πολίτες να μετακινούνται από χώρα σε χώρα.

Σε ότι αφορά την πολιτική, τις ιδεολογίες και τις αντιπαραθέσεις, η πιθανότητα ευρείας πολεμικής σύρραξης (Γ’ Παγκόσμιος Πόλεμος) είναι ελάχιστη. Οι πόλεμοι του μέλλοντος θα είναι οικονομικής φύσεως και προβλέπεται ότι θα κινηθούν στο οικονομικό «πεδίο των μαχών», μεταξύ Εθνικών Οικονομιών και Παγκόσμιων Χρηματοπιστωτικών Οίκων, με τους δεύτερους να υπερτερούν προοδευτικά.

Σε ότι αφορά στην εργασία η τεχνολογία θα αντικαθιστά προοδευτικά το ανθρώπινο δυναμικό. Μια νέα τάξη εργατών, με καλή εκπαίδευση και χαμηλό κόστος προερχόμενη κύρια από την Κίνα και την Ινδία εμφανίζεται στο προσκήνιο. Η ανεργία αυξάνεται και για το λόγο αυτό έχουμε συνεχή μετακίνηση εργατικού και επιστημονικού εργατικού σε τόπους που προσφέρουν εργασία. Η έλλειψη εργασίας θα εκτινάξει τα επίπεδα φτώχειας, αλλά και θα οδηγήσει σε αναζήτηση νέων – ή και παλαιοτέρων – τρόπων, έτσι ώστε να εξασφαλιστούν τα προς το ζην. Η δομή του Κοινωνικού Κράτους στην Ευρώπη φέρνει μείωση της γεννητικότητας, μείωση των ατόμων σε παραγωγική ηλικία, ενώ τα ασφαλιστικά συστήματα απαξιώνονται.

Σε ότι αφορά τους πόρους (ενέργεια, τρόφιμα, ορυκτά), οι ανάγκες του πετρελαίου θα είναι συνεχώς αυξανόμενες αλλά ο εφοδιασμός ελαττωμένος, καθώς οι χώρες κατοχής κοιτασμάτων θα έχουν ασταθή πολιτικά συστήματα. Η αναζήτηση βιώσιμων και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας εντείνεται (αιολική και ηλιακή ενέργεια). Στο όνομα του κέρδους πολυεθνικών εταιρειών, αλλά και λόγω των αυξημένων αναγκών, η ανθρωπότητα θα στερείται το υγιεινό και ποιοτικό φαγητό. Αυτό θα έχει ως συνέπεια την αύξηση της τιμής των βιολογικών προϊόντων που θα καταναλώνονται από τις κοινωνικές ομάδες υψηλότερης στάθμης. Λόγω των εμπλοκών μεταξύ των κρατών για τα τον έλεγχο των ποταμών και άλλων αποθεμάτων νερού, θα έχουμε μείωση των υδάτινων πόρων. Έτσι, με τη μείωση των αποθεμάτων σε παγκόσμιο επίπεδο, θα αρχίσει η προσπάθεια για αναζήτηση νέων πόρων σε άλλα επίπεδα. Η πυρηνική τήξη υπόσχεται μια απεριόριστη μορφή ενέργειας με πιθανές καταστροφικές επιπτώσεις στο περιβάλλον.

Η τεχνολογία στην καθημερινότητα θα προσδιορίζεται μέσω ενός μαγικού «καθρέφτη» του Internet και η χρήση του θα αποτελεί βαρόμετρο ανάπτυξης της κοινωνίας. Η πρόσβαση στο Internet θα γίνεται ακόμα και με τη χρήση ειδικών γυαλιών ή φακών επαφής, ή μέσω του κινητού με άπειρες δυνατότητες, όπως μέσω ειδικών οθονών στο σπίτι που θα μπορούν να δημιουργούν ένα Virtual Reality, στο οποίο θα ζούμε. Ή πάλι, μέσω αναλώσιμων υπολογιστών που θα μοιάζουν με απλές κόλλες χαρτί και θα διευκολύνουν την εργασιακή καθημερινότητα στο γραφείο. Λέξεις όπως «κίνηση» και «αυτοκινητιστικό ατύχημα» θα διαγράφουν από το λεξιλόγιό μας, αφού τα αυτοκίνητα θα κινούνται μέσω υπολογιστών, εξαφανίζοντας τον παράγοντα ανθρώπινο λάθος. Αν και με νοημοσύνη κατσαρίδας, τα robots θα μπουν στην ζωή μας, εξυπηρετώντας μας με ποικίλους τρόπους.

Η Ελληνική κοινωνία – μετά από 400 χρόνια «νεκρής ιστορίας» και «παραδόσεων» όπως το ρουσφέτι και η δωροδοκία για εξυπηρέτηση ιδίων σκοπών – οδηγήθηκε σήμερα σε ένα κλίμα έντονης οικονομικοκοινωνικής αστάθειας σε σημείο που η ανασφάλεια για το μέλλον την βυθίζει σε μια νέα «νεκρή» περίοδο. Ας αφουγκραστούμε, όμως και τα λόγια του ποιητή. Ο Νομπελίστας Οδυσσέας Ελύτης έγραψε κάποτε πως «Εάν αποσυνθέσεις την Ελλάδα, στο τέλος θα δεις να σου απομένουν μια ελιά, ένα αμπέλι κι ένα καράβι…Που σημαίνει: με άλλα τόσα την ξαναφτιάχνεις». Αν θελήσει, λοιπόν, κανείς να ξαναφτιάξει την Ελλάδα, δεν έχει παρά να προχωρήσει στην ορθολογιστική αξιοποίηση του τουρισμού, την αξιοποίηση της ναυτιλιακής δύναμης, την χρήση των λιμανιών για μεταφορές ως πύλη εισόδου στην Ευρώπη, την αξιοποίηση της αγροτοβιομηχανίας και των Ελληνικών προϊόντων με ονομασία προέλευσης, καθώς και τις επενδύσεις με πράσινη ενέργεια.

Σε ότι αφορά την Υγεία ας απολαύσουμε ένα συναρπαστικό σενάριο του μέλλοντος μας «Η κυρία Χ. τοποθετεί μια μικρή ποσότητα αίματος σε ένα ειδικό μηχάνημα και μέσω υπολογιστή αποστέλλει το δείγμα σε μια ηλεκτρονική διεύθυνση για ανάλυση όπου λίγα λεπτά αργότερα ένα e-mail στα εισερχόμενα της κ. Χ. υποδηλώνει πως τα αποτελέσματα είναι ήδη έτοιμα, ενώ ένα αντίγραφό τους έχει ήδη αποσταλεί ηλεκτρονικά και στον θεράποντα ιατρό. Η κ. Χ. χαίρει άκρας υγείας και το επόμενο check up της ορίζεται μετά από 6 μήνες». Μέσα στις επόμενες δεκαετίες το βέβαιο είναι ότι θα ζούμε περισσότερο και καλύτερα χάρη στην πρόοδο της τεχνολογίας, στη βαθύτερη ιατρική γνώση και στην έγκαιρη πρόληψη. Οι ασθενείς του μέλλοντος θα είναι όλο και περισσότερο ψυχολογικά επιβαρυμένοι, ενώ αναμένεται ραγδαία αύξηση των κρουσμάτων της κατάθλιψης και της σχιζοφρένειας. Οι γιατροί του μέλλοντος θα έχουν την δυνατότητα εκπαίδευσης στη Χειρουργική ακόμη και σε εργαστήρια, ώστε να αποκτούν εξελιγμένες χειρουργικές γνώσεις μέσω χειρουργικών εξομοιωτών. Προηγμένες τεχνολογίες, όπως απεικονίσεις, εικονική πραγματικότητα κ.λ.π. θα προσφέρουν αφενός σημαντικά εφόδια στους ειδικευόμενους, αφετέρου θα διασφαλίσουν υψηλή τεχνογνωσία κατά την καθημερινή άσκηση της Ιατρικής.

Η Ιατρική του μέλλοντος θα είναι η Ιατρική των 4 Π:

Προγνωστική (γονιδίωμα), Προσωποποιημένη (στοχευμένη θεραπεία), Προληπτική (πρόληψη αντί για θεραπεία), Πολυσυμμετοχική (οργανωμένη περίθαλψη, βιοτεχνολογία). Ο κάθε άνθρωπος θα έχει τη δυνατότητα να δέχεται εξατομικευμένη ιατρική φροντίδα, ανάλογα με το γονιδίωμά του. Ο γιατρός θα είναι σε θέση να γνωρίζει την προδιάθεση του οργανισμού του ασθενούς σε συγκεκριμένες ασθένειες και θα έχει και τα κατάλληλα όπλα για να τις αντιμετωπίσει. Η Ιατρική του μέλλοντος θα στηριχθεί στην βελτίωση των απεικονιστικών μέσων, στη βελτίωση των διαγνωστικών μεθόδων, στη γενετική, στα αρχέγονα κύτταρα, στη ρομποτική, στην τηλεχειρουργική – τηλεϊατρική και στην νανοτεχνολογία.

Οι υποχρεώσεις της Πολιτείας απέναντι στην Ιατρική του μέλλοντος στην προοπτική καλύτερης ποιότητας ζωής, θα πρέπει να είναι η αύξηση των κονδυλίων για την Υγεία και την έρευνα (0,6% του Α.Ε.Π. ενώ η Ε.Ε. ορίζει το 3%), προϋποθέσεις για την καλύτερη δυνατή ποιότητα μετάδοσης της γνώσης (Ακαδημαϊκές ανταλλαγές), αξιοκρατία, ελκυστικά κίνητρα στους παρέχοντες υγειονομικές υπηρεσίες, άριστη υποδομή και ανταγωνιστικό περιβάλλον με αξιοκρατικά κριτήρια, τακτικός έλεγχος ποιότητας υπηρεσιών, συνθήκες επικράτησης των καλύτερων και ταλαντούχων, bonus παραγωγικότητας, εναλλακτικός τρόπος σχεδιασμού Συστήματος Υγείας (π.χ. μικτές Μονάδες Υγείας – δημιουργία Ιδιωτικών μονάδων σε δημόσια ιδρύματα), δυνατότητα δια βίου εκπαίδευσης και επιμόρφωσης.

Το μέλλον της Ιατρικής είναι πολλά υποσχόμενο… Όμως η Ιατρική του μέλλοντος δεν πρέπει ποτέ να αποστασιοποιηθεί από τις Ιπποκρατικές αρχές… του «Ὠφελεῖν ἢ μὴ βλάπτειν».

Σωτήριος Ν Πράπας, MD, FECTS
Διευθυντής Α' Καρδιοχειρουργικού τμήματος
Henry Dunant Hospital Center
Πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Χειρουργών Θώρακος- Καρδίας-Αγγείων
Αντιπρόεδρος World Society of Cardiovascular and Thoracic Surgeons
Iδρυτής και πρόεδρος της Euro-Asian Bridge Society of Cardiothoracic Surgeons

www.sprapas.com