Ιστορικό

Οι ακτίνες X ανακαλύφθηκαν το 1895, όταν κατά τη διάρκεια πειραμάτων που είχαν να κάνουν με ηλεκτρικά ρεύματα να περνούν μέσα από σωλήνα ηλεκτρονίου, ο Wilhelm Conrad Röntgen παρατήρησε ότι μία φθορίζουσα οθόνη έλαμπε όταν το ρεύμα πέρναγε. Όταν το ρεύμα έκλεινε τότε σταματούσε να λάμπει και η οθόνη. Απόδωσε λοιπόν στο αποτέλεσμα αυτό το όνομα Ακτίνες Χ, όπου το Χ σημαίνει άγνωστη ποσότητα.
Όπως είναι γνωστό οι συγκεκριμένες ακτίνες μοιάζουν με φως και ραδιοκύματα, μία μορφή ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας.

Οι ακτίνες Χ έχουν υψηλή ενέργεια και μικρού μήκους κύμα και έχουν τη δυνατότητα να περνούν μέσα από τους ιστούς. Με το πέρασμά τους στο σώμα, οι πυκνότεροι ιστοί - όπως είναι τα οστά- εμποδίζουν τη διέλευση περισσότερων δεσμίδων ακτινών από ότι οι λιγότερο πυκνοί ιστοί, όπως ο πνεύμονας.

Για την καταγραφή των εικόνων που προδίδουν οι ακτίνες Χ χρησιμοποιείται ειδικός τύπος φωτογραφικού φιλμ. Οι ακτίνες Χ μετατρέπονται σε φως και για αυτό το λόγο το σημείο στο οποίο θα χρησιμοποιήσει περισσότερη ενέργεια το σύστημα καταγραφής τόσο πιο σκούρα θα εμφανιστεί η συγκεκριμένη περιοχή. Αυτός είναι και ο λόγος που τα κόκαλα εμφανίζονται πιο λευκά (περνάει λιγότερη ενέργεια) σε σύγκριση με τους πνεύμονες (περνάει περισσότερη ενέργεια).

Όταν πρωτοεμφανίστηκαν οι ακτίνες Χ, φωτογραφίες όπως αυτή που απεικονίζει το χέρι της κας Röntgen's ήταν διαφορετικές: τα οστά εμφανιζόντουσαν πιο σκοτεινά και όχι έντονα άσπρα.

Μετά από δυο μήνες μετά την ανακάλυψη τους, οι ακτίνες Χ χρησιμοποιούνταν στην Ευρώπη αλλά και στη Βόρεια Αμερική όχι μόνο για να φωτογραφίζονται τα εσωτερικά όργανα αλλά και για τη θεραπεία ορισμένων ασθενειών. Η ενέργεια η οποία δεν περνάει μέσα από το σώμα, διοχετεύεται μέσα σε αυτή και προκύπτει η ενέργεια η οποία προκαλεί της βιολογικές επιπτώσεις της ακτινοβολίας.

Οι μηχανές που χρησιμοποιούνται για τις ακτίνες Χ, παράγουν ακτίνες περίπου 120,000 ηλεκτρονιοβολτ. Οι ακτίνες Χ που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία του καρκίνου είναι πολύ πιο ισχυρές, με την πηγή ενέργειας να φτάνει μεταξύ 2 εκ. και 20 εκ. ηλεκτρονιοβολτ.


Το προσωπικό που συμμετέχει στα τεστ και στις θεραπείες με ακτίνες Χ

Ο χειριστής του ακτινολογικού μηχανήματος, ένας ειδικά εκπαιδευόμενος επαγγελματίας, ασχολείται με την λειτουργία του εξοπλισμού των ακτινών Χ καθώς και με τους ασθενών κατά τη διάρκεια των ακτινολογικών εξετάσεων ή της θεραπείας με ακτίνες Χ. Εκείνοι οι οποίοι χειρίζονται εξοπλισμό με ακτίνες Χ ονομάζονται χειριστές διαγνωστικών, ενώ εκείνοι που χειρίζονται εξοπλισμό θεραπείας ονομάζονται χειριστές θεραπείας.
Ο ακτινολόγος είναι ένας εξειδικευμένος γιατρός ο οποίος ασχολείται με την ερμηνεία των εικόνων των ακτινών Χ και εκτελεί τρόπους έρευνας και θεραπείας που βασίζονται σε τεχνικές απεικόνισης.

Ο ακτινοθεραπευτής είναι ο γιατρός που ειδικεύεται στη θεραπεία της νόσου αυτής με ακτίνες Χ ή/και με ειδικά φάρμακα για τη νέκρωση των κυττάρων.

Ο καρκίνος είναι στις ομάδες των ασθενειών που συνήθως θεραπεύεται κατ’ αυτό τον τρόπο αλλά η ακτινοβολία μερικές φορές χρησιμοποιείται και για τη θεραπεία καλοηθών παθήσεων όπως την υπερδραστηριότητα του θυρεοειδούς.


Τεστ με ακτίνες Χ

Μία απλή ακτινογραφία με ακτίνες Χ μπορεί να είναι αρκετά κατατοπιστική. Για παράδειγμα, μπορεί να δείξει αν ένα οστό είναι σπασμένο ή αν υπάρχει κάποια σκίαση στον πνεύμονα.

Ειδικές τεχνικές ακτινών Χ μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για τη διερεύνηση άλλων προβλημάτων που έχουν να κάνουν με τους μαλακούς ιστούς του σώματος μας. Με τη έκχυση ειδικής χρωστικής ουσίας στις αρτηρίες ή/και στις φλέβες, τα αιμοφόρα αγγεία μπορούν να γίνουν ορατά. Με την κατάποση ειδικής χρωστικής ουσίας, ο οισοφάγος και το στομάχι μπορούν να εξεταστούν. Παρόμοια χρωστική ουσία μπορεί να εισαχθεί μέσω κλύσματος για την εξέταση τους πρωκτού καθώς και του παχέος εντέρου.

Περαιτέρω ανάπτυξη της χρήσης των ακτινών Χ αποτελεί ο αξονικός τομογράφος. Χρησιμοποιώντας έναν εξελιγμένο σαρωτή που συνδέεται με υπολογιστή, είναι δυνατό να κατασκευαστεί μια σειρά από εικόνες που εξετάζουν το ζωντανό σώμα σε διατομή.

Τι συμβαίνει κατά τη διάρκεια ενός τεστ με ακτίνες Χ;

Οι ακτίνες Χ παράγονται μέσω μίας ηλεκτρικής μηχανής όπου ο ασθενής στήνεται ανάμεσα στο μηχάνημα και σε μία ειδική οθόνη που χρησιμοποιείται για τη λήψη των εικόνων. Οι ασθενείς καλούνται να αφαιρέσουν ότι μεταλλικό αντικείμενο έχουν πάνω τους τα οποία μπορεί να εμφανιστούν στην ακτινογραφία και να προκαλέσουν σύγχυση, πχ. ρολόι, κοσμήματα.

Ο ασθενής πρέπει να παραμείνει ακίνητος για τα λίγα δευτερόλεπτα που χρειάζονται για τις ακτινογραφίες. Η διαδικασία είναι εντελώς ανώδυνη και δεν υπάρχουν παρενέργειες. Οι ακτινογραφίες ελέγχονται από τον χειριστή του μηχανήματος για την ποιότητα τους και ύστερα αποστέλλονται στον ακτινολόγο για την έκθεση.

Για πολύπλοκες εξετάσεις, η διαδικασία αυτή μπορεί να διαρκέσει μερικές ώρες για αυτό το λόγο το επίσημο αποτέλεσμα δεν είναι συνήθως άμεσα διαθέσιμο.


Είναι η ακτινοβολία με ακτίνες Χ επικίνδυνη;

Σήμερα, χρησιμοποιώντας μικρή δόση ακτινοβολίας για την παραγωγή υψηλής ποιότητας εικόνων με ακτίνες Χ, ο κίνδυνος καρκίνου είναι πάρα πολύ μικρός κατά την κατάλληλα επιβλεπόμενη εξέταση.

Το προσωπικό που εργάζεται στο τμήμα της Ακτινοβολίας με ακτίνες Χ θα μπορούσαν να εκτίθονταν σε υψηλά επίπεδα ακτινοβολίας. Για αυτό το λόγο και σε κάθε εξέταση κάθονται πίσω από μία οθόνη κάθε φορά που η δέσμη με τις ακτίνες Χ τίθεται σε λειτουργία.

Η ακτινοβολία με ακτίνες Χ μπορεί να προκαλέσει βλάβη στο βρέφος και για αυτό το λόγο η χρήση ακτινοβολιών κατά τη διάρκεια εγκυμοσύνης πρέπει να περιορίζεται στο ελάχιστο. Αν κάποια γυναίκα έχει την υποψία ότι μπορεί να κυοφορεί και έχει παραπεμφθεί σε εξέταση με ακτίνες Χ, θα πρέπει να γνωστοποιήσει το γεγονός αυτό τόσο στους χειριστές όσο και στο γιατρό που θα την εξετάσουν.